گروه طالبان به تاریخ ۱۵ آگست ۲۰۲۱ از راه جنگ قدرت را در افغانستان بدست گرفت و با خروج کامل نیروهای امریکایی و متحدانش، عملا بر افغانستان مسلط شد. طالبان به‌عنوان یک گروه عمدا متشکل از قوم پشتون، در ۱۷ ماه حاکمیت خود محدودیت‌های شدید علیه شهروندان افغانستان به‌ویژه زنان و دختران وضع کرده‌اند.
این گروه اما دچار اختلافات درون‌گروهی نیز است. تازه‌ترین اختلاف میان اعضای گروه طالبان در مورد ممنوعیت حق تحصیل زنان و دختران در افغانستان است. امیرخان متقی و ملا عبدالغنی برادر، دو عضو برجسته‌ی این گروه در کابل گفتهاند: «مردم کار، امنیت و تعلیم می‌خواهند.»
پس از آن‌که گروه طالبان دروازه‌های دانشگاه‌ها را به‌روی دختران در افغانستان بستند، زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه‌ی پیشین امریکا در امور صلح افغانستان نیز در واکنش به تصمیم طالبان در صفحه‌ی توییترش نوشت که تعدادی از اعضای گروه طالبان با این فرمان موافق اند نه همه‌ی‌شان.
کرن دیکر، کاردار سفارت امریکا برای افغانستان در روز جهانی حقوق بشر نیز خطاب به طالبان گفته بود که رهبران قندهاری طالبان باید از حقوق بشر حمایت کنند.
اختلافات بین جناح قندهاری طالبان که از پیروان ملا عمر، بنیان‌گذار این گروه شناخته می‌شوند، با شبکه حقانی زیرپوستی و پنهانی است. به همین خاطر تا اکنون بین آنان درگیری مسلحانه بر سر قدرت رخ نداده است. از آن‌جا که بیشتر مردم اختلافات را معادل درگیری مسلحانه می‌دانند، وقتی این اتفاق رخ نمی‌دهد، تصور می‌کنند که اختلافی بین طالبان وجود ندارد. در حالی‌که به‌گفته‌ی منابع، طالبان در یک رقابت شدید در پی تصاحب بیشتر قدرت به‌سر می‌برند.
یک کارمند سابق حکومت پیشین افغانستان که حدود هفت ماه در اداره‌ی امور رژیم طالبان نیز کار کرده است، به شرط حفظ هویتاش می‌گوید که طالبان حتا در مورد روایت پیروزی این گروه از طریق جنگ یا دیپلماسی اختلاف دارند.
این کارمند سابق حکومت پیشین که فعلا در یکی از کشورهای آسیایی به‌سر می‌برد، در تماس تلفنی می‌گوید که شبکه حقانی به رهبری سراج‌الدین حقانی و حلقه‌ی ملا عبدالغنی برادر، به رهبری ملا هبت‌الله آخوندزاده (طالبان قندهاری) بر سر روایت پیروزی در جنگ علیه امریکا با همدیگر اختلاف نظر دارند. هر دو جناح در تلاش قبولاندن روایت خویش از ۲۴ اسد/۱۵ آگست و ۹ سنبله/۳۱ آگست هستند. به عبارت دیگر، اختلاف روی بیرون راندن امریکا از طریق جنگ و دیپلماسی است. همچنین ورود اعضای طالبان به کابل نیز از موضوعاتی است که این دو جناح بر سر آن اختلاف جدی دارند و هر کدام می‌خواهد تثبیت کند که پیشتر از دیگران وارد کابل شده و این افتخار باید به‌نام گروه وی ثبت گردد.
به قول او، شبکه حقانی از ۱۵ آگست به‌عنوان روز تاریخی یاد می‌کند که در آن نظام جمهوریت بدست نظامیان طالب سقوط داده شد. این شبکه که اعضای آن بیشتر در حملات انتحاری علیه نظام جمهوری و مردم افغانستان دست داشتند، بر این باور اند که حکومت پیشین افغانستان در نتیجه‌ی اقدام نظامی سقوط داده شد نه برمبنای مذاکراتی که در دوحه انجام شد. بر همین اساس، سربازان پولیس طالبان که تحت امر سراج‌الدین حقانی اند، در ۱۵ آگست ۲۰۲۱، رزمایش‌های نظامی را در سراسر کشور برگزار کردند.
