اشرف غنی، رئیس‌جمهور پیشین در نخستین مصاحبه تصویری خود پس از سقوط جمهوریت، خود را رئیس‌جمهور قانونی افغانستان خواند و بر رقیبان و مخالفان سیاسی خود از جمله عبدالله عبدالله، شریک ۵۰ درصدی‌اش و زلمی خلیل‌زاد، نماینده پیشین امریکا در امور افغانستان تاخت.
یک رسانه نوتأسس به‌نام «ABN» با آقای غنی مصاحبه کرده است. گفت‌وگوی کامل آقای غنی شب گذشته (چهارشنبه، ۱۹ اسد) منتشر شد.
داوود جنبش، مجری این گفت‌وگو در نخستین پرسش از آقای غنی پرسید که او را با چه عنوان خطاب کند. غنی گفت که براساس قانون اساسی افغانستان او هنوز هم رئیس‌جمهور است. او همچنین خود را «خادم ملت خواند» و گفت که به عناوین باور ندارد.
۱۵ آگست
اشرف غنی سال گذشته به تاریخ ۲۴ اسد و برابر با ۱۵ اگست ۲۰۲۱، در حالی که طالبان به دروازه‌های کابل رسیده بودند، از پایتخت فرار کرد و به این ترتیب دولت افغانستان فروپاشید.
مقام‌های امریکایی می‌گویند که اشرف غنی وعده کرده بود که تا پای جان در برابر طالبان مقاومت کند.
آقای غنی در پاسخ به این پرسش که چرا تصمیم‌اش تغییر کرد، گفت: «من موقفم را تغییر ندادم؛ من تا مرگ ایستادگی می‌کردم. ساعت نُه صبح تصمیم شد که جلسه کابینه ساعت سه برگزار شود. اکثریت مطلق [مقامات] در کشور وجود نداشتند. وزیر دفاع کشور قبل از این‌که من بیرون شوم، در هواپیما نشسته بود. بعد از آن وزارت دفاع تخلیه شده بود».
او می‌گوید که در روز سقوط کابل، می‌خواست به وزارت دفاع برود، اما این وزارت تخلیه شده بود و در آنجا «پشه پر نمی‌زد».
اشرف غنی گفت که طالبان برخلاف وعده‌ی‌شان، وارد کابل شده بودند و سفارت امریکا نیز ساعت نُه صبح تخلیه شده و اسناد خود را به آتش کشیده بود.
او می‌گوید که امریکا هزاران نفر از نیروهای امنیتی به‌ویژه قطعات صفردار امنیت ملی را نیز تخلیه کرده بودند. غنی می‌افزاید که اگر امریکا تصمیم حمایت از جمهوریت را داشت، چرا این نیروها را تخلیه می‌کرد؟
غنی در ادامه گفت: «من آخرین نفر بودم که بیرون شدم. این هم به‌خاطر این بود که تجربه تلخ داکتر نجیب راجع به یک رئیس‌جمهور افغانستان تکرار نشود».
او در توجیه فرارش می‌گوید که نخواست تا به یک کودتا مشروعیت دهد. غنی گفت که با خروجش از کشور «امانت ملت» افغانستان را حفظ کرده و ثابت ساخت که یک کودتا است و به جبر صورت گرفته است.
معامله ولایت‌ها
غنی می‌گوید که پس از توافق دوحه طالبان حملات شدیدی را آغاز کردند. به ادعای او، در این حملات طالبان، نیمی از نیروهای ارتش کشته و یا «ترخص» شدند. به گفته‌ی او، فضای روحی نیروهای امنیتی به‌شدت تخریب شده بود.
او می‌گوید که قشر سیاسی معامله کرد؛ یک ولایت پس از ولایت دیگری.
مراکز تمام ولایت‌های افغانستان، طی ۱۱ روز سقوط کرد. در اکثریت ولایت‌ها هیچ مقاومتی علیه طالبان انجام نشد و بدون درگیری سقوط کردند.
خلیل‌زاد مفسد
اشرف غنی در این مصاحبه خود به‌شدت علیه خلیل‌زاد، نماینده پیشین امریکا در امور صلح افغانستان حمله می‌کند.
