به محض حتمی شدن پیروزی بایدن در نخستین روزهای پس از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده امریکا، مذاکرات صلح افغانستان در دوحه تحت شعاع این اتفاق قرار گرفت. حکومت افغانستان که از روند به رهبری اداره ترمپ ناراضی بود، به احتمال تغییرات در سیاست حکومت جدید ایالات متحده چشم دوخته بود. برعکس، در طرف مقابل، طالبان نگران بودند که تیم جدید در کاخ سفید، امتیازدهی بی‌رویه‌ی حکومت پیشین این کشور به طالبان در روند صلح افغانستان را معلق کرده یا دستکم شرایط جدیدی به توافق‌نامه‌ی دوحه وضع کند. به این ترتیب، تیم سیاسی رییس جمهور غنی در کابل و رهبران طالبان در دوحه و پاکستان، تا استقرار حکومت جدید در ایالات متحده و روشن شدن سیاست جدید این کشور در خصوص روند صلح افغانستان، در انتظار و تعلیق اعلامنشده قرار گرفتند. به تبع این تعلیق در سطح رهبری دو طرف جنگ، هیأت‌های مذاکره‌کننده در دوحه تاکنون هیچ جلسه‌ی جدی برگزار نکرده‌اند. پروسه در دوحه، عملاً متوقف است.
تغییر در سیاست اداره‌ی جدید کاخ سفید نسبت به روند صلح افغانستان با اعلام تأخیر در خروج نیروهای نظامی ایالات متحده از افغانستان آغاز شد. اداره‌ی بایدن اعلام کرده است که به دلیل عدم پابندی طالبان به مفاد توافق‌نامه‌ی دوحه و مشخصاً دوام ارتباط با القاعده، تشدید خشونت و عدم پیشرفت قابل توجه در مذاکرات بین‌الافغانی، نیروهایش را در ماه می؛ تاریخی که در توافق‌نامه‌ی دوحه تعیین شده است، از افغانستان خارج نمی‌کند.
پس از مدتی طولانی، زلمی خلیلزاد در سفری رسمی به کابل آمد و با مقامات دولت افغانستان و رهبران جناح‌های سیاسی مطرح به گفت‌وگو نشست. آقای خلیلزاد در این سفر، حامل پیام‌ها و طرح‌های جدیدی به رهبران سیاسی افغان بود که می‌تواند روند صلح افغانستان را دست‌خوش تغییرات گسترده کند. این پیام‌ها و طرح‌ها چیست و به چه تغییراتی منجر خواهد شد؟ آیا نتیجه‌ی طرح‌های مورد نظر و تغییراتی که ایجاد می‌شود، اعلام غیررسمی شکست روند بین‌الافغانی دوحه است؟
کنفرانس رهبران سیاسی
منابع آگاه از روند صلح افغانستان به اطلاعات روز تأیید می‌کنند که آقای خلیلزاد در دیدارش با رییس جمهور غنی و عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه‌ی ملی حامل نامه‌ای ویژه از طرف وزیر خارجه‌ی ایالات متحده بوده است. در این نامه، از مقامات دولت افغانستان خواسته شده است که به روند صلح سرعت داده شده و اجماع داخلی برای مذاکره با طالبان در سطحی جدید ایجاد شود.
مهم‌ترین پیام وزیر خارجه‌ی ایالات متحده به مقامات دولت افغانستان در این نامه، بلندبردن سطح مذاکرات با طالبان است. بر اساس این درخواست، مذاکرات بین‌الافغانی دوحه با ترکیب فعلی هیأت‌های دو طرف دست‌آوردی نداشته و باید روند جدیدی با اشتراک رهبران سیاسی طراز اول جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان آغاز شود. براساس معلوماتی که از منابع آگاه به اطلاعات روز رسیده، اگر مقدمات سیاسی لازم در دولت افغانستان و گروه طالبان به موقع چیده شود، یک کنفرانس در سطح رهبران سیاسی جمهوری اسلامی افغانستان و طالبان، هرچه سریع‌تر به میزبانی ترکیه در شهر آنکارا برگزار خواهد شد.
