چهره غمگین علی جوادی از زیر پوشش ماسک سیاه خودنمایی میکند. او همچنان روی موتورسایکل خود در منطقه‌ی «غوردرواز» در مرکز شهر هرات نشسته است، به امید این‌که کسی که وی را به سر کارهای ساختمان ببرد.
پایان روز نزدیک می‌شود و از استرس زیاد نداشتن پول در جیب، علی جوادی لحظاتی دستان خود را به کیسه‌های جمپر خود میکند. مانند ده‌ها روز دیگر، قامت علی زیر بار انتظار نان خشک به شش عضو خانوادهاش خمیده است.
علی جوادی چهار سال عضو قول‌اردوی ۲۰۷ ظفر در نظام جمهوریت بوده و با سقوط حکومت به‌دست طالبان مانند هزاران هم‌رزم خود خانه‌نشین شد. هیچ‌گاهی علی تصور این را هم نمی‌کرد که پس از سپری‌کردن آموزش‌های نظامی پیشرفته، به کارگری روی بیاورد.
«من سه فرزند دارم و در خانه ما هیچ کس دیگر کار نمی‌کند. وقتی دولت سقوط کرد، من بیکار شدم و حالا سر گذر برای کارگری می‌آیم. کار و بار نیست و مجبور هستم که صبح تا شام این‌جا ایستاد شوم، تا یک لقمه نان به فامیل خود ببرم.»
علی قصه میکند که روزانه تا ۷۰۰ تن برای دریافت کار به منطقه‌ی «غوردرواز» در مرکز شهر هرات می‌آیند، اما برای کمتر از ۲۰ نفر روزانه کار پیدا می‌شود.
با تسلط طالبان در افغانستان بحران اقتصادی شدید شهروندان را زجر می‌دهد و روز به روز دامنه فقر گسترده می‌شود و مردم دوام این وضعیت را تراژیدی کلان انسانی توصیف می‌کنند.
گرسنگی می‌کشیم
علی در شهرک جبرئیل شهر هرات زندگی میکند و در سرمای زمستان در خانه نه مواد غذایی و نه هم مواد سوختی دارد. اعضای خانواده علی جزء تاب آوردن با گرسنگی و سرما راهی دیگر ندارند.
روزی که علی خوب کار کند، بیشتر از ۲۰۰ افغانی عاید ندارد و افت ارزش افغانی و گرانی مواد اولیه، زندگی را برای علی تلخ‌تر از هر زمانی کرده است: «وقتی نظام فروپاشید، من بیکار شدم. همگی خانواده ما گرسنگی می‌کشند. طالبان باید برای ما کار پیدا کنند، یا دوباره ما را به کار [عضویت در ارتش] برگردانند. ما از به‌دلیل گرسنگی باید مهاجر شویم و اگر کار باشد، نیازی نیست که به کشورهای همسایه برویم.»
علی به‌گونه‌ی کامل به مشکلات سفر قاچاقی به ایران آشنا است، اما وقتی کاری برای انجام دادن در افغانستان نداشته باشد و سایه‌ی بیکاری بر سر خانوادهاش قد کشیده باشد، ناگزیر است چانس خود را برای سفر قاچاقی به ایران آزمایش کند: «بیشتر مردم برای کارگری مهاجر شده‌اند و در مسیر رفتن به سفر قاچاقی، حتا کشته هم می‌شوند. قاچاقی رفتن به ایران، بازی با جان است، اما وقتی گرسنه باشیم باید این راه را هم آزمایش کنیم.»
غایبان ارتش
حکومت سرپرست طالبان در حال تشکیل ارتش است، اما در این ارتش تازه‌تأسیس نظامیان سابق جای ندارند. به‌تازگی ۲۰۰ تن از افراد طالبان از یک دوره‌ی دو ماهه آموزشی از قول اردوی ۲۰۷ الفاروق در غرب افغانستان، سند فراغت به‌دست آورده‌اند.
طالبان برای قدرت‌نمایی و استقبال از فراغت این افراد، تانک‌های غول‌پیکر امریکایی را در شهر هرات به‌عنوان رزمایش نظامی به حرکت درآورده‌اند.
علی جوادی، برای گذراندن زندگی حاضر است که دوباره به صفوف ارتش برگردد، اما طالبان اعتماد به نظامیان سابق ندارند: «من دوست دارم، دوباره عضو ارتش شوم، اما طالبان نمی‌خواهند. یعنی ظلم است که یک کسی که آموزش نظامی دیده مثل من، بیاید سر گذر و منتظر کارگری باشد. طالبان اگر به ما اجازه دوباره شامل شدن در ارتش بدهند، خوب است.»
فرزاد یکی از نظامیان سابق در ولایت غور است که با تسلط طالبان به سفر قاچاقی به ایران روی آورد. فرزاد غور را به سمت ولایت نیمروز در جنوب‌غرب کشور ترک کرد و از آنجا با گروهی از کارجویان افغانستان به پاکستان رفت و پس از سپری کردن مشقت‌های زیاد به ایران رسید.
او حالا در تهران – پایتخت ایران – به‌سر می‌برد، اما به روزنامه اطلاعات روز میگوید که بیشتر روزها بیکار است و از ترس رد مرز شدن از سوی نیروهای انتظامی ایران، کمتر به سطح شهر گشت‌وگذار میکند.
خانواده این عضو سابق ارتش در غور هستند و به‌شدت به کمک مالی نیاز دارند: «فقر در غور زیاد شده است. مردم حتا نانی برای خوردن ندارند. وقتی طالبان به سر قدرت آمدند، تمام تشکیلات خود را در ارتش از افراد خود پر کردند و ما را خانه‌نشین. من به این باورم که هیچ‌گاهی طالبان به تنهایی حکومت کرده نمی‌توانند و باید به نظامیان سابق هم در نظام سهم بدهند.»
برای فرزاد زندگی در دیار غربت و بدون داشتن مدرک اقامت و پاسپورت طاقت‌فرساست. او با ترس و لرز زیاد در خیابان‌های تهران قدم می‌زند و از روزی می‌ترسد که از سوی مرزبانان ایرانی رد مرز شود.
فرزاد هنوز هم در شوک فروپاشی برق‌آسای حکومت و ارتش با تمام تجهیزات پیشرفته نظامی است: «ما در ارتش قوی بودیم و تجهیزات خیلی خوبی هم نسبت به طالبان داشتیم، اما متأسفانه نظام سقوط کرد. باور کنید که شب‌ها برای سقوط نظام و همچنین آوارگی به ایران گریه می‌کنم. ما نه در افغانستان زندگی کرده می‌توانیم و نه هم در ایران.»
بسیاری از نظامیان سابق مانند علی جوادی و فرزاد در انتظار دوباره برگشت بر سر وظایف‌شان در دوران حاکمیت طالبان بودند، اما طالبان با این کار مخالفت‌شان را اعلام کردند.
پیش‌تر ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در مصاحبه با شبکه خبری عربی ۲۱ گفته بود که ارتش طالبان طی دو سال آینده تکمیل خواهد شد و تنها سربازان سابق به‌ویژه افراد دارای تجربه فنی در ترکیب ارتش جدید قرار می‌گیرند. او افزوده بود که ارتش طالبان به ۱۰۰ هزار یا بیشتر نیرو نیاز دارد.