دیدبان حقوق بشر با انتشار گزارشی گفته است که ترکیه پناهجویان افغانستانی را به‌اجبار اخراج و از مرزهای خود عقب می‌راند.
بنابر این گزارش که روز جمعه (۲۷ عقرب) تحت عنوان «هیچ کس از من نپرسید چرا افغانستان را ترک کرده‌ام» منتشر شده، دولت ترکیه اخراج حدود ۴۵ هزار شهروند افغانستان در هشت ماه نخست سال جاری را تأیید کرده که نسبت به همین زمان در سال گذشته، ۱۵۰ درصد افزایش داشته است. این افراد مستقیما به کابل برگردانده شده‌اند.
این گزارش می‌گوید دولت ترکیه پس از سقوط افغانستان به دست طالبان، ده‌ها هزار شهروند افغانستان را از مرزهای خود رانده یا بدون این‌که به درخواست و ادعای پناهندگی‌شان رسیدگی شود، آن‌ها را مستقیما به افغانستان اخراج کرده است.
بنابر گفته‌های بسیاری از افرادی که دیدبان حقوق بشر برای تهیه این گزارش با آن‌ها مصاحبه کرده، «مقامات ترکیه حداقل یک بار، بدون رسیدگی رسمی و بدون هیچ فرصتی برای اسکان دادن» آن‌ها را عقب رانده‌اند.
ریاست مدیریت مهاجرت ترکیه (PMM) می‌گوید که «تا ۲۰ اکتبر ۲۰۲۲، از ورود ۲۳۸ هزار و ۴۴۸ مهاجر غیرقانونی به کشور جلوگیری شده است» که احتمالا ارقام رسمی از ارقام اصلی کمتر است.
در گزارش دیدبان حقوق بشر آمده است: «این‌گونه عقب‌راندن‌ها هنجارهای متعدد حقوق بشر را نقض می‌کند؛ از جمله ممنوعیت اخراج دسته‌جمعی بر اساس کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، حق رسیدگی عادلانه در میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، و اصل عدم بازگرداندن پناهندگان طبق کنوانسیون ۱۹۵۱، که بازگرداندن افراد به مکان‌هایی که زندگی یا آزادی آن‌ها در معرض تهدید قرار می‌گیرد، را ممنوع می‌کند.»
بر اساس این گزارش پناهجویان مجرد که در مرز ایران و ترکیه با مرزبانان ترک مواجه شده، مورد لت‌وکوب و آزار و اذیت قرار گرفته‌اند.
مواردی از تیراندازی مأموران مرزی ترکیه به سمت پناه‌جویانی که قصد عبور از مرز ترکیه با ایران را داشته‌اند، نیز گزارش شده است.
یکی دیگر از مواردی که دیدبان حقوق بشر در این گزارش به آن پرداخته، امضا یا اثر انگشت گرفتن اجباری از این افراد است.
به نقل از گروهی از افراد اخراج شده، مقامات ترکیه آن‌ها را با دست‌بند به میدان هوایی استانبول برده و مجبورشان کرده تا روی اوراق بازگشت داوطلبانه اثر انگشت بزنند. به گزارش این افراد، کسانی که امتناع کرده‌اند لت‌وکوب شده‌اند.
دیدبان حقوق بشر می‌گوید که افزایش چشم‌گیر اخراج پناهجویان «احتمالا تا حدی به دلیل مخالفت افکار عمومی ترکیه علیه پناهندگان و مهاجران است». چنان‌که بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۱ توسط مؤسسه تحقیقاتی «آوراسیا» ۷۶ درصد از پاسخ‌دهندگان با این گزینه که «باید از ورود این افراد به ترکیه جلوگیری شود و فورا اخراج شوند» موافق بوده‌اند.
قرار است در بهار ۲۰۲۳ انتخابات در ترکیه برگزار شود. احزاب اپوزیسیون به شدت در تبلیغات خود روی بازگشت پناهجویان به کشورهای‌شان تأکید می‌کنند. بنابر همان نظرسنجی از هر ده نفر پاسخ‌دهنده، هفت نفر گفته‌اند به حزبی رأی می‌دهند که «متعهد به اخراج این افراد است.»
رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه نیز با اشاره به نارضایتی فزاینده مردم ترکیه از میزبانی تعداد زیاد پناهجویان، به کشورهای اروپایی هشدار داده و گفته که «ترکیه هیچ وظیفه، مسئولیت یا تعهدی برای تبدیل شدن به انبار پناهندگان اروپا ندارد.»
سازمان دیدبان حقوق بشر در گزارش خود از دولت ترکیه خواسته تا فورا «به عقب‌راندن پناهجویان از خاک و مرزهای خود پایان دهد، تیراندازی در مرزها را متوقف کند و مأمورانی که مرتکب اقدامات غیرقانونی می‌شوند، تحت تعقیب کیفری قرار دهد».
دیدبان حقوق بشر از اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن و سایر کشورها نیز خواسته که ترکیه را به عنوان کشور سوم امن برای پناهجویان افغانستان و دیگر کشورها در نظر نگیرند، زیرا «مقامات ترکیه دسترسی به پناهندگی را مسدود می‌کنند، آواره‌هایی را که احتمالا پناهنده هستند باز می‌گردانند و مرتکب سایر سوءاستفاده‌ها علیه مهاجران و افرادی که به دنبال حمایت بین‌المللی هستند، می‌شوند.»