باشندگان غرب کابل صبح روز جمعه (۸ میزان سال ۱۴۰۱) را با صدای انفجار انتحاری و آژیر آمبولانس‌ها آغاز کردند. این انفجار ساعت هفت‌و‌نیم به وقت افغانستان در یک مرکز آموزشی صورت گرفت. منابع می‌گویند که میزان تلفات این انفجار بلند است، اما طالبان کشته و زخمی‌شدن حدود ۶۰ نفر را تأیید کرده‌اند.
هدف
دو مهاجم انتحاری ساعت هفت‌و‌نیم صبح به وقت افغانستان به مرکز آموزش کاج حمله کرده و با کشتن نگهبانان این مرکز، وارد صنف آموزشی شدند. مهاجمان ابتدا شماری دانش‌آموزان را زیر رگبار گرفته و سپس یکی از دو مهاجم مواد همراهش را میان جمعیت هراسان دانش‌آموزان منفجر کرده است.
عکس: شبکه‌های اجتماعی
طالبان تلفات این حمله را ۲۳ کشته و ۳۶ زخمی اعلام کرده‌اند، اما منابع مردمی و شاهدان عینی می‌گویند که تلفات به مراتب بیشتر از آمار طالبان است. یک منبع دخیل در انتقال کشته‌ها و زخمیان این رویداد به روزنامه اطلاعات روز گفت که کشته‌شدن دست‌کم ۳۶ نفر تثبیت شده و شماری هم هنوز گم هستند. به‌گفته‌ی این منبع، برخی اجساد به شفاخانه‌های اطراف از جمله شفاخانه ایمرجنسی [۲ کشته و ۲۰ زخمی]، استقلال، امیری، صدبستر دشت برچی، شفاخانه وطن و برخی دیگر بدون هماهنگی به ولایات منتقل شده‌اند.
روایت دیگری که از سوی برخی شاهدان عینی در شفاخانه‌ها با روزنامه اطلاعات روز شریک شده، حاکی از کشته‌شدن بیش از ۴۰ نفر و زخمی شدن نزدیک به ۶۰ نفر است. بیشتر قربانیان این رویداد دختران گفته شده است. اطلاعات روز تاکنون به‌صورت مستقلانه نتوانسته است آمار نهایی تلفات را تثبیت کند.
مرکز آموزشی پیش‌دانشگاهی کاج (موعود سابق) در غرب کابل و در ایستگاه نقاش در چندقدمی حوزه سیزدهم امنیتی شهر کابل واقع شده است.
یکی از استادان این آموزشگاه به روزنامه اطلاعات روز گفت: «متأسفانه صبح امروز، بار دیگر مهاجمان انتحاری، گاردهای سرکوچه و دم دروازه ورودی مرکز آموزشی کاج را با فیر گلوله شهید کرده، داخل مرکز شدند. دو نفر از مسئولانِ مؤظف در داخل را نیز زخمی کردند. یکی از مهاجم انتحاری در یکی از صنف‌هایی که امتحان آزمایشی کانکور جریان داشت، واسکت انتحاری خود را انفجار داد. متأسفانه ده‌ها دانش‌آموز زخمی و شهید شده‌اند. اکثریت زخمی‌ها دختران اند.»
براساس معلومات ارایه شده، در جریان امتحان در این صنف حدود ۴۰۰ دانش‌آموز حضور داشته‌اند.
دانش‌آموزان نجات‌یافته نیز می‌گویند که مهاجم انتحاری با ورود از درب دخترانه‌ی صنف، دانش‌آموزان دختر را هدف حمله قرار می‌دهد. نوار‌های تصویری و لیست قربانیان حادثه این گفته‌ها را تأیید می‌کند.
محمد حامد یکی از دانش‌آموزان این مرکز میگوید: «داخل صنف بودیم که صدای تیراندازی بلند شد و دیدیم که دو نفر مسلح آمدند و هیاهو بلند شد. همه در تلاش برای فرار از صنف بودند. صنف سه دروازه داشت که دو دروازه مخصوص پسر و یک دروازه مخصوص دختران. مهاجمان از دروازه دختران داخل شدند و خودشان را میان دختران منفجر کردند.»
محدودیت‌ها
طالبان با به‌دست گرفتن قدرت، محدودیت‌های گسترده‌ا‌ی برای زنان وضع کردند. این گروه برای تفکیک جنسیتی نیز اقدام کرده، تمامی مراکز آموزشی و نهادهای دولتی را موظف کردند که پالیسی تفکیک جنسیت این گروه را عملی و از صحبت زنان با مردان جلوگیری کنند.
