با نگاه تحلیلی به مقاله‌ی ولادیمیر موگان
مهدی زرتشت
اختلاف‌های دو نامزد سرانجام با امضای یک موافقت‌نامه برای تعیین ساختار و تشکیل حکومت وحدت ملی، اوایل هفته‌ی جاری پایان یافت. بر اساس این توافق‌نامه، دکتر اشرف غنی احمدزی به عنوان رییس جمهور و دکتر عبدالله عبدالله به عنوان رییس اجرایی دولت جدید معرفی گردیدند. ظاهراً مردم افغانستان از خاتمه یافتن این معضل نگران‌کننده، نفس راحت کشیدند. همین‌طور، باز‌شدن گره کور انتخابات افغانستان پس از روزهای طولانی، با استقبال گرم جهانی نیز مواجه شد. ایالات متحده‌ی امریکا که نقش اصلی را برای حل اختلافات میان دو نامزد داشت، از اعلام نتایج و توافق دو نامزد استقبال کرد. در نقطه‌ی خیلی شرقی‌تر از امریکا- روسیه- نیز اعلام نتایج و پایان جنجال‌های انتخاباتی- که می‌رفت به یک بحران تبدیل شود- با استقبال گرم رهبران سیاسی در مسکو مواجه شد. رسانه‌های مسکو از «ایتارتاس» تا «ریا نووستی» و آژانس خبری «انترفاکس» همه برای یک روز تیتر مهم اخبار خود را به استقبال مسکو از نتایج انتخابات و معرفی رییس جمهور جدید اختصاص دادند. قبل از این نیز مقام‌های روسی در نشست‌ها و کنفرانس‌های متعدد، در‌باره‌ی اوضاع افغانستان (مسئله‌ی امنیت و ثبات، بازسازی، مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی) بحث کرده و راه‌کارهایی را نیز سنجیده است. در کنار این، روسیه بارها اعلام کرده است که آماده است افغانستان را در بخش‌های مختلف و از جمله بخش بازسازی، بخش‌های نظامی و مبارزه با کشت و قاچاق مواد مخدر، همکاری کند. علاوه بر‌این، از چند سال بد‌ین‌سو، سازمان گفتمان امنیت جمعی (организация договора о коллективной безопасности ) که متشکل از کشورهای روسیه، قزاقستان، تاجکستان، قرغیزستان، ازبکستان و ترکمنستان است، بارها کنفرانس‌هایی را با موضوع افغانستان و اخذ اقدامات پیش‌گیرانه به هدف حفظ ثبات کشورهای عضو سازمان برگزار کرده است. البته باید گفت که همه‌ی این نشست‌ها و کنفرانس‌ها را تا حال مسکو رهبری و میزبانی کرده است. اقدامات و واکنش‌های روسیه در پیوند به مسئله‌ی افغانستان، تنها به نشست‌ها و گفت‌وگوهای سران کشورهای آسیای مرکزی نیز خلاصه نمی‌شود. یک هفته قبل از امضای موافقت‌نامه‌ی نهایی برای تشکیل حکومت وحدت ملی میان اشرف غنی و عبدالله، روسیه یک رزمایش نظامی را به کمک دولت امام‌علی رحمان، رییس جمهور تاجکستان در مرز میان تاجکستان و افغانستان برگزار کرد. همان‌طور که ولادیمیر موگان، ستون‌نویس روزنامه‌ی «نیزه ویسما گازِتا» به این موضوع اشاره می‌کند، روسیه از چند سال به این‌سو، مدام مانور نظامی برگزار می‌کند و مراکز جدیدی از پای‌گاه‌های نیروهای زمینی و هوایی خود را با همکاری کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، افتتاح و مستقر می‌کند. ظاهراً در حال حاضر برای روسیه، گسترش فعالیت‌های نظامی و مناقشه‌ی اوضاع افغانستان- چه در زمان حال و چه آینده- از دستور کار اصلی رهبران مسکو به شمار می‌آید. با این حال، سوال اصلی این است که نگرانی مسکو چیست و چرا مسکو نگران است؟
با توجه به شواهد موجود در ارتباط به فعالیت‌های نظامی اخیر روسیه (کنفرانس‌ها، مانور و رزمایش‌های نظامی) در مناطق مختلف کشورهای آسیای مرکزی، برای پاسخ به سوال مطرح شده، چند فرضیه را می‌توان مطرح کرد:
