از زمان شروع مذاکرات بین‌الافغانی صلح در دوحه، گروه طالبان هیچ طرح مکتوب و مشخص برای پیشبرد مذاکرات و آینده سیاسی افغانستان ارائه نکرده‌اند. بلکه همواره در واکنش به طرح و برنامه‌‌های مکتوب حکومت افغانستان و جامعه‌ی جهانی پیرامون صلح افغانستان مخالفت کرده و به‌طور شفاهی بر خواسته‌های مشخص‌شان تأکید کرده‌اند. چنان‌که در آخرین مورد سهیل شاهین، یکی از اعضای هیأت مذاکره‌کننده طالبان در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته است که حکومت رییسجمهور غنی به دنبال تسلیمی طالبان است. بنابراین «تا زمانی‌که اشرف غنی از قدرت کنار نرود و دولت جدید تشکیل نشود، صلح در افغانستان برقرار نخواهد شد.» قبل از این نیز برخی از نمایندگان گروه طالبان گفته بودند که رییسجمهور غنی مانع اصلی پروسه صلح است و در صورت کنار رفتن او از قدرت، پروسه صلح افغانستان موفق خواهد شد.
چنین اظهار نظرهای از سوی نمایندگان گروه طالبان در حالی صورت می‌گیرد که این گروه در شرایط فعلی بیشتر از مذاکرات صلح، به‌شدت به جنگ تمرکز کرده‌اند. در تازه‌ترین نشست که میان نمایندگان گروه طالبان و رهبری شورای عالی مصالحه ملی افغانستان در دوحه برگزار شد، امید می‌رفت دو طرف روی برخی از موضوعات مهم و اساسی به توافق برسند و روند مذاکرات بین‌الافغانی صلح از بن‌بست فعلی خارج شود. اما نه‌تنها دو طرف روی هیچ از یک موضوعات اساسی به توافق نرسیدند و گره از بن‌بست مذاکرات باز نشد، بلکه طالبان یک‌بار دیگر بر خواسته‌های خود یعنی آزادی ۷ هزار زندانی و خروج نام رهبران‌شان از لیست سیاه سازمان ملل متحد پافشاری کردند. با این‌‌حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا به راستی رییسجمهور غنی مانع اصلی رسیدن به توافق صلح است یا طالبان به دنبال بهانه هستند؟ و این‌که در صورت کنار رفتن رییسجمهور غنی از قدرت، سناریوی بعدی چه خواهد بود؟
آیا رییسجمهور غنی مانع اصلی صلح است؟
علی عادلی، پژوهشگر در شبکه تحلیلگران افغانستان در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌گوید که یک فهم مشترک میان بسیاری از نیروهای سیاسی داخل نظام وجود دارد؛ این‌که برای رسیدن به یک توافق صلح با گروه طالبان، تشکیل حکومت عبوری اجتناب‌ناپذیر است. اما رییسجمهور غنی با چنین طرحی به‌شدت مخالف بوده و در مقابل انتخابات زودهنگام را برای انتقال قدرت به یک جانشین منتخب مطرح کرده است: «غنی به‌راحتی حاضر نیست دوره‌ی خود را ناتمام بگذارد و از این حیث مانعی بر سر راه رسیدن به یک توافق بر سر آتش‌بس جامع در برابر تشکیل یک حکومت انتقالی یا عبوری به‌شمار می‌رود.»
آقای عادلی می‌گوید از طرف دیگر، گروه طالبان بیشتر در تلاش فروپاشی نظام سیاسی فعلی هستند و کنار رفتن رییسجمهور غنی از قدرت آن‌ها را به دستیابی به این هدف کمک خواهد کرد. «این امر باعث شده که نیروهای سیاسی دیگر نیز در استقبال از طرح تشکیل حکومت عبوری محتاط باشند و آن‌ها قبل از آن خواهان توافق بر سر یک فرمول جامع برای یک راه‌حل سیاسی هستند.»
هیله نجیب‌الله، نویسنده و پژوهشگر در گفت‌وگو با اطلاعات روز بر این باور است که مسأله اصلی این نیست که گروه طالبان چه می‌گویند و چه می‌خواهند، بلکه مسأله اصلی کنترل افغانستان است، یعنی جنگ بر سر کنترل منابع استراتژیک و ژئوپلیتیک است. «محوریتی میان پاکستان و چین شکل گرفته است. روسیه با چین در قبال افغانستان متحد شده‌اند. ایالات متحده امریکا، انگلیس، و ناتو در جانب دگر این قضیه قرار دارند. بنابراین مسأله اصلی این است که کدام گروه یا کدام کشور منابع افغانستان را می‌تواند کنترل و مدیریت کنند. البته افغانستان و پاکستان لابی کرده‌اند که چنین کاری را می‌توانند. در این میان اشرف غنی در میان دیوهای مست تنها مانده است.»
