فقدان آب صحی در شیرخان بندر
باشندگان منطقه‌ی پرنفوس شهرک شیرخان بندر قندوز می‌گویند که آب پاک آشامیدنی ندارند و با چالش‌های فراوان آب دریا را توسط کراچی و واترپمپ در ذخیره جمع‌آوری و پس از یک شبانه‌روز از آن استفاده می‌کنند.
این مناطق که هم‌مرز با کشور تاجیکستان و نزدیک با دشت آبدان است، بنابر بلند بودن از سطح دریا، دارای زمین‌های ریگزار بوده و اکثرا آب شیرین آشامیدنی ندارند. از این رو مردم این مناطق ناچار هستند تا از آب دریا با وجود مشکلات فراوان استفاده نمایند.
گلبدین، یک تن از باشندگان منطقه‌ی شیرخان بندر نیز با تأیید این مشکلات می‌گوید که تا اکنون برای باشندگان این مناطق هیچ‌گونه توجهی صورت نگرفته است.
محمدعزیز، از دیگر باشندگان شیرخان بندر می‌گوید آنان زمانی که آب را از دریا به خانه می‌برند به مدت یک شبانه‌روز می‌گذارند تا صاف شود، بعد از آن مورد استفاده قرار می‌دهند. وی می‌افزاید که اکثریت مردم این منطقه فقیر هستند. افرادی که توان انتقال آب توسط واترپمپ را نداشته باشند، از کراچی دستی و حیوانات در انتقال آب استفاده می‌کنند. او اضافه می‌کند کسانی هم که در نزدیک دریا واترپمپ دارند، وسایل شان هفته‌ی دوبار خراب می‌شود که برای ترمیم آن پول زیادی پرداخت می‌کنند.
این باشنده‌ی شیرخان بندر می‌گوید فرد یا خانواده‌ای که بخواهد پیپ‌کشی کرده و توسط واترپمپ آب را از دریا به خانه‌ی خود انتقال دهد، در حدود ۳۰ هزار افغانی هزینه برمی‌دارد.
محمدقسیم، باشنده‌ی این محل نیز می‌گوید از کنار دریا الی خانه‌اش در حدود هزار متر پیپ را به کمک چند خانواده خریداری و برای رفع چالش‌های آب استفاده کرده است. او تأکید می‌ورزد که در بیست سال گذشته هیچ نهادی در قسمت مشکلات آنان توجه نکرده‌اند. جز این‌که سروی انجام داده‌اند ولی هیچ کاری عملی و بنیادی صورت نگرفته است. او از حکومت سرپرست طالبان می‌خواهد که برای مردم در این مناطق یک ذخیره‌ی آب را ایجاد نماید تا مشکلات باشندگان حل شود.
عبدالحفیظ، دیگر باشنده‌ی محل می‌گوید زمانی که بارندگی افزایش یابد آب دریا خراب می‌شود و صاف کردن آن بسیار وقت را در برمی‌گیرد. به‌گفته‌ی وی، فقر و بیکاری از یک‌سو و مشکلات نبود آب از سوی دیگر آنان را با چالش‌های فروان روبه‌رو کرده است.
او می‌افزاید که دولت باید در این ساحات یا ذخیره‌ی آب بسازد یا این‌که با ایجاد سیستم نل‌دوانی آب آشامیدنی را از ولسوالی امام‌صاحب به این ساحات بیاورد. این باشنده‌ی شیرخان بندر می‌گوید در این ساحات صدها خانواده زندگی دارند و همه‌ی‌شان با مشکلات نبود آب آشامیدنی مواجه هستند. او اضافه می‌کند که با آمدن فصل زمستان و بارندگی، مشکلات آنان برای دریافت آب دریا سخت‌تر می‌شود.
عوامل اساسی کاهش آب آشاميدنی
استفاده‌ی بیش از حد از آب مسأله‌ی بسیار مهم است که بسیاری از افرادی که در مناطق خشکه و ریگزار زندگی می‌کنند با آن مواجه هستند. ممکن است آب برای استفاده‌ی افراد، حیوانات، مصارف زمین یا در فعالیت‌های تفریحی بدون توجه به تأثیراتی که ممکن است بر دنیای اطراف داشته باشد، مصرف شود.
