با تسلط طالبان بر کشور، بیکاری و چالش‌های اقتصادی دامنگیر همه‌ی مردم افغانستان شد؛ اما در این میان قشری که رنج بیکاری و چالش‌های اقتصادی را بیشتر می‌برد معلولان اند.
برخی از معلولان در هرات می‌گویند با تسلط طالبان با چالش‌های جدی اقتصادی و فشارهای روحی و روانی زیاد روبه‌رو شده‌اند. به‌گفته‌ی این معلولان، در حال حاضر بیشتر معلولان از روی ناچاری به تکدی‌گری روی آورده‌اند.
از حاشیه به فراموشی
میرویس کریمی، در یکی از نهادهای ویژه‌ی افراد دارایی معلولیت مددرسان است و به‌گفته‌ی خودش برای همنوعان خود خدمت می‌کند.
کریمی از محدود معلولانی است که معلولیت جسمی برایش محدودیت نشده و تا این‌جای کار خودش را به اهدافی که در زندگی دارد، نزدیک کرده است. او عضو تیم ویلچربسکتبال معلولان هرات است و همچنان از مکتب فارغ شده است.
میرویس می‌گوید تسلیم خم‌وپیچ‌های روزگار نشده و برای رسیدن به اهدافش در زندگی تلاش می‌کند. او می‌افزاید که به رشته‌ی کامپیوترساینس علاقه‌ی خاصی دارد. به‌گفته‌ی او، با وجود این‌که هنوز وارد این دانشکده نشده اما بیشتر برنامه‌های گرافیکی و کامپیوتری را آموخته و مهارت خوبی در این برنامه‌ها دارد.
میرویس اما نالان از وضعیت حاکم است و می‌گوید با توجه به وضعیت کنونی کشور، ادامه‌ی زندگی برای همه‌ی افراد جامعه به‌ویژه افراد دارایی معلولیت دشوار شده است. او از نبود فرصت‌های کاری شاکی است و تأکید دارد که باید زمینه‌های کاری برای قشر با دانش معلول که با دشواری‌های فراوانی برای بلندبردن ظرفیت و توانایی‌های فردی تلاش کرده‌اند، فراهم شود.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «چه در حکومت جمهوریت و چه در امارت کار برای افراد دارایی معلولیت بی‌نهایت کم بود؛ با وجود این‌که قانون حق سه درصد کار را برای ما داده بود. متأسفانه در ادارات دولتی و غیردولتی به معلولین به چشم تحقیر دیده شده و هیچ‌گاهی اجازه‌ی رشد و پیشرفت به آنان داده نشده است.»
همین‌طور رقیه حیدری، از دیگر افراد دارایی معلولیت است که می‌گوید با تحولات سیاسی زندگی برکام معلولان تلخ شده و مشکلات شان نسبت به دوره‌ی جمهوریت چند برابر شده است.
او نیز بیکاری، چالش‌های اقتصادی و کم‌رنگ‌شدن برنامه‌های حمایتی از معلولان را کلیدی‌ترین چالش‌های فعلی معلولان هرات برمی‌شمارد.
خانم حیدری می‌گوید تا قبل از تحولات پلان‌های زیادی را برای زندگی‌اش ریخته بود که اکنون با ادامه‌ی وضعیت موجود رسیدن به آن تقریبا به رویایی تبدیل شده است.
به‌گفته‌ی او، آغاز دانشگاه و ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی دلخواهش یکی از این پلان‌ها بود. او می‌گوید اکنون دشوار به نظر می‌رسد که با توجه به شرایط فعلی کشور بتواند کار پیدا کند و در یکی از دانشگاه‌های خصوصی ادامه‌ی تحصیل بدهد.
