مهسا قانع
صدها دانشجوی افغانستانی در هند، به کشورهای اروپایی و ایالات متحده امریکا درخواست پناهندگی داده‌اند و نمی‌خواهند که زیر حاکمیت طالبان به افغانستان برگردند. در میان این دانشجویان، شماری از استادان دانشگاه‌های دولتی کشور نیز حضور دارند.
هند تا پیش از حاکمیت طالبان، بیشترین بورسیه را به دانشجویان افغان اختصاص می‌داد: بیشتر از دو هزار بورسیه در سال. اما وقتی طالبان قدرت را از طریق زور گرفتند، هند از اعطای بورسیه‌های جدید به دانشجویان افغان، صرف نظر کرد. هند، طالبان را گروه نزدیک به پاکستان، رقیب منطقه‌ای خود می‌داند و نگران تهدید منافع خود است.
امیدِ بر باد
حاکمیت طالبان صدها دانشجوی افغان را نگران ساخته‌اند. آنانی را که معتقدند با تسلط طالبان بر افغانستان، سال‌ها زحمت و سرمایه‌گذاری‌شان برای ادامه‌ی تحصیلات عالی در خارج از کشور به هدر رفته و حالا قربانی سرنوشت نامعلوم شده‌اند.
مسعود مسلم، دانشجوی رشته‌ی اداره و تجارت در مقطع ماستری در دانشگاه [مهاتما گاندی] ایالت «کرالا» کشور هند است.
کرالا مشهور به بهشت هندوستان، در ساحل ملابار در جنوب کشور هند واقع است. این ایالت با داشتن جنگل‌های انبوه و سرسبز و درختان خرما در کنار شبکه‌ای از کانال‌های آب‌وهوای استوایی از بهترین جاذبه‌های گردشگری درهند است و گردشگران حاضر اند تا برای دیدن مناظر طبیعی این منطقه هزاران کیلومتر سفر کنند.
مسعود مسلم، قصد داشت بعد از اتمام تحصیل به کشور باز گردد، اما زمانی‌که طالبان قدرت را به‌دست گرفتند، تمام برنامه‌های او برهم خورد. او به روزنامه اطلاعات روز گفت که دانشجویان با بسیار مشقت و تلاش توانستند که بورسیه تحصیلی هند را بگیرند و در رشته‌های مورد نیاز افغانستان در مقاطع لیسانس، ماستری و دکتورا تحصیل کنند، اما حالا تمام این تلاش‌ها ضرب در هیچ شده است.
او به این باور است که حکومت سرپرست طالبان، هیچ توقعی از دانشجویان افغانستانی مقیم هند ندارد و نه هم از دانش این قشر به‌خاطر سوءظن به کشور هند استفاده خواهد کرد.
دغدغه این روزهای مسعود با صدها دانشجوی افغان در هند مشترک است و تمام تلاش خود را انجام می‌دهند تا پناهندگی کشورهای اروپایی و امریکایی را دریافت کنند.
او دلایلی برای نیامدن به افغانستان دارد: «با تسلط طالبان بیشتر اداره‌های دولتی دست‌خوش تغییر شده‌اند؛ رئیس و کارمندان با تجربه‌ی اداره‌ها برکنار و به‌جای‌شان افراد برخلاف شایستگی، تجربه‌ی کاری و تحصیل گماشته شده‌اند. برای من با داشتن تحصیلات عالی شرم است که زیر دست رئیسی که تنها پنج‌کتاب و سی‌پاره خوانده و از مدیریت هیچ آگاهی ندارد، کار کنم.»
سرنوشت نامعلوم
زندگی برای دانشجویان افغانستانی که مقاطع تحصیلی‌شان را تمام و یا در حال تمام کردن هستند، سخت‌تر از این هم می‌شود. تمدید ویزای دانشجویان در هاله‌ی از ابهام قرار دارد و دانشجویان مجبور خواهند شد که به دوره‌های ماستری و دوکتورا درخواست بدهند.
احتمال این‌که بورسیه رایگان در این مقاطع تحصیلی دریافت کنند، اندک است و کسانی که پول و امکانات کافی ندارند، نخواهند توانست که در هند بمانند.
بیشتر دانشجویان افغان با امید رفتن به کشورهای اروپایی و امریکایی درخواست پناهندگی خود را ثبت دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) نموده‌اند تا بتوانند بدون نیاز به تمدید ویزا در هند بمانند. براساس گفته‌های دانشجویان، پروسه پناهندگی ۵ الی ۶ سال طول می‌کشد اما آنان تا هنور نمی‌فهمند که پناهندگی‌شان تأیید خواهد شد یا نه؟
مرضیه (نام مستعار)، استاد در یکی از دانشگاه‌های دولتی کشور است. او برای دوره ماستری به «حیدرآباد» آمده است و حالا روی پایان‌نامه‌ی خود کار می‌کند.