برخی از عوامل مهم که در کاهش آب نقش دارند را کوتاه شرح می‌دهیم.
سکونت در مناطق دورافتاده وریگزار
تعدادی از مناطق دورافتاده در سراسر کشور وجود دارد که از ساحه آبی دور هستند. این مناطق برعلاوه داری زمین‌های ریگی و منگ بوده که حفر چاه در آن ناممکن است. در صورتی که چاه‌های عمیق حفر شود، پس از مدتی کوتاه خشک می‌شود.
خشک‌سالی
به‌طور کلی مناطقی دچار خشک‌سالی می‌شود که دارای آب‌وهوای گرم و خشک بوده و میزان بارندگی برای تأمین منابع آب ساکنان آن‌ها کافی نباشد. برخی مناطق در ولایت قندوز که در نزدیکی با دشت‌های بزرگ آبدان قرار دارد، با خشک‌سالی دایمی مواجه است. در حالی‌که مناطق دیگری هم در این ولایت ممکن است به‌طور اتفاقی دچار خشک‌سالی شوند اما نه به‌صورت دایمی.
گرمایش جهانی
گرمایش زمین یکی دیگر از عوامل مهم کمبود آب است. وقتی درجه هوا گرم‌تر می‌شود آب دریاها و دریاچه‌ها سریع‌تر تبخیر شده و در نتیجه افرادی که برای آب آشامیدنی به این منابع آبی متکی هستند از عواقب گرمایش جهانی رنج می‌برند؛ این موضوع بر منابع آب محلی نیز تأثیر می‌گذارد.
تخلیه غیرقانونی زباله‌ها در دریاها
تخلیه غیرقانونی زباله‌ها یکی دیگر از دلایل مهم کمبود آب در افغانستان است. اکثرا مردم در ولایت‌های بدخشان، تخار و قندوز که از مسیر آن‌ها دریا عبور می‌کند زباله‌های خودشان را داخل آب دریا و دریاچه‌ها می‌ریزند، چون این کار را راه آسان و ارزان برای از بین بردن زباله‌های‌شان می‌دانند.
اما تخلیه غیرقانونی این زباله‌ها منجر به آلودگی جدی آب شده و باعث کاهش چشم‌گیری سطح آب در دریاها می‌شود. بنابراین، افرادی که برای تأمین آب به این منابع آبی متکی هستند، با کمبود شدید آب در فصل زمستان مواجه می‌شوند.
آفت‌های طبیعی
آفت‌های طبیعی مثل سیلاب‌ها و طوفان‌ها ممکن است باعث کمبود شدید آب برای ساکنان محلی شود زیرا در صورت وقوع چنین وقایع، احتمال دارد منابع آب باشندگان محلی به‌طور کامل از بین برود. همچنین ممکن است در پی وقوع سیل با جابه‌جایی مقادیر زیادی خاک، آب‌های محلی دچار آلودگی جدی شود و در نتیجه رودخانه‌های محلی دیگر برای تأمین منابع آب آشامیدنی مناسب نباشند.
آب آلوده
نجیب‌الله، یکی از باشندگان این محل می‌گوید اکثرا اطفال شان باخوردن آب دریا مریض می‌شوند. او می‌افزاید که در این ساحات به‌دلیل ریگ و منگ زیاد حفر چاه ناممکن است و اگر چاه هم حفر شود بعد از مدتی خشک می‌شود. به‌گفته‌ی او، وقتی که در زمستان استفاده‌ی مردم از آب زیاد می‌شود مزه‌ی آب هم تغییر کرده و طعم اصلی‌اش را از دست می‌دهد.
حبیب‌الله، از دیگر باشندگان شیرخان بندر می‌گوید سال‌ها است که آنان در این منطقه از نداشتن آب آشاميدنی رنج می‌برند. به‌گفته‌ی وی، در فصل‌های نزدیک زمستان و بهار به اثر بارندگی‌ها، آب دریا گل‌آلود شده و غیرقابل استفاده می‌شود. وی می‌افزاید هرچند این آب برای کودکان‌شان بیماری‌ها را به‌بار می‌آورد اما مجبور اند که از آن استفاده کنند، چون در ساحات نزدیک آب صحی وجود ندارد.