شجاع‌حسین محسنی، تحلیلگر مسایل سیاسی در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌گوید رییسجمهور غنی قطعا نماينده يك فكر سیاسی است. شخصيت آقای غنی نیز حاكي از اين است كه نمی‌خواهد قدرت را زودتر از زمان موعدش ترك كند. اما به اين معنا نيست كه تمامی موانع ختم بحران و جنگ جاری در افغانستان به وجود آقای غنی خلاصه شود. «منطقی نيست كه بگوييم بحران افغانستان با اين‌همه عمر و بزرگی، با كنار رفتن همين يك نفر ختم می‌شود، يا حتا اگر او بخواهد می‌تواند مانع صلح شود. بنابراین طالبان بيشتر به دنبال بهانه و خريد زمان برای ادامه جنگ هستند.»
در صورت کنار رفتن غنی سناریوی بعدی چیست؟
شجاع‌حسین محسنی می‌گوید فرض كنيم رییسجمهور غنی از قدرت كنار رفت و حكومت موقت مورد ادعای گروه طالبان به‌وجود آمد. آن وقت در یک چنین حكومت مشترك، اين دو فكر متضاد امارت و جمهوريت قابل جمع نيست. بنابراین منازعه و تنش از سر گرفته می‌شود. «ما تجربه چنين وضعیت و ساختارهای را در دهه هفتاد هم داشته‌ايم. برخلاف پروسه بن، اکنون یک ضمانت اجرایی قوی هم وجود ندارد كه دوام ساختار حكومت موقت را تضمين كند و به موفقيت برساند. در آن‌صورت تنها گزینه‌ی ممکن یا سناریوی نزدیک به واقع، غلبه یکی از طرف‌ها است و یا هم ورود گروه سوم و حذف دو طرف مخالف. به‌نظر می‌رسد امريكایی‌ها نیز منتظر چنین رویداد هستند.»
علی عادلی می‌گوید گروه طالبان هنوز دیدگاه واضح خود را راجع به نوع و مدت حکومت عبوری و نظام سیاسی آینده برای افغانستان بیان نکرده‌اند. چرا که این گروه بیشتر به پیروزی از طریق جنگ می‌اندیشند. آن‌ها به این فکر هستند که در صورت کنار رفتن اشرف غنی از قدرت، به پیروزی از طریق زور و نظامی یک گام نزدیک‌تر می‌شوند. «با توجه به این‌که تصرف گسترده ولسوالی‌ها توسط گروه طالبان که با تسلیم یا کشته شدن تعداد زیاد نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان همراه بوده است. طالبان ضربه بزرگی به نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان زده‌اند. به همین دلیل احتمال این‌که به تلاش خود برای تصرف کامل از طریق نظامی ادامه بدهند وجود دارد.»
با توجه به حساسیت شرایط سیاسی و بحران امنیتی فعلی، در صورت کنار رفتن رییسجمهور غنی از قدرت قبل از این‌که طرف‌های منازعه به توافق صلح یابند، پیامدهای خطرناک خواهد داشت. قبل از این‌که طرف‌ها روی شرایط برقراری آتش‌بس توافق نکنند، با همدیگر روی نوعیت نظام سیاسی آینده و ساختار توزیع قدرت کنار نیایند، ایجاد هر نوع خلأ قدرت به نفع هیچ یک از طرف‌های درگیر نیست. شاید یکی از پیامدهای کنار رفتن رییسجمهور غنی فروپاشی ساختارهای نظامی و امنیتی باشد. چرا که در صورت شخص رییسجمهور به‌عنوان عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در عرصه‌ی سیاسی و امنیتی از قدرت کنار برود، بحران تصمیم‌گیری در ساختارهای امنیتی و نظامی به‌وجود می‌آید که در نهاد دولت در افغانستان با خلأ رهبری مواجه می‌شود. در آن‌صورت هیچ کنش سیاسی و نظامی دارای مشروعیت قانونی و سیاسی نخواهد بود. برعلاوه این‌که دولت در شرایط فقدان رهبری و مرجع تصمیم‌گیرنده دچار وضعیت انارشی می‌شود که در نتیجه تمامی قواعد بازی تغییر می‌کند، جنگ جاری در افغانستان ابعاد پیچیده‌تری به خود خواهد گرفت و شدیدتر خواهد شد.