خانم حیدری به روزنامه اطلاعات روز گفت: «هرچند در گذشته هم معلولان مشکلات داشتند؛ اما بدبختانه از وقتی که تحولات در افغانستان آمده، معلولان با مشکلات بیشتری مواجه شده‌اند. قبلا برنامه‌های حمایتی بیشتری در بخش‌های تحصیلات، کار و صحت بود اما فعلا خیلی کم‌رنگ شده است. با وجودی که در بخش خیاطی و خامک‌دوزی مهارت دارم، در چندین جای پیشنهاد کار دادم اما جواب رد شنیدم.»
خانم حیدری از حکومت طالبان و نهادهای مددرسان می‌خواهد که به وضعیت معلولان در افغانستان توجه نموده و همان‌گونه که در دیگر بخش‌ها سازمان‌های امدادرسان پروژه دارند، در راستای حمایت و تشویق از معلولان نیز کار نمایند.
خانه‌نشینی
وضعیت کنونی معلولان در هرات فعالان حقوق این قشر را نیز نگران کرده است. احمدطاهر فروتن، استاد مکتب مسلکی روشندلان هرات به این باور است که اکثریت قاطع معلولان چون از خانواده‌های بی‌بضاعت اند، تحولات سیاسی بیشتر اثرات منفی روی زندگی‌شان گذاشته است.
آقای فروتن می‌افزاید چندین معلول را سراغ دارد که به علت اوضاع بد اقتصادی و پیدا نکردن زمینه‌ی کار دست از تحصیل کشیده، خانه‌نشین شده و در وضعیت روحی و روانی بدی قرار دارند.
به‌بیان آقای فروتن: «تحولات اخیر نه تنها معلولان بلکه بیشتر افراد جامعه را متأثر کرد. افراد دارای معلولیت و نابینایان که ما با آنان سروکار داریم، از فامیل‌های بی‌بضاعت اند. این تحولات هم باعث شد یک تعداد از فامیل‌ها کارهای‌شان را از دست بدهند و یک تعداد مهاجر شدند.»
آقای فروتن همچنان می‌گوید معلولان حتا در برنامه‌های کمک‌رسانی نیز مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند. او می‌گوید روزانه ده‌ها شکایت از جانب معلولان به وی می‌رسد که شماری زیادی از این افراد از سوی وکلای گذر و سازمان‌های کمک‌رسان نادیده گرفته می‌شوند.
به‌گفته‌ی آقای فروتن، در سال‌های اخیر با دادخواهی‌هایی که داشتند، دولت گذشته تقریبا حاضر شده بود حق سه درصدی کار افراد دارایی معلولیت را رعایت کند؛ اما با تسلط طالبان فضای کاری برای این قشر به مراتب تنگ‌تر شده است.
آقای فروتن که خود نیز نابینا است، فشرده‌ای از راه‌حل‌ها برای بیرون‌رفت معلولان از وضعیت کنونی را این‌گونه بیان می‌کند: «ما انتظار این را داریم که در دو بخش با ما همکاری شود. یک، افراد دارایی معلولیت که توان کار را دارند دولت به آنان زمینه‌ی کار را مساعد کند. دوم، فامیل‌های معلولانی که بسیار مستحق و بی‌بضاعت اند، مخصوصا در ولسوالی‌ها، مؤسسات و هلال احمر به سراغ شان بروند و مورد حمایت قرار بدهند تا این‌که شرایط کمی بهتر شود.»
نهادهای امدادرسان معلولان
بنیاد خیریه پیر هرات، از جمله بزرگ‌ترین مراکز امدادرسان و توان‌بخشی افراد دارایی معلولیت در این ولایت به‌شمار می‌رود.
مسئولان این بنیاد می‌گویند بعد از تحولات سیاسی و تسلط طالبان بر کشور، آنان با مشکلات جدی اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و بیشترین پشتیبان‌های مالی شان را از دست داده است.
عبدالرحیم رادمنش، مسئول بخش مددکاران بنیاد پیر هرات می‌گوید نهادهایی که برای حمایت از معلولان و در راستای توان‌بخشی به این قشر کار می‌کنند، وضعیت خوبی ندارند و حتا این موضوع روی برنامه‌های توان‌بخشی و حمایتی آنان اثرات منفی گذاشته است.