حبیب‌الله می‌گوید که آنان از این آب در نوشیدن، شست‌وشوی و همه‌چیز استفاده می‌کنند. او اضافه می‌کند زمانی که آب دریا بیشتر گل‌آلود باشد اطفال خانواده‌ی‌شان مریض می‌شوند.
نجیب‌الله همچنان می‌گوید که بیست سال می‌شود از همین آب استفاده می‌کند. حکومت گذشته اما در این مدت هیچ توجهی برای مردم این منطقه در حصه تأمین آب آشامیدنی آنان انجام نداده است.
بیماری‌هایی که از آب آلوده شیوع می‌کند
پزشکان و آگاهان مسائل زیستی می‌گویند که استفاده از آب‌های ناپاک مثل آب دریاها و جویبارها سبب به‌وجود آمدن بیماری‌های ويروسی و باكتريايی چون اسهال، عفونت‌ها و بیماری‌های جلدی در انسان‌ها، به‌ویژه کودکان می‌شود. این بیماری‌ها به واسطه‌ی خوردن آب، غذا و استفاده از ظروفی که با آب‌های ناپاک شست‌وشو می‌شود، به انسان انتقال و سبب بیماری آنان می‌شود.
داکتر فواد احمدی، از پزشکان قندوز می‌گوید افغانستان از جمله کشورهای به‌شمار می‌رود که اکثرا باشندگان آن به آب صحی دسترسی نداشته و از آب جویبارها و دریاها استفاده می‌کنند. به‌گفته‌ی وی، آب دریاها مملو از باکتری‌های مضر بوده و با استفاده‌ی مردم از آن امراض گوناگونی را برای انسان‌ها به‌وجود می‌آورد. او می‌افزاید برعلاوه باکتری‌ها، منرال‌هایی که در آب دریاها وجود دارد سبب عفونت و ایجاد سنگ در کلیه‌ها می‌شود.
مسئولان چه می‌گویند
با روی کارآمدن حکومت طالبان و سقوط جمهوریت، چالش‌های نبود آب نسبت به گذشته بیشتر شده است. باشندگان در قندوز از یک‌سو از کاهش آب آشامیدنی شکایت دارند و از سوی دیگر کاهش آب دریاها و جویبارها کشاورزان را نیز نگران ساخته است.
در گذشته روی مدیریت و تنظیم آب کار صورت می‌گرفت و برای حل چالش‌ها اقداماتی انجام می‌شد؛ اما مسئولان طالبان می‌گویند که آنان در حال بررسی چالش‌ها هستند و تلاش خواهند کرد تا این مشکلات را از بین ببرند.
هرچند مسئولان شبکه آبرسانی حکومت طالبان در قندوز در این‌باره چیزی نمی گویند اما پاینده نعیمی، آمر ریاست عمومی حوزه دریایی پنج-آمو در قندوز می‌گوید که در کنار بحران خشک‌سالی و کاهش آب‌های سطحی در دریاها، استفاده بی‌رویه از چاه‌های عمیق در این ولایت سبب نشست آب‌های زیرزمینی شده است.
به‌گفته‌ی وی، آب‌های زیرزمینی به‌خاطر آب آشامیدنی باید مورد استفاده قرار گیرد؛ اما مردم برای زراعت استفاده می‌کنند که باعث پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و کمبود آب آشامیدنی می‌شود.
به‌گفته‌ی آمر ریاست حوزه دریایی پنج-آمو، تا اکنون طرزالعملی که بتواند مانع حفر بی‌رویه‌ی چاه‌های عمیق شود، وجود ندارد و باید روی یک راهکار جدید کار صورت گیرد. باشندگان شهرک مرزی شیرخان بندر قندوز در حالی از نبود آب آشامیدنی صحی شکایت دارند که امسال حاصلات شالی کشاورزان در چندین ولسوالی این ولایت بنابر نبود آب کافی دریاها و جویبارها خشک شده است. باشندگان زیادی با حفر چاه‌های عمیق حاصلات زمین‌های‌شان را آبیاری کرده‌اند که این امر باعث کاهش آب‌های شیرین زیرزمینی در مناطق اطراف می‌شود.