منبع: فارن پالیسی
نویسنده: حمید صبوری
برگردان: حمید مهدوی
روابط افغانستان با پاکستان بهبود می‌یابد؛ آیا حمایت هند از افغانستان کاهش خواهد یافت؟
در سیاست خارجی منطقه‌ای افغانستان، ایجاد توازن در روابط با هند و پاکستان، برای رهبران کشور هرگز کار آسانی نبوده است. این را رییس جمهور اشرف غنی، در ماه فبروری، زمانی که تلاش کرد روابط افغانستان با پاکستان را بهبود دهد، آموخت. برخی‌ها استدلال کردند که این تلاش دلالت بر یک تغییر در دیدگاه رهبری [افغانستان] نسبت به همسایه‌ی هسته‌ای این کشور دارد؛ در حالی که دیگران گفتند، این تلاش ظرفیت بالقوه‌ای داشت تا دهلی جدید را وادار کند تا در زمینه‌ی روابط استراتژیکش با افغانستان تجدید نظر کند.
بدون در نظرداشت این‌که حق با کدام طرف است، روابط سنتی افغانستان با پاکستان، نمی‌تواند به عنوان روابط دو کشور دوست و همسایه تعریف شود. زمانی که غنی در سال 2014 قدرت را به دست گرفت، دو گزینه در اختیار داشت: وضع موجود را حفظ کند و علاقه‌ای نسبت به بهبود روابط با پاکستان نشان ندهد یا روابط را توسعه بدهد و یک‌بار دیگر صلح و همکاری را پیش‌نهاد کند. عملکردهای او دلالت بر آن دارند که گزینه‌ی دوم را انتخاب کرده است.
تصمیم ماه گذشته‌ی غنی مبنی بر فرستادن دانشجویان نظامی به پاکستان برای فراگیری آموزش‌های نظامی و هم‌آهنگی و تنفیذ عملیات‌های نظامی مشترک بین دو کشور، جرقه‌ای از سوءظن در میان برخی از افغان‌ها بود. زخم‌های گلوله‌باری ارتش پاکستان بر ولایت کنر هنوز در اذهان مردم تازه بودند که سیاست حکومت به طور ناگهانی تغییر کرد. این یک تصمیم بی‌سابقه توسط رییس جمهور بود و برخی از تحلیل‌گران و مقام‌های حکومتی که من با آن‌ها صحبت کردم، آن را یک تغییر خطرناک در سیاست خارجی افغانستان خواندند. اعتماد به پاکستان، همسایه‌ای که از مدتی طولانی بدین‌سو توسط رهبران افغانستان به بی‌ثبات ساختن افغانستان متهم شده است، آن‌هم در سطح استراتژیک، و در حالی که آن‌ها هیچ گام استواری برای ثابت کردن تعهد متقابل‌شان در تأمین صلح در افغانستان برنداشته‌اند، ریشه در محاسبات ضعیف حکومت وحدت ملی دارد.
منتقدان تصمیم غنی، به تلاش مداوم پاکستان در بی‌ثبات ساختن منطقه، حمایت از جنگ‌جویان طالبان و فراهم‌‌کردن پناه‌گاه‌های امن برای رهبران طالبان، به عنوان دلایل اصلی عدم رضایت‌شان اشاره می‌کنند. پرویز مشرف، رییس جمهور پیشین پاکستان، در مصاحبه‌اش با گاردین پذیرفت که تحت رهبری او، حکومت افغانستان به خاطر روابط نزدیکش با هند، توسط اسلام توبیخ شد. او افزود که اداره‌ی استخبارات این کشور (آی.اس.آی)، حتا از طالبان پس از شکست‌شان در سال 2001، حمایت کرد.
پس از دیدار ماه گذشته‌ی جنرال راحیل شریف، رییس ستاد ارتش پاکستان از کابل، غنی اعلام کرد که پاکستان بدون قید‌و‌شرط برای همکاری با افغانستان در آوردن رهبران طالبان به میز مذاکره، آماده است.