او شرایط زندگی برای زنان در افغانستان را «رقت‌بار» و «زجرآور» توصیف می‌کند و شک و تردید دارد که طالبان به وعده‌های خود مبنی بر دوام حضور دانشجویان دختر در دانشگاه‌ها پایبند بمانند.
مرضیه استدلال می‌کند که حاکمیت طالبان به دختران بالاتر از صنف ششم حق رفتن به مکتب را نمی‌دهد، چگونه این گروه به دانشجویان دختر اجازه‌ی دانشگاه رفتن را می‌دهد؟ او از روزی می‌ترسد که طالبان دروازه‌ی دانشگاه‌ها را مانند مکاتب به‌روی دختران بسته کنند.
مرضیه با همسر خود در هند است، اما درخواست پناهندگی به کانادا و آلمان داده است. او عزم خود را جزم کرده است تا به افغانستان نیاید و اگر درخواست پناهندگی وی تا چند ماه دیگر معلوم نشود، با دادن مبلغ ۱۵ هزار دالر امریکایی به پولند خواهد رفت: «حالا هرجای دنیا از افغانستان بهتر است. من حتا یک دقیقه هم نمی‌توانم زیر پرچم طالبان که باعث کشتار هزاران ]انسان[ بی‌گناه شده‌اند، زندگی کنم. تمام تلاش خود را می‌کنم که پناهندگی یک کشور را به‌دست بیاورم. مانند من هزاران افغان در هند هستند که نمی‌خواهند به افغانستان برگردند.»
عکس: ارسالی به اطلاعات روز
زندگی دشوار
دولت هند ماهانه ۲۰ هزار کلدار هندی، مددمعاش برای هر دانشجو پرداخت می‌کند. این مبلغ برای مصارف لیلیه و مصارف دانشجویان کافی است اما وقتی دوره‌ی تحصیل تمام شود، دیگر این پول کمک نمی‌شود و دانشجویان برای پرداخت کرایه خانه مجبور اند، کار کنند.
مسعود مسلم، دانشجوی افغانستانی می‌گوید: «کرایه یک اتاق در بنگلور و حیدرآباد ۱۱ هزار کلدار است. دانشجویان چون این مبلغ را پرداخت کرده نمی‌توانند، حدود هفت تا هشت نفر با هم در یک اتاق زندگی می‌کنند.»
مسعود در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که دانشجویان در هند برای پیدا کردند وظیفه با چالش مواجه اند؛ زیرا با تسلط طالبان بر افغانستان، اعتماد به افغان‌های مقیم در هند از بین رفته است: «بعد از دوره‌ی تحصیل هیچ سازمانی پول و کمکی برای ما نمی‌کند و نه هم سازمان ملل برای ما کمک می‌کند. ما شغلی بهتر از کار در رستورانت، دکان و میوه‌فروشی نمی‌توانیم به‌دست آوریم. زیرا وقتی می‌گوییم که از افغانستان هستیم با ما درست حرف نمی‌زنند، چه برسد برای ما کار بدهند. ما را به چشم تروریست می‌بینند.»
در میان دانشجویان که در بی‌سرنوشتی به سر می‌برند، دختران نیز وجود دارند. این دانشجویان معتقدند که با اطلاع از وضع محدودیت‌های تحصیل، کار و سفر بدون محرم توسط طالبان نمی‌خواهند به کشور برگردند، زیرا برگشت به کشور به مثابه‌ی نشستن در کنج خانه است.
برخی از دانشجویان افغان مقیم هند به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که چندین دختر فارغ مقطع ماستری در بنگلور مجبور شده‌اند که به میوه‌فروشی در بازار روی بیاورند، تا کرایه اتاق و مصارف زندگی‌شان را تأمین کنند.
دولت هند، دانشجویانی که دوره‌های تحصیلی را تمام کنند، حمایت مالی نمی‌کند و تنها ویزای شان را تمدید کرده است.
زندگی برای دختران دانشجو در هند سخت است و حتا یکی از دختران به‌دلیل آینده‌ی نا روشن و مشکلات اقتصادی اقدام به خودکشی کرده، اما خوش چانس بوده که زنده مانده است.
