قرار ملی این بود که در یک هفته‌‌‌ی اخیر تمام توجه ما بر حماسه‌‌‌ی داوود لغمانی متمرکز شود. داوود لغمانی قرار بود به‌عنوان والی جدید فاریاب توانایی‌‌‌های لغمانی خود را در خدمت مردم آن ولایت قرار دهد و آن سرزمین آشوب‌‌‌زده را به آرامش اسلامی یا امارت اسلامی (هر کدام که بهتر بود) برساند. اما مردم حق‌‌‌نشناس و بغاوتگر فاریاب نگذاشتند که آن والی کرام کار خود را شروع کند. در نتیجه، درامه خوابید و باز توجه ملت به جاهای دیگر، از جمله به مساله‌‌‌ی ششصد و نود و پنج قوم افغانستان، رفت.
ما به همین خاطر گفتوگوی صمیمانه‌‌‌ای داشتیم با دکتور عبدالوکیل اتنوگرافی، دبیر کل حزب احصائیه و ثبت احوال.
ما: جناب اتنوگرافی، چرا حزب؟ مگر احصائیه و ثبت احوال حزب لازم دارد؟
دکتور اتنوگرافی: قطعا.
ما: چرا؟ شما که کارمند دولت هستید و قضایای مربوط به احصائیه و ثبت احوال در دست خودتان هست.
دکتور اتنوگرافی: کی گفته من کارمند دولت هستم؟
ما: شما مسئول احصائیه و ثبت احوال دولت نیستید؟
دکتور اتنوگرافی: نخیر. من هیچ مسئولیتی در حکومت ندارم و حزب من کاملا مستقل است.
ما: اوه، چون دفتر حزب شما در ساختمان احصائیه و ثبت احوال است، ما فکر کردیم حتما یکی از مدیران آن اداره هستید.
دکتور اتنوگرافی: نه، ما دفتر خود را به آنجا منتقل کردیم تا از نزدیک بر روند دموکراتیک ایفای حقوق اقوام مختلفه‌‌‌ی کشور نظارت داشته باشیم.
ما: چه ربطی به دموکراسی دارد؟
دکتور اتنوگرافی: بسیار ربط دارد. ببینید، ما یک نظام دموکراتیک داریم. داریم یا نداریم؟ در این نظام دموکراتیک هر قوم باید بتواند هویت خود را اعلام و ثبت کند. ما نمی‌‌‌توانیم بگوییم یک نظام دموکراتیک داریم ولی اجازه نمی‌‌‌دهیم اقوام کشور هویت خود را تسجیل نمایند. این خلاف دموکراسی است.
ما: ولی در این حکومت کسی نگفته که اقوام هویت خود را اعلام یا ثبت نکنند.
دکتور اتنوگرافی: درست است، ولی فعلا در افغانستان فقط قوم پشتون، هزاره، تاجیک، ازبیک و ترکمن مطرح است. سرنوشت اقوام دیگر چه می‌‌‌شود؟ آیا آن‌‌‌ها شهروند افغانستان نیستند؟ آیا آنان حقوق مدنی ندارند؟ حزب ما برای دفاع از حقوق همین اقوام کوچک بنیانگذاری شد.
ما: شما در این زمینه چه کار مشخصی کرده‌‌‌اید؟
دکتور اتنوگرافی: من به‌عنوان دبیرکل حزب احصائیه و ثبت احوال همراه با همکارانم توانستیم ششصد و نود و پنج قوم کوچک دیگر را در کنار اقوامی که ذکر شدند ثبت کنیم و به حکومت بقبولانیم که هویت آنان را در تذکره‌‌‌ی الکترونیکی و بانک اطلاعات حکومت ثبت نمایند. اگر ما فشار نمی‌‌‌آوردیم، همه‌‌‌ی این اقوام بسیار کوچک اما گرامی کشور بی‌‌‌هویت می‌‌‌ماندند.
ما: چه طور است که حکومت در اکثر موارد به فشارها و تقاضاها و پیشنهادهای شما واکنش موافق نشان می‌‌‌دهد؟
دکتور اتنوگرافی: خوب، یک دموکراسی باید همین طور کار کند. ما صدای اقوام بسیار کوچک اما عزیز کشور هستیم. حکومت نمی‌‌‌تواند پیشنهادهای ما را نادیده بگیرد.
ما: کار شما علمی است؟
دکتور اتنوگرافی: منظورتان چیست؟
ما: منظور این است که آیا شما با روش‌‌‌های علمی به تفکیک و تشخیص اقوام می‌‌‌رسید و سیستم آماری روشمندی دارید؟
دکتور اتنوگرافی: خواهش می‌‌‌کنم، خواهش می‌‌‌کنم. این وطن درد کشیده، مصیبت دیده، زخم خورده. کاری نکنیم که نفاق بیشتر شود. آن روش علمی و آماری و این چیزها که شما می‌‌‌گویید برای مردم در خون‌تپیده‌‌‌ی ما نه آب می‌‌‌شود و نه نان. ما باید کوشش کنیم با استفاده از عنعنات پسندیده‌‌‌ی خود مثل یک ملت واحد در مقابل دشمنان این آب و خاک ایستاد شویم. شرایط ما حساس است. این‌جا آلمان نیست، سویس نیست، کانادا نیست. ما به وحدت نیاز داریم.