این مرد ۳۴ ساله که در برخی از نشست‌های طالبان حضور داشته، می‌گوید که جناح ملا برادر معتقد اند که خروج امریکا از افغانستان، نتیجه‌ی مذاکرات و امضای تفاهم‌نامه‌ای است که میان ملا عبدالغنی برادر و زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه‌ی امریکا در دوحه به امضا رسید. از دید جناح قندهاری، بدون امضای تفاهم‌نامه برای تعیین زمان خروج نظامیان امریکایی از افغانستان، پیروز شدن بر جمهوریت از طریق نظامی ناممکن بود. به‌باور آنان، این مذاکرات دوحه بود که زمینه‌ی سقوط نظام جمهوریت و خروج امریکا را فراهم کرد. پس نهم سنبله که با خروج امریکا براساس مذاکرات دوحه ارتباط دارد، باید به‌عنوان روز تاریخی ثبت تقویم افغانستان گردد.
به‌گفته‌ی او، در یک‌سالگی حاکمیت دوباره‌ی طالبان بر افغانستان، در نتیجه‌ی این اختلافات، اداره‌ی امور ریاست‌الوزرا طالبان «براساس هدایت شفاهی» ملا حسن آخوند، رییس‌الوزرا این گروه، طی نامه‌ای از وزارت کار و امور اجتماعی اداره‌ی طالبان خواسته بود که نهم سنبله/۳۱ آگست را رخصتی اعلام کند. همچنان در این نامه از مسئولین ولایت‌ها نیز خواسته شده بود که از این روز تجلیل نمایند.
برمبنای همین روایت‌ها، هر جناح خود را مستحق رهبری می‌داند و در تلاش بدست آوردن بیشتر قدرت است. روایتی که روزبه‌روز اختلافات میان این دو جناح را پر رنگ‌تر از گذشته نموده و آینده‌ی رهبری این گروه را در هاله‌ی از ابهام قرار داده است. به‌گفته‌ی منبع، نزاع بر سر تقسیم قدرت برمبنای روایت پیروزی، مسأله‌ی تازه نیست؛ بلکه در آستانه‌ی تشکیل کابینه‌ی سرپرست طالبان، این اختلاف نظر تا مرز درگیری فیزیکی میان ملا برادر و کاکای سراج‌الدین حقانی در داخل ارگ پیش رفته بود.
جناح ملا برادر از نهم سنبله در میدان هوای بگرام تجلیل کردند که در آن سراج‌الدین حقانی اشتراک نداشت. عدم اشتراک رهبر شبکه حقانی در این مراسم و نیز عدم برگزاری مانورهای نظامی در این روز، بار دیگر شدت اختلافات موجود میان گروه طالبان را برجسته ساخت.
در همین حال منابع از میان گروه طالبان می‌گویند که به تاریخ ۱۴ دسامبر سال گذشته، صدها تن از طالبان قندهاری به‌دلیل اختلاف با طالبان هلمندی که همه افراد سراج‌الدین حقانی هستند، پایگاه نظامی‌شان در ولایت هلمند را ترک و به سمت قندهار حرکت کرده‌اند.
ویدیویی در ۱۵ دسامبر در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌دهد نیروهای طالبان با شمار زیادی از موترهای نظامی، تانک و رنجر، پایگاه نظامی هلمند را ترک می‌کنند. فردی که این ویدیو را ضبط کرده است، می‌گوید که طالبان هلمندی به طالبان قندهاری در پایگاه شوراب احترام نمی‌گذارند و به همین دلیل آن‌ها پایگاه را ترک می‌کنند.