منابع ما در دولت افغانستان تأیید می‌کنند که در راستای طرح جدیدی که مقامات دولت افغانستان از وزیر خارجه‌ی ایالات متحده دریافت کرده، اکنون کارزار سیاسی شتاب‌آلودی در سطح رهبران سیاسی افغانستان آغاز شده است تا درخصوص ترکیب جدید برای مذاکره با رهبران طالبان به توافق برسند. توافقات اولیه در خصوص یک هیأت عالی‌رتبه از رهبران سیاسی طراز اول انجام شده است. بر اساس این توافق تا کنون دستکم ده تن از رهبران سیاسی در این هیأت حضور دارند. رییس جمهور غنی به همراه دو معاون‌اش امرالله صالح و سرور دانش، عبدالله عبدالله، حامد کرزی، محمد محقق، محمد کریم خلیلی، مارشال عبدالرشید دوستم، عبدالرب رسول سیاف و یونس قانونی اعضای هیأت جدید هستند. احتمال افزایش اعضا و شمولیت صلاح‌الدین ربانی، گلبدین حکمتیار، اسماعیل‌خان و عطا محمد نور وجود دارد. گفته می‌شود رییس جمهور غنی مایل است اجماع شکل گرفته متشکل از رهبران سیاسی، در چارچوب توافق‌نامه‌ی سیاسی میان او و عبدالله عبدالله به‌عنوان شورای عالی دولت معنا و تفسیر شود.
پیش از آن‌که توافقات اولیه در خصوص ترکیب رهبران سیاسی برای اشتراک در کنفرانس مشترک با رهبران طالبان ایجاد شود، دیدارهایی میان رییس جمهور غنی و حامد کرزی، عبدالله عبدالله، عبدالرب رسول سیاف، محمد کریم خلیلی، محمد محقق و یونس قانونی برگزار شد. در راستای چینش ترکیب رهبران سیاسی، مارشال دوستم از جوزجان به کابل آمد تا در جرگه‌ی رهبران سیاسی غایب نباشد.
انتقال قدرت به حکومت انتقالی
چندین منبع معتبر از دولت افغانستان به روزنامه‌ی اطلاعات روز تأیید می‌کنند که ایالات متحده طرح ایجاد یک حکومت عبوری و انتقال قدرت از دولت فعلی به دولت عبوری را به رهبران دولت افغانستان سپرده است. بر اساس این طرح، پس از شروع روند جدید در آنکارا و حصول توافق بر سر مسایل اساسی، انتقال قدرت به دولت انتقالی صورت خواهد گرفت. منابع آگاه می‌گویند ایالات متحده در پی آن است که انتقال قدرت در حضور نیروهای نظامی این کشور و سازمان ناتو انجام شود تا در صورت بروز اختلافات و تهدیداتی که می‌تواند انتقال صلح‌آمیز قدرت را به مخاطره بیندازد، نیروهای نظامی ایالات متحده و ناتو ثبات سیاسی را حفظ و از انتقال مسالمت‌آمیز قدرت نظارت کنند.
پس از آن‌که رهبران دولت افغانستان و رهبران جناح‌های سیاسی، طرح جدید وزارت خارجه‌ی ایالات متحده مبنی بر انتقال قدرت از حکومت کنونی به یک اداره‌ی انتقالی را دریافت کرده‌اند، اکنون رایزنی‌های فشرده‌ای میان تیم‌های سیاسی مختلف آغاز شده است تا با توجه به شتابی که ایالات متحده در اجرایی شدن طرح جدید دارد، هرچه زودتر توافقات و هماهنگی‌های لازم میان رهبران و جناح‌های سیاسی صورت بگیرد.
ورود سازمان ملل؛ تکرار روند بن
منابع ما تأیید می‌کنند که ایالات متحده بنا دارد در روند جدیدی که در آنکارا آغاز می‌شود، سازمان ملل متحد مسئولیت نظارت و میانجی‌گری مذاکرات را به عهده بگیرد. در واقع شبیه به کنفرانس بن، روند آنکارا مستقیماً زیر نظارت و میانجی‌گری سازمان ملل برگزار خواهد شد.