ما: ولی شما ششصد و نود و پنج قوم را به حکومت معرفی کرده‌‌‌اید و ظاهرا روش‌‌‌های علمی برای شناسایی و تثبیت اقوام را نیز قبول ندارید.
دکتور اتنوگرافی: شما دو مطلب را با هم خلط می‌‌‌کنید. این که هویت این ششصد و نود و پنج قوم باید در تذکره‌‌‌ی الکترونیکی ذکر شود یک مساله است و این که ما باید وحدت ملی داشته باشیم مساله‌‌‌ی دیگر. افغانستان یک گلستان است. این گلستان واحد است اما گل‌‌‌های رنگارنگ دارد. متوجه هستید چه می‌‌‌گویم؟ قبلا پنج یا شش گل داشت. حالا ششصد و نود و پنج گل دیگر به این گلستان اضافه شده. این چه عیبی دارد؟
ما: خیلی خوب. یک سوال دیگر: در این پیشنهاد شما (ثبت ششصد و نود و پنج قوم تازه) که مورد قبول و حمایت دولت هم قرار گرفته، تاجیک‌‌‌ها و هزارهها و ازبیک‌‌‌ها به اقوام کوچک‌‌‌تر تقسیم شدهاند، ولی در مورد پشتون‌‌‌ها این تقسیم‌‌‌بندی‌‌‌های کوچک را نمی‌‌‌بینیم. علت این کار چیست؟
دکتور اتنوگرافی: این سوال خیلی خوبی است. ببینید، برادران تاجیک و هزاره و ازبیک ما در یک مورد نسبت به ما پشتون‌‌‌ها امتیاز دارند. من خودم هم پشتون هستم، اما این را باید اعتراف کنم. اقوام دیگر بیشتر از ما به دموکراسی اعتقاد دارند. به همین خاطر، هر روز هزاران نفر به دفتر حزب ما می‌‌‌آیند و می‌گویند لطفا نام قوم ما را بنویسید. همین دیروز چهل و شش قوم از بدخشان آمده بودند و از ما خواهش کردند که نام قوم‌‌‌های‌‌‌شان را به حکومت و اداره‌‌‌ی تذکره‌‌‌ی الکترونیک برسانیم. هفته‌‌‌ی گذشته تنها از سمنگان نمایندگان هفتاد و سه قوم که قبلا به نام هزاره یاد می‌‌‌شدند، نزد ما آمدند و خود را ثبت کردند. ولی تا امروز حتا یک نفر پشتون نیامده که گفته باشد اسم قوم مرا یک چیز دیگر بنویس. می‌‌‌بینید که دیگران چقدر دموکرات شدهاند و ما پشتون‌‌‌ها چقدر عقب مانده‌‌‌ایم. به همین خاطر متاسفانه، در کمال ناباوری، در کل افغانستان قوم پشتون فقط یک قوم است. اما دیگران پیش رفته‌‌‌اند و در هر قریه یک قوم به هویت خود می‌‌‌بالد. این امتیاز آنان است. براساس محاسبات ما، فعلا قوم هزاره سی و سه هزار نفر، تاجیک‌‌‌ها سی و شش هزار نفر و ازبیک‌‌‌ها هفتاد و چهار نفر نفوس دارند. بقیه‌‌‌ی افرادشان به خودآگاهی رسیده‌‌‌اند و با نام‌‌‌های قومی دیگر ثبت گردیده‌‌‌اند. متاسفانه پشتون‌‌‌ها به خاطر عقب‌‌‌ماندگی شدید خود هنوز هشتاد میلیون نفوس دارند و از بیداری هویتی در میان‌‌‌شان خبری نیست.
ما: تشکر از توضیحات‌‌‌تان. حالا اگر بعضی افراد از جاهای پشتون‌‌‌نشین کشور بیایند و از شما بخواهند که هویت قومی‌‌‌شان را چیزی غیر از قوم پشتون ثبت کنید، شما این کار را می‌‌‌کنید؟
دکتور اتنوگرافی: نخیر.
ما: چرا؟
دکتور اتنوگرافی: به خاطر این که این کار از روی آگاهی نیست. تقلیدی است. متوجه این تفاوت باشید. برادران اقوام دیگر با آگاهی کامل خودشان را تجزیه می‌‌‌کنند. اما ما هنوز به آن سطح از آگاهی نرسیده‌‌‌ایم و به این خاطر مجبوریم خود را یک قوم بنامیم.
ما: حزب شما در انتخابات آزاد بین جمهوریت و امارت که به‌زودی در قطر برگزار می‌‌‌شود، شرکت می‌کند؟
دکتور اتنوگرافی: نه. برادر من رییس اداره‌‌‌ی احصائیه و معلومات در حکومت میباشد. او از طرف جمهوریت کاندید است. از یک خانه یک نفر کافی است.
ما: خیلی تشکر از وقت‌‌‌تان.
دکتور اتنوگرافی: زنده باد افغانستان. تشکر از شما.