در پایگاه نظامی شوراب ولسوالی واشیر ولایت هلمند، نیروهای بریتانیایی در چارچوب مأموریت حمایت قاطع ناتو در افغانستان مستقر بودند. این پایگاه یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی در سطح افغانستان است.
بخشی دیگر از اختلافات گروه طالبان مورد قاچاق مواد مخدر و اسلحه‌ی به‌جامانده از نظامیان کشورهای غربی و سربازان پیشین افغانستان است. منابع در ولایت قندهار می‌گویند که پس از حاکمیت مجدد طالبان قاچاق اسلحه در جنوب کشور از رقابت‌های درون‌گروهی طالبان بوده است. که در پی این اختلافات، برخی از اعضای این گروه وظیفه‌ی خود را از دست داده و برخی نیز زندانی شده‌اند.
یک منبع که فعلا در حکومت طالبان کار می‌کند، به شرط حفظ هویتاش گفت که در ماه‌های اول حاکمیت طالبان وسایل نظامی به‌ویژه سلاح‌های به‌جامانده از نیروهای ناتو و سرابازان حکومت پیشین افغانستان به‌صورت قاچاقی به سمت مرز پاکستان انتقال داده شده است. این منبع در مورد مقدار این وسایل نظامی قاچاق‌شده به پاکستان جزئیات ندارد. به‌گفته‌ی او، تنها وسایل به‌جامانده از امریکا به پاکستان قاچاق نشده بلکه به ایران نیز قاچاق شده است.
منبع افزود که مولوی زبیر، فرمانده لوای سرحدی ولسوالی اسپین‌بولدک قندهار که مربوط شبکه حقانی می‌شد، برعلیه حاجی محمدیوسف وفا، والی قندهار شکایت کرد که او توسط افراد خود تسلیحات نظامی را به پاکستان قاچاق می‌کند. او به والی طالبان در قندهار که از قوم «نورزایی و از افراد نزدیک به رهبر این گروه» است، هشدار می‌دهد که اگر جلو کارهایش گرفته نشود، علیه او اقدام خواهد کرد. اما درست دو هفته بعد از این هشدار به والی قندهار، مولوی زبیر از وظیفه‌اش برکنار شد. در جریان این اختلافات، جواد یاسر، مسئول ارتباط عامه‌ی ریاست استخبارات قندهار نیز برعلیه فرمانده و والی قندهار اعتراض کرد که تجهیزات نظامی را به پاکستان قاچاق می‌کند. یاسر پس از دعوت به دفتر والی همان‌جا بازداشت شد و دو شبانه‌روز در بند بود. او پس از رهایی به اتهام همکاری با داعش از وظیفه برکنار شد.
مولوی صبور، سخن‌گوی فرماندهی امنیه‌ی قندهار که با همکاری دوستانش جلو قاچاق اسلحه به پاکستان را گرفتند نیز از سوی افراد والی طالبان در قندهار متهم به همکاری با گروه داعش شد و اکنون ناپدید است.
صدیق صدیقی، معین وزارت داخله‌ی حکومت پیشین افغانستان نیز می‌گوید که طالبان بر سر تقسیم منابع به‌جامانده از نیروهای امنیتی پیشین افغانستان، دچار اختلاف هستند. آقای صدیقی اختلاف طالبان را در بخش تقسیم منابع، قاچاق اسلحه به پاکستان و قاچاق مواد مخدر می‌داند.
مواد مخدر
به تاریخ سوم اپریل ۲۰۲۲، ملا هبت‌الله، رهبر گروه طالبان با صدور فرمانی کشت، تولید و خرید و فروش مواد مخدر را در افغانستان «ممنوع» اعلام کرد و گفت که با متخلفان براساس «شریعت اسلامی» برخورد خواهد شد.
اما یک نامه‌ی محرمانه از یکی از ریاست‌های گمرکات که بدست ما رسیده، نشان می‌دهد که در ولایت هلمند کشت خشخاش هنوز هم جریان دارد. در این نامه به قاچاقبرانی که «مواد مخدر» انتقال می‌دهند، تذکر داده شده تا از راه‌های فرعی‌ای که در زمان جمهوریت انتقال می‌دادند، استفاده کنند.
