شمار کودکان خیابانی (کارگر) در هرات، با گذشت هر روز رو به افزایش است. کودکانی که از بام تا شام به دور از آموزش و پرورش و بی‌خبر از آینده‌ی‌شان، شماری سرگرم کفش رنگ کردن اند، تعدادی مصروف جمع‌آوری زباله و برخی هم در خیابان و پارک‌های تفریحی تکدی‌گری می‌کنند.
با قدم زدن در خیابان‌ها و پارک‌های تفریحی هرات، آنچه این روزها آزاردهنده و دردآور است افزایش روزافزون کودکان کار با سرنوشت مبهم و آینده تاریک در این ولایت است.
شماری از ساکنان هرات از افزایش کودکان خیابانی در این شهر ابراز نگرانی کرده و می‌گویند که از این کودکان سوءاستفادههای مختلفی صورت می‌گیرد.
به‌گفته آنان، پس از تسلط طالبان بر کشور، شمار کودکان خیابانی به‌گونه بی‌سابقه‌ی افزایش یافته است.
عبدالقیوم، یکی از ساکنان هرات در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «هر شهروند این سرزمین وقتی با موجی از این کودکانی که از صبح تا شام به‌دنبال لقمه‌نانی به خانواده‌های‌شان سرگردان اند، روبه‌رو می‌شود، دل‌اش خون می‌شود.»
به باور این ساکن هرات، در بیست سال گذشته نیز به کودکان به‌عنوان یک پروژه دیده شده و هیچگاهی برنامه بنیادی در حمایت از این قشر آسیب‌پذیر صورت نگرفته است.
نثاراحمد، یکی دیگر از ساکنان هرات، با نگرانی از افزایش روزافزون کودکان خیابانی در این ولایت به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که باید طالبان برای مدیریت این موضوع دست به‌کار شوند.
بارِ سنگین مسئولیت خانواده
با مصطفی، در یکی از پارک‌های تفریحی هرات روبه‌رو شدم. خستگی کار و سنگینی بارِ مسئولیت بزرگ خانواده‌ی پنج‌نفری‌اش را از چهره‌ی معصومانه و کودکانه‌اش می‌توان احساس کرد.
او کودک یازده‌ساله است که از صبحِ وقت تا نیمه‌ی روز (زمان رفتن به مکتب) در خیابان‌ها و مکان‌های تفریحی این شهر کفش رنگ می‌کند.
او می‌افزاید که پول بدست‌آمده از این درک را به مادرش می‌سپارد تا کرایه خانه و خرج خانواده کند. به‌گفته او: «پدرم زنده است اما بیماری دیسک کمر دارد و کار نمی‌تواند. از مکتب که رخصت شدم آمدم این‌جا؛ تا حالا ۱۰ افغانی کار کردم.»
مصطفی غرق در دنیای کودکانه‌اش، آرزوهای بزرگی را نیز در سر می‌پروراند و می‌گوید آرزو دارد پس از پایان مکتب، دانشگاه برود و در آینده داکتر شود.
روایت زندگی کودکان خیابانی در هرات، یکی از دیگری دردناک‌تر و غم‌آلودتر است.
همین‌طور، محمد، از دیگر کودکان خیابانی در هرات است که از طریق بازی «کرمبول» و با بردوش کشیدن تخته‌ی آن که هنگام انتقال از یک جا به‌جای دیگر وزن تخته برشانه‌اش سنگینی می‌کند، پول بدست می‌آورد. او نیز هم درس می‌خواند و هم کار می‌کند.
به‌گفته او، به علت فقر و ناداری مجبور است برای پیدا کردن لقمه‌نانی از صبح تا شام با این کارش تلاش کند.
او می‌گوید در خانواده‌ی شش‌نفری‌اش، وی و مادرش تنها نان‌آور خانواده است و پدرش هم معلول میباشد.
مصطفی و محمد تنها کودکانی نیستند که بحران بشری سبب شده تا آن‌ها کار کنند، بل صدها کودک دیگر نیز در روی جاده‌ها و دکان‌های شهر هرات دیده می‌شوند که برای درآمد ناچیز از صبح تا شام عرق می‌ریزند.