جلوگیری از نفوذ بنیادگرایی اسلامی- رهبران مسکو و شرکای اصلی سازمان گفتمان امنیت جمعی، به‌خوبی درک کرده‌اند که بنیادگرایی اسلامی، خطر باالقوه برای آن‌هاست. این رهبران معتقداند که نفوذ و گسترش بنیادگرایی اسلامی، بیش‌ترین آسیب را به نظم اجتماعی، قدرت دولت و امنیت آنها وارد خواهد ساخت. این در حالی است که طی سال‌های اخیر، گروه‌های بینادگرای اسلامی در برخی از کشورهای آسیای مرکزی و از جمله تاجکستان، ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان دست به یک‌سری فعالیت‌ها زده‌اند. ارگان امنیت ملی قزاقستان بارها تعدادی از افراد بنیادگرا را دست‌گیر کرده است. در ازبکستان یک گروه مستقل بینادگرا به نام «جمعیت اسلامی ازبکستان» از سال‌ها به این‌سو تقریباً آزادانه فعالیت می‌کند. دولت مافیایی ترکمنستان- به گفته‌ی وزیر دفاع روسیه- نه تنها قادر به کنترول حرکت‌های گروه‌های بنیادگرا نیست، که تقریباً بی‌خیال است، و سرانجام تاجکستان نیز در سطوح مختلف درگیر این معضل است. بنابراین، به اعتقاد رهبران سازمان گفتمان امنیت جمعی و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، مرزهای مشترک آنها با افغانستان، در واقع حکم دروازه‌ی ورود سازمان‌ها و گروه‌های افراط‌گرای اسلامی است. از سویی، مسکو معتقد است که هر‌نوع بی‌ثباتی و اخلال نظم در کشورهای هم‌پیمان او (کشورهای آسیای مرکزی) تهدید باالقوه برای امنیت روسیه است.
جلوگیری از قاچاق مواد مخدر- گزارش‌هایی وجود دارند که تأیید می‌کنند، بیش‌ترین محصول مواد مخدر، از طریق مرزهای افغانستان با ازبکستان و تاجکستان، وارد کشورهای آسیای مرکزی و روسیه می‌شود. بنابراین، روسیه از سال‌ها به این‌سو در تلاش است تا از هر طریق ممکن، از ورود و قاچاق مواد مخدر جلوگیری کند.
فرضیه‌ی گسترش فعالیت‌های طالبان- طالبان یک معضل یا دشمن امنیت تنها افغانستان نیست. علاوه بر‌این، گروه طالبان تنها به یک تشکیل سیاسی خلاصه نمی‌شود. بدون شک، طالبان یک تشکل ایدئولوژیک نیست است که خط اصلی سیاست آنها را مسائل دینی و اعتقادی تشکیل می‌دهد. به اعتقاد رهبران مسکو و شرکای اصلی سازمان گفتمان امنیت جمعی، گسترش فعالیت‌های طالبان، خطر باالقوه برای کشورهای آسیای مرکزی و روسیه به حساب می‌آید. هر‌نوع حرکت‌های سیاسی و ایدیولوژیکی طالبان، خطری برای آینده‌ی امنیت کشورهای مذکور است.
ایده‌ی استراتیژیک- رهبران مسکو مایل است فعالیت‌های نظامی و استراتژیک رقیبان سیاسی غربی خود را در افغانستان، نظارت کند. در راستای این امر، روسیه نیز بدش نمی‌آید که در قضیه‌ی افغانستان و از جمله مسئله‌ی امنیت، ثبات و تأمین روابط نزدیک و دیپلماتیک، دخیل و صاحب دعوا باشد. پس از معرفی رییس جمهور جدید، ویتالی چورکین، نماینده‌ی دایم فدراسیون روسیه در سازمان ملل متحد، گفت که روسیه با دولت جدید افغانستان «همکار نزدیک» خواهد بود.
در اخیر، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که افغانستانِ درگیر بحران و بی‌ثباتی، نیازمند همکاری‌های بیش‌تر است. مبارزه با تروریسم، تأمین امنیت، مبارزه با افراط‌گرایی دینی و حل معضل دیپلماتیک میان افغانستان و پاکستان، از مسایلی است که همکاری‌های بسیاری از کشورها را می‌طلبد. در حال حاضر، افغانستان نیازمند به همکاری تنها ایالات متحده و ناتو نیست، بل‌که تلاش در راستای جلب همکاران بیش‌تر استراتژیک به هدف مبارزه‌ی جدی علیه تروریسم و تأمین نظم و ثبات دایمی در افغانستان، باید از اولویت‌های اصلی دولت جدید باشد.