به‌گفته‌ی منابع، پروسه‌ی قاچاق مواد مخدر توسط حلقه‌ی طالبان قندهاری و زیر نظر ملا فاضل، یکی از جنگ‌جویان مطرح طالبان که اکنون معاون وزارت دفاع این گروه نیز است، اجرا می‌شود. پروسه‌ی قاچاق مواد مخدر نیز یکی از موارد مشکل‌ساز میان طالبان قندهاری و شبکه حقانی است.
گروه حقانی با اقوامی که در تضاد با طالبان قندهاری باشند بیعت کرده و آنان را در مسیر منافع خود استفاده می‌کند. اچکزیی‌ها از شاخه‌های قوم پشتون هستند که در دفاع از نظام جمهوریت در جنوب کشور، به‌خصوص در قندهار بسیار فعال بودند و تا زمانی که جنرال عبدالرازق، فرمانده وقت امنیه‌ی ولایت قندهار زنده بود، آنان نسبت به دیگران در قندهار از قدرت بیشتری برخوردار بودند. اما پس از سقوط جمهوریت ورق برگشت و طالبان قندهاری که بیشتر متشکل از اقوام نورزایی هستند و با اچکزیی‌ها دشمنی دیرینه‌ای دارند، بر مسند قدرت تکیه زده‌اند. گزارش‌های متعددی وجود دارد که طالبان در ولسوالی اسپین‌بولدک قندهار بیش از ۳۰۰ نفر از قوم اچکزیی که با نظام قبلی به‌گونه‌ای ارتباط داشتند را کشته‌اند.
در سفری که به‌عنوان خبرنگار به منطقه‌ی بند تیمور ولسوالی میوند داشتم، با یکی از فرماندهان طالبان به‌صورت غیررسمی صحبت کردم. این فرمانده طالبان که نخواست نامی از او گرفته شود، گفت که پس از اعلام عفو عمومی از سوی رهبر این گروه، آنان بر منطقه‌ی اسپین‌بولدک که بیشتر قوم اچکزیی‌ها در آن ساکن هستند، حاکم شدند.
در منطقه‌ی اسپین‌بولدک ولایت قندهار اقوام اچکزی، نورزی و اسحاقزی سکونت دارند.
این عضو گروه طالبان گفت: «از طرف روز کاری نمی‌توانستیم و نمی‌کردیم، اما از طرف شب آزاد بودیم و افرادی که با ما مخالف بودند را راحت بازداشت می‌کردیم و می‌کشتیم.»
روند کشتار اچکزیی‌ها، یکی از شاخه‌های قوم پشتون که مخالفان سرسخت طالبان هستند، هنوز هم جریان دارد. اما شبکه حقانی از این اختلاف استفاده کرده و حمایت‌اش را از قوم اچکزی اعلام کرده است.
منبع افزود که شخصی به‌نام «حاجی پیدامحمد اکا»، یکی از سران قوم اچکزی که در زمان جمهوریت عضو شورای ولایتی قندهار بود، با شبکه حقانی بیعت کرده است. دلیل بیعت او با شبکه حقانی جلوگیری از خونریزی بیشتر جوانان اچکزی است. منابع می‌گویند که حاجی پیدامحمد به حقانی‌ها گفته است که نورزی‌ها به سرکردگی «حاجی محمدیوسف وفا»، والی قندهار جوانان اچکزی را به قتل می‌رسانند و زمین و خانه‌های‌شان را غصب می‌کنند.
منازعه میان فرماندهان طالبان در قندهار
به تاریخ سوم اسد سال جاری، طالبان اعلام کردند که مولوی پیرآغا، فرمانده قطعات ویژه‌ی صفری طالبان در یک رویداد ترافیکی در مسیر ولایت غزنی تصادف کرده و جان باخته است. مولوی پیرآغا از فرماندهان برجسته‌ی جناح قندهاری طالبان و از ولسوالی پنجوایی قندهار بود که در بیشترین حملات طالبان شرکت داشته و یکی از ظالم‌ترین فرماندهان این گروه شناخته می‌شد. او در سال‌های اخیر از یک فرمانده پایین‌رتبه به یک شخص تأثیرگذار در میان طالبان تبدیل شده بود و کم کم این محبوبیت او رو به افزایش بود.