این گروه حتا از مسئولان مراکز آموزشی خواستند که ورودی و خروجی‌های مراکز را یا براساس جنسیت تعیین کنند و یا دروازه‌ی مراکز را ببنند.
طالبان هرچند دروازه‌ی مراکز آموزش عالی را به روی زنان نبسته‌اند، اما دختران دانش‌آموز بالاتر از صنف ششم را از آموزش محروم کرده‌اند.
صاحبه (مستعار) مسئول یک مکتب خانگی که در نزدیکی محل رویداد زندگی می‌کند، میگوید که طالبان در صدد محو کامل زنان اند و با حملات انتحاری به اپارتاید جنسیتی شدت می‌بخشند: «من و دوستانم ماه‌ها مخفیانه تدریس کردیم، اما با گذشت یک سال آنها ما را یافتند. طالبان به من گفته‌اند که مکتب را ببندم و با تلاش بیهوده فاجعه خلق نکنم.»
او مانند بسیاری از شهروندان، طالبان را عامل رویداد می‌داند و میگوید که طالبان با بستن مکتب به روی دختران و با انتحار و خلق وحشت در صدد محو کامل زنان‌اند: «وقتی از مکتبی فارغ نشود، طبعا به دانشگاه نیز راه نمی‌یابند. آنان دانش‌آموزان دختر را در آستانه‌ی آزمون ورودی به دانشگاه هدف قرار داده‌اند تا حتا از راه‌یافتن دانش‌آموزان فارغ شده‌ی سال‌های گذشته نیز جلوگیری کنند.»
در همین حال، جاوید فاروس، یکی از بستگان دانش‌آموزان مرکز آموزشی کاج نیز در صفحه‌ی فیسبوکش نوشته است: «امروز او (خواهرم) برای خداحافظی و سپری‌کردن آخرین امتحان آزمایشی به این مرکز (کاج) رفته بود که متأسفانه چنین شد و پرپرشدن آرزوهای خودش و جان صنفی‌هایش را به چشم سر دید. حالا حیرانم که تا چند روز دیگر که قرار است امتحان کانکورش برگزار شود، چه خواهد کرد؟ آیا او با این روح شکسته شجاعت نشستن در جلسه‌ی امتحان را خواهد داشت؟ من آن بلندپروازی و آرزوهای بزرگ او را که با کانکور گره می‌خورد، چگونه برآورده کنم که خودش از درون مرده باشد؟»
بی‌اعتنایی
براساس گفته‌های منابع، با آن‌که مرکزآموزش‌های عالی کاج در نزدیکی حوزه سیزدهم امنیتی شهر کابل قرار دارد، اما نیروهای امنیتی گروه طالبان با بی‌اعتنایی به مردم با تأخیر به محل رسیدند و بعد از رسیدن به محل، مانع اطلاع‌رسانی مردم شدند.
یکی از دانش‌آموزان این مرکز میگوید: «نیروهای طالب دیر آمدند و آن وقت مانع فلم‌برداری و عکس گرفتن مردم می‌شدند.»
منابع هم‌چنان می‌افزایند که کارمندان صحی و آمبولانس‌ها نیز با تأخیر به محل رویداد آمدند. تصاویر و ویدیو‌های منتشرشده در رسانه‌های اجتماعی نیز نشان می‌دهند که باشندگان محل و بستگان دانش‌آموزان، قربانیان و افراد آسیب‌دیده در این رویداد را روی شانه، کراچی و بنرهای تبلیغاتی مرکز آموزشی به سمت مراکز درمانی نزدیک به محل رویداد منتقل می‌کنند.
افزون به این، منابع می‌گویند که طالبان با بستگان قربانیان و افرادی که در صدد کمک‌رسانی به قربانیان و آسیب‌دیده‌ها بودند، با خشونت برخورد کرده و مانع کمک‌رسانی و حتا مانع اهدای خون شده‌اند.
کاکای یکی از دانش‌آموزان میگوید: «رفته بودم در شفاخانه دنبال زخمی خود. طالبان می‌زند و تفنگ را روی شانه‌ام گذاشتند و مرا با تهدید از یقه‌ام گرفتند و از شفاخانه بیرون کردند.»
شماری از دختران که برای اهدای خون رفته بودند نیز با انتشاری ویدیو مدعی اند که گروه طالبان به آنان اجازه‌ی اهدای خون به زخمی‌های رویداد را نداده‌اند.