خلیل‌زاد رهبری هیأت مذاکره‌کننده‌ی امریکا با طالبان را در دوحه بر عهده داشت و با این گروه نیز توافق صلح امضا کرد.
اشرف غنی می‌گوید که در دوران حکومت جو بایدن، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا وعده کرده بود که خلیل‌زاد را برکنار کند؛ اما به گفته‌ی او، بلینکن به وعده‌اش عمل نکرد.
غنی گفت: «داکتر خلیل‌زاد دو رو ندارد، نُه رو دارد؛ واضح شد. من به بلینکن گفتم که این شخص (خلیل‌زاد) منفور شده و مورد اعتماد اقشار مردم و خاصتا جمهوری‌خواه قرار نمی‌گیرد. [بلینکن] وعده کرد که سلمان احمد، رئیس بخش پالیسی‌شان مسئولیت را به دوش خواهد گرفت؛ وقتی که اعلامیه‌ی‌شان نشر شد این موضوع نیامد و از این جهت بی‌اعتمادی شد».
اشرف غنی در بخشی از مصاحبه خود می‌گوید که خلیل‌زاد با او مشکل داشت: «مشکل خلیل‌زاد با من این بود که من افغان بودم و مسلمان بودم. این (خلیل‌زاد) از افغانیت خود هم انکار کرده و از هویت خود هم. این مفسد است و غیر از آن بی‌کفایت ]هم[ است».
غنی از مدیریت مذاکرات صلح قطر توسط خلیل‌زاد نیز انتقاد کرد و مدیریت او را «فاجعه»بار خواند. او گفت که خلیل‌زاد به‌اندازه‌ی سری رفتار می‌کرد که حتا مشاور امنیت ملی امریکا را در جریان نمی‌گذاشت.
عبدالله مانع اقدامات مثبت بود
اشرف غنی در این گفت‌وگو اتهامات علیه خود از جمله فرار با پول را تکذیب می‌کند و می‌گوید که دست او از فساد و از خون پاک است.
او گفت که یک شبکه خاص در تلاش است تا تمام مسئولیت را به گردن یک نفر بیاندازد. او اما افزود که در هفت سال حکومت او، عبدالله شریک ۵۰ درصدی در قدرت بود. غنی می‌گوید که عبدالله مانع اقدامات مثبت بود.
غنی در رابطه به مقایسه او با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین نیز صحبت کرد و گفت که زلونسکی رئیس‌جمهور یک ملت متحد بود و امرش تطبیق می‌شد؛ همچنان تمام کشورهای همسایه و غرب از اوکراین حمایت می‌کنند.
او افزود: «ما منقسیم بودیم. خلیل‌زاد با طرح‌ها و وعده‌های خود قشرهای سیاسی افغانستان را تقسیم کرده بود و هر حرکت قوای امنیتی را ضد صلح تلقی کرد». او در این زمینه به نقش پاکستان در جنگ افغانستان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید که افغانستان همسایه‌ای داشت که ۲۰ سال «انتحاری می‌فرستاد».
خاین ملی کیست؟
اشرف غنی در واکنش به اظهارات چندی قبل عبدالله که او را خاین ملی خوانده بود می‌گوید که «معیارهای خیانت ملی» بسیار واضح است.
او با اشاره به جنگ‌های داخلی می‌گوید که کابل را که برباد کرد، هزاران نفر را که به قتل رساند و که در قتل‌عام افشار سهم داشت».
اشرف غنی افزود: «قانون اساسی را عبدالله چه وقت قبول کرده است؟ هربار گپش این بود که قانون اساسی است، اما این افغانستان است. معنایش این بود که باید منافع شان تأمین شود.»
رئیس‌جمهور پیشین همچنین عبدالله را متهم به انجام جعل در انتخابات ۲۰۱۴ کرد و گفت که او رأی پنج میلیون نفوس افغانستان را نادیده گرفت.