جدا از این‌که این بنیاد برای افراد بدسرپرست معلول سرپناهی است، در قسمت آموزش و بالابردن توانایی فردی، برنامه‌های آموزشی و روانی نیز راه‌اندازی می‌کند.
آقای رادمنش می‌افزاید به‌دلیل شرایط بد اقتصادی، ناگزیر شده‌اند در قسمت پذیرش معلولان جدید محدودیت وضع کنند و همچنان تغیری در رژیم غذایی مددخواهان بیاورند. از سویی هم، تعداد کارمندان خدماتی و آموزگاران این آسایشگاه را تا ۵۰ درصد کاهش بدهند.
او به روزنامه اطلاعات روز بیان داشت: «در هرات ۲۲ نهاد در قسمت توان‌بخشی به معلولان کار می‌کردند که متأسفانه حالا دو یا سه نهاد آن هم با شرایط سخت مالی ادامه‌ی فعالیت می‌دهند. این نهادها وابسته به حمایت‌های مردم اند که ما با تحولات اخیر، خیلی از خییرین را از دست دادیم. آنان کشور را ترک کرده‌اند و برای فعلا نمی‌توانند حمایت مالی از این نهاد داشته باشند.»
در حال حاضر در آسایشگاه بنیاد خیریه پیر هرات حدود ۶۰ فرد دارایی معلولیت شدید نگه‌داری می‌شوند. آقای رادمنش می‌گوید به‌دلیل همین شرایط بد اقتصادی در قسمت تأمین مواد اولیه‌ی این معلولان با چالش روبه‌رو اند.
به‌بیان آقای رادمنش: «ظرفیت پذیرش معلولان جدید را نداریم و در عین حال متأسفانه با همین تعدادی که فعلا این‌جا هستند، مانده‌ایم که چه‌کار کنیم. حدود ۱۲ نفر کاملا مجهول‌الهویه هستند، ۲۰ نفر شان اشخاص بد سرپرست دارند و ۲۰ نفر دیگر هم با معلولیت شدید دست‌وپنجه نرم می‌کنند که تمام نیازمندی‌شان وابسته به پرستار است. چند پرستار را چون نمی‌توانستیم معاش بدهیم جواب دادیم و حالا با همین تعداد مددخواه، سه پرستار که شامل دو خانم و یک آقا است ادامه‌ی فعالیت می‌دهیم.»
رادمنش همچنان از عدم توجه‌ی حکومت طالبان برای رسیدگی به مشکلات افراد دارایی معلولیت و برنامه‌های حمایتی انتقاد می‌کند و می‌گوید با آن‌که چندین مرتبه به سراغ مسئولان اداره‌های حکومتی طالبان رفته است اما تا اکنون حمایت جدی و بنیادی از این مرکز نشده است.
معلول جنگی و غیرجنگی
طبق آمارهای مسئولان طالبان در اداره‌ی شهدا و معلولان هرات، هم‌اکنون در این ولایت حدود ۱۰ هزار فرد دارایی معلولیت وجود دارد.
مولوی علاءالدین سعد، رییس اداره‌ی شهدا و معلولان طالبان در هرات می‌گوید که این اداره در تلاش رسیدگی به مشکلات معلولان جنگی و غیرجنگی است. او می‌گوید ماهیانه از طرف این اداره برای تعدادی از معلولان جنگی و غیرجنگی که شامل معیارات حکومت طالبان باشند، معاش توزیع می‌شود.
معلولان در هرات می‌گویند که امیدوار به تغیر شرایط در کشور اند و از حکومت طالبان می‌خواهند تا به حل مشکلات شان هم در زمینه‌ی فرصت‌های کاری و هم بورسیه‌های تحصیلی در داخل و خارج از کشور توجه لازم را نماید.