یکی از این دختران میگوید: «وضعیت بسیار وخیم‌تر از آنی است که طالبان می‌گویند. بدن‌های پارچه پارچه و زخمی‌های زیاد. اما آنان گفتند که خون دادن زنان مشکل دارند و جایز نیست.»
کیارنگ سعادت یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی نوشته است: «طالبان اجازه‌ی تهیه گزارش به خبرنگاران داخلی و خارجی، اجازه خون دادن به زخمی‌های حمله امروز، اجازه رفتن به شفاخانه‌ها را به خانواده‌های زخمی‌ها و جان‌باختگان و اجازه‌ی عکس و فلم‌گرفتن از رویداد امروز، را نمی‌دهند.
واکنش‌ها
حمله به مرکز آموزشی کاج و هدف قراردادن دانش‌آموزان با واکنش‌های گسترده‌ی داخلی و خارجی مواجه شده است. کاربران شبکه‌های اجتماعی در افغانستان، دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، ریچارد بنت گزارش ویژه حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان، یونیسف، کرِن دیکر کاردار سفارت امریکا برای افغانستان، سازمان عفو بین‌الملل، حامد کرزی رییس‌جمهور پیشین، عبدالله عبدالله رییس پیشین شورای عالی مصالحه ملی و بسیاری از فعالان سیاسی و مدنی و طالبان به این حمله واکنش نشان داده و آن‌را محکوم کرده‌اند.
یوناما در تویتی نوشته است که «در جریان وخامت اوضاع امنیتی در افغانستان، امروز انفجار دیگری در کابل رخ داد». یوناما این حمله را «بی‌رحمانه» توصیف کرده و گفته است که در نتیجه‌ی آن تلفات زیادی وارد شده است.
کرِن دیکر، کاردار سفارت امریکا برای افغانستان نیز در رشته‌تویتی این حمله را «یک عمل شرمآور» خوانده و نوشته است: «همه دانش‌آموزان باید بتوانند تا در یک فضای آرام و بدون ترس و هراس به تحصیل خویش ادامه دهند.»
یونیسف گفته است که از حمله‌ی «هولناک» صبح امروز به مرکز آموزشی کاج در منطقه‌ی دشت برچی در غرب کابل «وحشت‌زده» شده است. به‌گفته‌ی یونیسف، این اقدام «شنیع» جان ده‌ها دختر و پسر نوجوان را گرفته و تعداد زیادی را به شدت زخمی کرده است. قربانیان در حال تمرین برای آزمون ورودی دانشگاه بودند.
یونیسف با ابراز همدردی با آسیب‌دیدگان، گفته است: «خشونت در داخل یا اطراف نهادهای آموزشی هرگز قابل قبول نیست. چنین مکان‌هایی باید بهشتی از آرامش باشند که کودکان بتوانند در آن بیاموزند، در کنار دوستان باشند و با ایجاد مهارت‌هایی برای آینده‌ی خود احساس امنیت کنند. کودکان و نوجوانان هدف خشونت نیستند و هرگز نباید باشند.»
سازمان عفو بین‌الملل به حمله‌ی مهاجمان انتحاری بر یک مرکز آموزشی در ساحه‌ی نقاش دشت برچی در غرب کابل واکنش نشان داده و گفته است که این حمله نشان‌دهنده‌ی ناکامی مطلق طالبان در حفاظت از مردم افغانستان، به‌ویژه اقلیت‌ها است.
سمیرا حمیدی، گزارشگر سازمان عفو بین‌الملل در جنوب آسیا در بیانیه‌ای گفته است: «حمله‌ی هولناک امروز تازه‌ترین مورد از یک رشته حملات به مناطق عمدتا با جمعیت هزاره و شیعه، یادآور شرمآور از ناتوانی و شکست مطلق طالبان به‌عنوان مسئولان حاکم، در حفاظت از مردم افغانستان است.»
خانم حمیدی تأکید کرده است که باید اقدامات فوری برای تضمین امنیت تمام مردم تحت سلطه‌ی حکومت طالبان، به‌ویژه اعضای جوامع اقلیت صورت بگیرد.
طبق این بیانیه، نیاز است تا مقام‌های حکومت طالبان فورا تحقیقات موثر، کامل و مستقل را در مورد این حملات انجام دهند و این کار باید مطابق با قوانین و معیارهای بین‌المللی انجام شود. کسانی که متهم به انجام این حملات انتحاری هستند، باید در دادگاه‌های عادلانه غیرنظامی و بدون توسل به مجازات اعدام با عدالت روبه‌رو شوند.