از آغاز روند صلح افغانستان در حدود ۳۰ ماه قبل تاکنون، یکی از چالش‌هایی که مشروعیت سیاسی و حقوقی مذاکرات و توافقات صورت گرفته را تهدید می‌کرده است، غیبت نهادهایی در سطح سازمان ملل و شورای امنیت آن، ناتو و دیگر بازیگران منطقه‌ای و جهانی بود. به دلیل دوجانبه‌بودن مذاکرات میان ایالات متحده و طالبان و سپس میان دولت افغانستان و طالبان، نه تنها مشروعیت سیاسی روند در سطح جهانی آن‌چنان که باید، تأمین نشد بلکه غیبت حضور و اشتراک نهادهایی مثل سازمان ملل و دیگر بازیگران جهانی، باعث شد که طالبان، ایالات متحده و دولت افغانستان بتوانند به راحتی، بخش‌هایی از توافقات صورت گرفته در توافق‌نامه دوحه را نقض و در روند به تبع منافع شان کارشکنی کنند.
اگر مطابق طرح جدیدی که ایالات متحده روی دست گرفته، سازمان ملل به روند صلح افغانستان به‌عنوان ناظر و میانجی وارد شود، افغانستان برای دومین بار، کنفرانسی شبیه به کنفرانس بن و این بار در شهر آنکارا را تجربه خواهد کرد.
آیا روند دوحه شکست خورده است؟
براساس تغییرات جدیدی که در روند صلح افغانستان رقم خواهد خورد، به نظر می‌رسد روند دوحه به شکست منجر شده است. شکست روند دوحه اگرچه به‌صورت رسمی اعلام نشده و نخواهد شد اما در عمل، آن‌چه در خصوص روند صلح کشور جریان دارد، انتقال روند از دوحه به آنکارا است.
منابع ما تأیید می‌کنند که زلمی خلیلزاد، پس از شریک کردن طرح‌ها و پیام‌های جدید وزارت خارجه‌ی ایالات متحده با مقامات دولت و رهبران سیاسی افغانستان، قرار است فردا به دوحه برود تا در خصوص طرح جدید ایالات متحده مبنی بر آغاز روندی جدید در آنکارا و انتقال قدرت به یک حکومت انتقالی، با رهبران سیاسی طالبان رایزنی کند. به نظر می‌رسد آقای خلیلزاد برای جلب رضایت رهبران طالبان در خصوص طرح جدید وزارت خارجه‌ی ایالات متحده، مأموریت دشواری داشته باشد. منابع از دولت افغانستان می‌گویند احتمال مخالفت طالبان با این طرح و ناکامی خلیلزاد در جلب رضایت رهبران طالبان وجود دارد.
با توجه به طرح جدیدی که اداره‌ی بایدن در خصوص روند صلح افغانستان روی دست گرفته، به نظر می‌رسد مذاکرات بین‌الافغانی دوحه برای ایالات متحده، روندی شکست خورده محسوب می‌شود. اگر خلیلزاد در سفرش به دوحه، توافق رهبران طالبان در خصوص طرح جدید وزارت خارجه‌ی امریکا را جلب کند، شکست رسمی مذاکرات در دوحه و انتقال آن به آنکارا در سطحی بالاتر و متفاوت قطعی است.
اگر زلمی خلیلزاد در مأموریت‌اش برای جلب رضایت رهبران طالبان در دوحه موفق شود، کنفرانس آنکارا میان رهبران سیاسی جمهوری اسلامی افغانستان و طالبان، سرنوشت مصالحه و منازعه‌ی افغانستان را تعیین خواهد کرد. در آن صورت، مذاکرات در دوحه، صرفاً در حد چانه‌زنی بر سر جزئیات توافقات، نحوه‌ی اجرایی‌شدن توافقات و مباحث تخنیکی باقی خواهد ماند.