غنی می‌گوید که در آن زمان حکومت در اختیار حامد کرزی بود و او هیچ نفوذی نداشت؛ اما به گفته‌ی غنی، تمام نیروهای امنیتی در دست عبدالله و طرفدارانش بود.
او می‌گوید: بارک اوباما به من تلفن کرد که این‌ها [جناح عبدالله] کودتا می‌کنند. قوت نظامی بدست این‌ها است و به سرک‌ها برآمده بودند».
اشرف غنی در ادامه گفت کسی که تحلیف موازی انجام داده، خیانت ملی کرده است. غنی و عبدالله پس از انتخابات ۲۰۱۹ هر دو در یک روز به‌عنوان رئیس‌جمهور سوگند یاد کردند.
او همچنین افزود: «عبدالله مسئول عدم تحکیم جمهوریت است، به‌ویژه در هفت سال اخیر».
کرزی سکوت کند
اشرف غنی در این گفت‌وگو در واکنش به انتقادهای حامد کرزی به‌خاطر فرار او از کابل می‌گوید که کرزی هر روز با یک بادوهوا سخرانی نکند و سکوت اختیار کند.
او می‌گوید: «حامد کرزی حافظه ندارد. نه دانش داشت و نه تجربه. من با او همکاری می‌کردم و همیشه برایش سخنرانی می‌نوشتم. من برای او هر کاری کردم، اما او هرگز به من احترام نمی‌گذاشت؛ همیشه به من توهین می‌کرد».
آقای غنی در دوران حکومت اول حامد کرزی، وزیر مالیه حکومت او بود.
معیارهای نظام جمهوریت
اشرف غنی در بخشی از این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که نظام جمهوریت در افغانستان چقدر با معیاری جهانی برابر بود، می‌گوید که تحکیم جمهوریت و ایجاد دولت قوی در افغانستان به ۳۰ سال زمان نیاز داشت.
او گفت زمانی که او قدرت را از کرزی گرفت، دولت کنده‌ی فساد بود.
به گفته‌ی او، منافع امنیتی امریکا نیز باعث می‌شد تا واشنگتن از آنچه که او «کثیف‌ترین عناصر» می‌خواند، متحد شود. به گفته‌ی او، امریکا از هرکسی که کار داشت، حمایت می‌کرد.
با این حال غنی می‌گوید معیاری که نظام جمهوریت نداشت، انحصار مشروع قدرت بود و «قانون یک بام و دو هوا بود».
پشتون متعصب و فاشیست
اشرف غنی در پاسخ به این پرسش که چرا او را برخی پشتون متعصب و فاشیست می‌خواند، گفت که شعار او واضح است: «هیچ افغان از هیچ افغان کم‌تر نیست و هیچ افغان از هیچ افغان برتر نیست».
غنی گفت که معیار او سه اکثریت بود: «جوانان، زنان و فقرا». او گفت سیاست قومی نکرده و کسانی که او را متعصب و فاشیست می‌خوانند، به‌دنبال تجارت قومی اند.
تضعیف دولت با پول‌های بادآورده
اشرف غنی گفت که یک بخشی از کمک‌های کشورهای غربی طی دودهه‌ی اخیر مثبت بود و بخش دیگر مصیبت.
به گفته‌ی او، کمک‌های نظامی خارج از بودجه امریکا «مصیبت» بود. او می‌گوید که میدان‌های هوایی بگرام و قندهار، منبع ایجاد جنگسالاران نو و تقویت جنگ سالاران قدیمی شد. به باور غنی، جنگ سالاران، قراردادی‌های نیروهای خارجی از جمله تیل و ترانسپورتی را به پیش می‌بردند. او مدعی است که بخشی از کار قرادادی‌ها در ولایت‌های هلمند و ارزگان، «فروختن انسان» بود. به ادعای او، کسانی که با امریکا قراردادی داشتند، افرادی را به اتهام عضویت در گروه طالبان به امریکا معرفی می‌کردند.
اشرف غنی همچین گفت که ۹۰ درصد از کمک‌های امریکا به نیروهای امنیتی افغانستان دوباره به جیب شرکت‌های امریکایی رفته است.