با این حال، در بیانیه به نقل از سمیرا حمیدی آمده است که طالبان نه تنها این کار را نکرده، بلکه در عوض، نادیده گرفته و اقداماتی را انجام داده‌اند که تنها خطر جانی برای مردم افغانستان، به‌ویژه افراد متعلق به جوامع قومی و اقلیت را تشدید کرده است.
ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان نیز حمله‌ی انتحاری بر مرکز آموزشی کاج را «هولناک» خوانده و محکوم کرده است.
آقای بنت در رشته‌تویتی، این حمله را تکرار حملات داعش در مکان‌های مشابه دانسته و نوشته است که حمله به آموزش هزاره‌ها و شیعیان باید پایان یابد. او تأکید کرده است: «حملات به آینده‌ی افغانستان را متوقف کنید، جنایات بین‌المللی را متوقف کنید.»
نسل‌کُشی
کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز به این حمله واکنش نشان داده و آن‌را ادامه‌ی سیاست «نسل‌کُشی» قوم هزاره عنوان کرده‌اند.
داکتر محی‌الدین مهدی، نماینده‌ی پیشین مردم بغلان در مجلس نمایندگان در تویتی گفته است:«بياييد عاقل باشيم. داعش از نسل‌كشى و كوچ اجبارى هزاره‌ها سودي نمى‌برند؛ نسل‌كشى و كوچ اجبارى هزاره‌ها، برنامه‌ی مدون عبدالرحمان خان بود و اینک طالبان آن را دنبال می‌کنند.»
رحمت‌الله نبیل، رییس پیشن امنیت ملی نیز حمله‌ی انتحاری بر مرکز آموزشی کاج را نسل‌کشی دانسته است. آقای نبیل در رشته‌تویتی نوشته است: «دردی که هیچگاه برای التیامش تلاش نشد و متأسفانه این درد را پایانی هم نیست! کسانی که این حوادث خونبار را آفریدند و اساس گذاشتند و حال هم دست به قتل و کشتار مردم بیگناه ما می‌زنند و یک قشر خاص از مردم ما را که در مدنیت، صلح‌پروری و افتخار‌آفرینی به شهرت جهانی رسیده اند، هدف قرار می‌دهند؛ این اعمال‌شان‌را نمی‌توان بجزء جنایت ضدبشری و نسل‌کشی به نام دیگری تفسیر کرد.»
در ادامه‌ی این واکنش‌ها، مقتدی صدر، روحانی پر نفوذ شیعه عراق نیز به انفجار در مرکز آموزشی کاج در غرب کابل واکنش نشان داده و طالبان را عامل اصلی آن دانسته است.
شماری دیگر از کاربران شبکه‌های اجتماعی در افغانستان نیز این حمله ادامه‌ی سیاست «نسل‌کُشی» قوم هزاره عنوان کرده‌اند. به‌گفته‌ی این کاربران، طالبان عامل اصلی این رویداد اند؛ زیرا با مسئولان مراکز آموزشی همکاری نمی‌کنند و برای این مراکز اجازه‌ی استفاده از سلاح را نیز نمی‌دهند.
مختار یاسا خبرنگار نوشته است: «اما امروز ساچمه‌های چره‌ای در مقابل مرمی‌ها و مواد انفجاری مهاجمان فقط چند ثانیه دوام آورد. طالبان مسئول درجه‌اول این کشتار است و به‌صورت پلان‌شده هزاره‌ها را به کشتن می‌دهند.»
با این حال، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان این حمله را «وحشت بزرگ» توصیف کرده و آن‌را محکوم کرده است. او با خانواده‌های قربانیان ابراز همدردی کرده و در تویتی نوشته است: «در راستای دریافت و مجازات عاملین جنایتکار این رویداد اقدامات لازم صورت می‌گیرد.»
مسئولیت این انفجار را تاکنون کسی به عهده نگرفته است. اما مسئولیت حملات مشابه را در گذشته گروه داعش رسما بر عهده می‌گرفت.
این نخستین باری نیست که مراکز آموزشی در غرب کابل هدف حملات انفجاری و انتحاری قرار می‌گیرد. پیش از این مراکز آموزشی موعود (کاج امروز)، کوثر دانش، ممتاز، مکتب سیدالشهدا و مکتب عبدالرحیم شهید هدف قرار گرفته بودند که در نتیجه ده‌ها دانش‌آموز کشته و زخمی شدند.