طالبان مرگ پیرآغا را حادثه‌ی ترافیکی خواندند؛ اما افراد مربوط به شبکه حقانی و برخی افراد مربوط به جناح قندهاری طالبان گفتهاند که او «ترور» شده است. مولوی پیرآغا با سه نفر از محافظانش در برگشت از سفر حج از کابل به سمت قندهار، در یک موتر زرهی در حرکت بود.
منبع گفت که گمانه‌زنی برخی از طالبان قندهاری بر این بود که پیرآغا طبق یک برنامه‌ای از قبل طرح‌ریزی‌شده کشته شده است. بعد از مرگ او، گروه طالبان برادر پیرآغا را به‌عنوان جانشین او تعیین کرده است.
برادر پیرآغا در یک نوار صوتی که بدست ما قرار دارد، رحیم‌الله حقانی را مسئول قتل پیرآغا می‌داند. برادر پیرآغا در این نوار صوتی رحیم‌الله حقانی، از افراد شبکه حقانی را تهدید به مرگ کرده و می‌گوید که او را «مردار» خواهد کرد.
درست هفده روز پس از کشته شدن پیرآغا، مولوی رحیم‌الله حقانی در مدرسه‌ی خود در شش‌درک کابل در یک حمله‌ی انتحاری کشته شد. رحیم‌الله حقانی از اعضای برجسته‌ی شبکه حقانی بود و مصروف آموزش دانش‌آموزان در یک مدرسه‌ی دینی در کابل بود. او پس از حاکمیت طالبان مدرسه‌ی خود را از پشاور پاکستان به کابل انتقال داده بود. گفته می‌شود که او ده‌ها فرد انتحاری را برای شبکه حقانی تربیت کرده است.
خبرنگار ما با بیش از ۱۰ جنگ‌جوی طالبان در افغانستان صحبت کرده و این افراد از برخورد فرماندهان و افراد بلندرتبه‌ی طالبان ناراض هستند. این جنگ‌جویان طالبان از پرداخت نشدن معاشات شان و نبود امکانات شکایت دارند.
یکی از این سربازان می‌گوید: «بزرگان ما به ما می‌گویند که باید در بین مجاهدین تفرقه نباشد. مجاهد یک مجاهد است. به بزرگان می‌گوییم، یکی را به‌نام استخبارات، یکی را به‌نام پولیس و دیگری را به‌نام سرحدی گذاشتی. تفرقه را شما ایجاد کردید نه ما. به استخبارات صد تا هفتاد هزار معاش می‌دهید اما به کسانی که در پولیس و اردو کار می‌کنند هیچ توجه نمی‌کنید. آنان [افراد استخبارات] گوشت و برنج می‌خورند ولی ما قسم به خدا که فقط نان و دوغ می‌خوریم.»
صدیق صدیقی، معین وزارت داخله‌ی حکومت پیشین افغانستان می‌گوید که اختلافات در سطح پایین بین گروه طالبان وجود دارد؛ اما تا به حال اختلاف جدی‌ای که منجر به برکناری سراج‌الدین حقانی از وزارت داخله و ملا یعقوب از وزارت دفاع شود، دیده نشده است.
او افزود: «اختلافات میان طالبان در رده‌های مختلف، به‌ویژه در اداراتی که شبکه حقانی روی آن تسلط دارند، روی تقسیم منابع دولتی به‌شمول اسلحه و وسایل نظامی‌ای که از دولت پیشین به‌جا مانده، است. متأسفانه یک بخش کلان وسایل نظامی به پاکستان انتقال داده شده و در بازارهای سیاه به فروش رسیده است.» آقای صدیقی می‌گوید که افراد ملا یعقوب و سراج‌الدین حقانی ارتباط نزدیکی با شبکه القاعده دارند.