منبعی که در دیدار خصوصی نمایندگان رسانه‌های افغانستان با غنی حضور داشت، گفت: «گفت‌وگوهای محتاطانه که برای ماه مارچ 2015 برنامه‌ریزی شده و گفت‌وگوها به صورت کلی در ماه‌های آینده دنبال خواهند شد». (این حقیقت که این بیانیه از یک دیدار با رییس ستاد ارتش پاکستان ناشی می‌شد، نه حکومت ملکی پاکستان، نشانه‌ای از تعهد پاکستان به این تلاش است). با این‌حال، این تنها اولین گامی است که در راستای ایجاد روابطی که اساس اعتماد دوجانبه میان دو کشور باشد، برداشته شده است. برای این‌که این روابط مؤثر واقع شود، پاکستان باید ثابت کند که یک متحد قابل اعتماد است، توانایی عملی‌کردن تعهداتش در زمینه‌ی آوردن طالبان به میز مذاکره را دارد، از دادن پناه‌گاه به گروه‌های تروریستی خود‌داری می‌کند و در امور داخلی افغانستان مداخله نمی‌کند.
از سوی دیگر، روابط هند با پاکستان، در مقایسه با روابط جدید افغانستان و پاکستان به مراتب قوی‌تر است. در جریان سیزده سال گذشته، در حالی که پاکستان تلاش کرد افغانستان را بی‌ثبات سازد، هند کار مخالف آن را کرد و با [هزینه‌کردن] بیش از دو میلیارد دالر، در بازسازی افغانستان سهم گرفت. همکاری‌ها در سطح استراتژیک و امنیتی بسیار زیاد اند. یک مقام ارشد ریاست امنیت ملی افغانستان که نخواست نامش فاش شود، گفت: «در چند سال گذشته، معلومات استخباراتی به صورت دوجانبه بین دو کشور به اشتراک گذاشته شده است». این مقام افزود که اشتراک‌گذاری معلومات استخباراتی با پاکستان متفاوت بوده است: «ما سال‌ها معلومات استخباراتی قوی را در زمینه‌ی محل بود‌و‌باش طالبان و شورشیان در اختیار پاکستانی‌ها قرار دادیم؛ این معلومات یا نادیده گرفته شدند، یا قبل از این‌که پاکستان‌ها اقدامی کنند، آن را به شکل مرموزی به [آن‌ها] دادند». آموزش و پرورش و تجارت، زمینه‌های دیگری اند که هند و افغانستان روابط قوی‌ای در آن زمینه‌ها شکل داده‌اند؛ برعکس، پاکستان موافقت‌نامه‌ی تجارت و ترانزیت افغانستان و پاکستان (APTTA) را کاملا عملی نکرده است. هند، به عنوان متحد دیرینه‌ی افغانستان، در مورد تغییر ناگهانی سیاست خارجی غنی در قبال پاکستان، نگرانی‌های مشروعی دارد. بهبود روابط میان افغانستان و پاکستان، به پاکستان اجازه می‌دهد تا با انتقال نیروهایش از مرزهای افغانستان به خط کنترول با هند، سیاست «آغشته به خون‌کردن هند با یک هزار زخم» را عملی کند.
این نیروهای پاکستان، حواس نیروهای هند را پرت خواهند کرد و توانایی آن‌ها در جلوگیری از عبور شورشیان از مرز را کاهش خواهند داد. در ضمن، هزاران شهروند هند در حال حاضر در پروژه‌های توسعه‌ای در سراسر افغانستان کار می‌کنند. تأمین امنیت این شهروندان، نگرانی کلان دهلی جدید خواهد بود.
سرنوشت میلیاردها دالری که هند در بازسازی و توسعه‌ی افغانستان کمک کرد، نیز مهم است. سخاوت هند با هدف درازمدت حفظ افغانستان در کنار، دو برابر شد. با این حال، اگر روابط افغانستان و پاکستان به طور مثبت تغییر کند، این محاسبات تغییر خواهند کرد.
از سوی دیگر، هند نباید احساس کند که روابطش با افغانستان با این تحول تهدید شده است. تا کنون، روابط افغاسنتان و پاکستان هیچ موفقیتی به دنبال نداشته است؛ چنین تغییری به سال‌ها اعتمادسازی ضرورت دارد تا چندین دهه سوءظن و بدگمانی را از بین ببرد.