او در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا پول‌های بادآورده‌ای غرب باعث تضعیف حکومت مرکزی از لحاظ کنترل ولایات شد، گفت که «صد درصد».
او می‌گوید که در سال ۲۰۰۴ خلیل‌زاد کرزی را قانع کرد تا به‌خاطر این‌که جنگسالاران سلاح‌های سنگین خود را تسلیم کنند، به آنان وزارت و ولایت دهد. غنی می‌گوید که این کار فساد را سراسری ساخت و حکومت مرکزی را تضعیف کرد.
طالبان می‌مانند یا می‌روند؟
اشرف غنی می‌گوید که طالبان قدرت را انحصار کرده‌اند. او می‌افزاید که طالبان فرصت دارند که طرح‌های سیاسی مردمی و اقتصادی داشته باشند و زمینه مشارکت را فراهم کنند. به گفته‌ی او، در صورتی که چنین شود، ممکن است افغانستان به ثبات برسد.
غنی در عین حال می‌گوید که وضعیت حکومت طالبان خوب نیست. به گفته‌ی او، این گروه قانون اساسی و قانون حکومت‌داری ندارد و همچنین حقوق شهروندان را تأمین نکرده است.
به‌باور غنی، ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان اقتدار ندارد و امر او تطبیق نمی‌شود.
او در پاسخ به این پرسش که از مقاومت مسلحانه علیه طالبان حمایت می‌کند، گفت که راه‌حل اساسی، بحث سیاسی است. او افزود طالبان یک قوت اقلیت است، وقتی که قبول نمی‌کنند که اقوام مختلف در افغانستان زندگی می‌کنند، باعث تضعیف وحدت ملی می‌شود: «این‌که فکر می‌کنند، همه‌کس اطاعت و یا بیعت کنند، شیوه مردم ما نیست. اکثریت طالبان پشتون اند، اما کثریت پشتون‌ها طالب نیستند. نباید اشتباه گرفته شود. امریکا بارها اشتباه کرد».
غنی گفت که خود از مقاومت علیه طالبان نه دفاع و نه آن را تقبیح می‌کند.
او در ادامه افزود این‌که طالبان در قدرت می‌مانند یا خیر به‌خدا معلوم است. غنی حکومت طالبان را دیکتاتوری می‌خواند و می‌گوید که در حال حاضر در افغانستان زنان حق ندارند، جوانان بیکار و ملاها جایگزین آنان شده شده‌اند.
غنی تصریح کرد که اگر طالبان در قدرت بمانند بسیار به سختی خواهند ماند؛ اما اگر بروند و بدیل نباشند، بازهم سختی ایجاد می‌شود.
واکنش‌ها
مصاحبه اشرف غنی با واکنش‌هایی نیز روبه‌رو شده است.
نصیراحمد فایق، نماینده افغانستان در سازمان ملل گفته است که اشرف غنی باید از تمام مردم افغانستان به‌خصوص زنان، جوانان، نیروهای امنیتی و دفاعی و خانواده‌های «شهدا» معذرت می‌خواست ولی این کار را نکرد.
او در توییتی نوشته است که غنی تلاش دارد که خود را مقصر نه‌شمارد و هنوز هم روی شعارها و کلماتی عوام‌فریبانه تأکید دارد.
رحمت‌الله نبیل، رئیس‌پیشین امنیت ملی با طعنه در توییتی نوشته است: «خادم ملت… که خیر؛ خوب شد نگفت که تا به‌حال سرقوماندان اعلی هستم؟!»
حیدر افضلی، عضو پیشین مجلس نمایندگان در واکنشی گفته است که مصاحبه اشرف غنی یک‌بار دیگر ثابت ساخت که قضاوت مردم افغانستان در مورد او کاملا درست و به‌جا است.
سمیرا حمیدی، فعال حقوق بشر گفته است که اشرف غنی را جدی نگیرید و وقت تان را برای دیدن مصاحبه‌اش ضایع نکنید. او در توییتی نوشته است: «اشرف غنی یک ننگ است برای افغانستان و افغان‌ها!»