وداع با بورسیه هند
دولت هندوستان در دودهه‌ی گذشته از کشورهایی بود که روابط دوستانه‌ای با حکومت پیشین داشت و همه‌ساله بیش از ۲۰۰۰ بورسیه را از طریق اداره‌ی امور مربوط به اعطای بورسیه (ICCR) برای شهروندان افغانستان به رقابت می‌گذاشت. داوطلبان بورس تحصیلی بعد از سپری نمودن موفقانه‌ی سه مرحله امتحان، جذب دانشگاه‌های مختلف در کشور هندوستان می‌شدند. هم‌زمان دانشگاه‌های خصوصی در کشور هند نیز به هزاران افغان در بدل شهریه اجازه‌ی آموزش داده‌اند.
براساس آمار تخمینیِ سفارت افغانستان در هند، در دودهه‌ی اخیر حدود ۶۰ هزار دانشجوی افغانستانی در هند تحصیل کرده و به کشور باز گشته‌اند، اما دولت هند در سال ۲۰۲۲ برای افغانستان بورسیه تحصیلی اعلام نکرده است.
با روی‌کارآمدن حکومت طالبان پس از دودهه بر افغانستان، روابط دیپلماتیک کابل-دهلی‌نو به کم‌ترین حد رسید. دولت هند مانند سایر کشورها در کابل تمامی فعالیت‌های کنسولی خود را به‌گونه‌ی موقت متوقف کرده و کارکنان خود را از افغانستان خارج کرد.
اما هند تلاش کرده تا روابط خود را با حکومت طالبان از سر بگیرد. به‌تاریخ ۱۲ جوزای سال جاری اولین هیأت اعزامی هند به ریاست جی پی سنگ با امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه‌ی طالبان در کابل دیدار نمود. عبدالقهار بلخی، سخن‌گوی وزارت خارجه‌ی طالبان در توییتراش نوشته بود که دیدار دبیر مشترک وزارت خارجه‌ی هند و امیرخان متقی، بر محور آغاز روابط دیپلماتیک و بحث در خصوص تجارت دوجانبه و کمک‌های بشردوستانه انجام شده است.
امیرخان متقی، دیدار هیأت هندی از کابل را «یک آغاز خوب» در روابط بین دو کشور خواند و خواستار حضور دیپلماتیک و خدمات کنسولی هند در افغانستان شده است.
اما به نظر نمی‌رسد که دهلی‌نو مانند نظام جمهوریت با حکومت طالبان همکاری کند. هند در دودهه‌ی اخیر از بزرگ‌ترین کمک‌کنندگان به افغانستان بود. بر بنیاد گزارش روزنامه «اندین اکسپرس» که اواخر ماه دلو سال گذشته به نشر رسید، دولت هند در بودجه سال ۲۰۲۳-۲۰۲۲ خود حدود ۲۶ میلیون دالر برای کمک به افغانستان تخصیص داده است که از این میان ۴۰ درصد بودجه به هزینه‌ی بورسیه تحصیلی دانشجویان افغانستان در هند به مصرف می‌رسد.
جنگ و آموزش دینی
شماری از دانشجویان افغان در هند به روزنامه اطلاعت روز گفته‌اند که با وجود داشتن سند ماستری و دکتورا، طالبان هیچ‌گاهی آنان را در نهادهای دولتی نخواهند گماشت و اولویت استخدام به افرادی است که زیر پرچم طالبان جنگیده‌اند و یا سند فراغت از مراکز دینی دارند.
در چندین نوبت، مقام‌های ارشد طالبان به صراحت اعلام کردند که فعالیت جنگی و آموزش در مدارس دینی به تناسب مکاتب و دانشگاه‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است.
ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان به‌تاریخ ۷ دلو سال ۱۴۰۰ در سفر به قول اردوی ۲۰۹ الفتح تأکید نمود: «اعضای طالبان بدون در نظر داشت مدرک تحصیلی، نظر به فعالیت جهادی در بیست سال گذشته، به اداره‌های دولتی جذب می‌شوند.»
در ماه میزان سال قبل، عبدالباقی حقانی، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان در دیدار با شماری از استادان دانشگاه کابل گفته بود که مسئولان طالبان ماستری و دکترا ندارند اما از همه بهتر اند و آنان دین‌دار، روحانی یا عالم دین هستند.
او گفته بود که از دانش‌آموزانی که بیست سال گذشته در افغانستان درس خوانده‌اند، هیچ انتظاری نباید داشت.
دیدگاه این‌چنینیِ چندین مقام طراز اول طالبان، دغدغه‌ی دانشجویان مقیم هند را بیشتر کرده و آنان دلهره و هراس دارند که با برگشت به کشور، بی‌کار بمانند و از روی ناگزیری به کارهای شاقه روی بیاورند.