آینده ناروشن
تسلط طالبان بر کشور، گسترش فقر و بیکاری و افزایش قیمت مواد خوراکی، از علت اصلی افزایش کودکان کار در هرات گفته می‌شود.
با این همه، مسئولان ریاست کار و امور اجتماعی طالبان در هرات نیز از افزایش آمار کودکان خیابانی خبر می‌دهند.
عبدالستار ظریفی، آمر امور اجتماعی ولایت هرات می‌گوید که این اداره جهت حمایت از کودکان خیابانی، برای آنان صنوف فن و حرفه ایجاد کرده است.
به‌گفته او: «از دو سال به این‌سو این آمار افزایش داشته است. در دو سال گذشته براساس سروی که [در سال ۲۰۱۹] انجام شده بود حدود نُه هزار کودک خیابانی وجود داشت؛ که این آمار در حال حاضر افزایش یافته و اکنون به بیش از ۱۳ هزار کودک رسیده است.»
این مسئول طالبان در اداره کار و امور اجتماعی هرات می‌افزاید: «همین فعلا بیشتر از ۵۰۰ طفل کارگر روی سرک با همکاری مؤسسه (هلپ، دبلیواف‌پی و یونیسیف) تحت پوشش برنامه‌های فن و حرفه در مدت شش ماه اند.»
خیابان جای شخصیت‌سازی نیست
استادان دانشگاه و فعالان مدنی از پیامدهای افزایش حضور کودکان خیابانی و بی‌سرنوشتی آنان در جامعه هشدار می‌دهند.
به باور آنان، کودکان کار معضل بزرگ اجتماعی در هرات قلمداد می‌شوند.
علی‌احمد محمدی، استاد دانشگاه در هرات می‌گوید: «اگر اجتماع که شامل مردم و دولت می‌شود، فکری به حال این کودکان نکنند و برنامه‌های کارآموزی راه‌اندازی نشود تا صاحب شغل شوند، قاعدتا این کودکان می‌توانند به‌عنوان یکی از معضلات مهم و بزرگ در آینده‌ی نه چندان دور برای مردم هرات و افغانستان تبدیل شوند.»
برخی از فعالان حقوق کودکان در هرات نیز آینده‌ی کودکان کارگر را نگران‌کننده بیان می‌کنند و از حکومت می‌خواهند که زمینه‌ی آموزش و برنامه‌های حمایتی را فراهم سازد.
عبدالهادی قانع، یکی از فعالان مدنی هرات از حکومت سرپرست طالبان و جامعه جهانی به‌ویژه نهادهای مدافع حقوق کودکان می‌خواهد که برای جلوگیری از افزایش آمار کودکان کارگر برنامه‌ای را روی دست گیرند.
آقای قانع در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «در قسمت کودکان خیابانی متأسفانه در چند سال گذشته برنامه درستی در حکومت گذشته اجرا نشده و بعد از تحولات این مشکل به یک بحران تبدیل شده است. به‌دلیل فقر، کودکان مجبور می‌شوند به‌کارهای شاقه روی بیاورند و اکثریت شان مورد سوءاستفاده جنسی و فشارهای روحی و روانی قرار گیرند.»
به‌گفته آقای قانع، این کودکان با حضور در خیابان‌ها از تعلیم و تحصیل دور می‌مانند که این موضوع خود می‌تواند معضل افغانستان را سالیان سال به درازا بکشاند و نسل بعدی افغانستان را از تعلیم به تاریکی سوق دهد.
۹۰ درصد کودکان خیابانی هرات، مربوط به خانواده‌های آوارگان داخلی می‌باشند که در سال‌های گذشته از ولایت‌های فاریاب، بادغیس، هلمند، فراه و غور به دلایلی چون خشک‌سالی، ناامنی و بیکاری به این ولایت پناه آورده‌اند.
براساس تحقیقات نهادهای حامی کودکان، افغانستان خطرناک‌ترین کشور برای کودکان گفته شده است که در آن درصد بالای از کودکان مشغول کارهای شاقه هستند.