نویسنده: داوود ختک
برگردانننده: جواد زاولستانی
منبع: فارن پالیسی
نشانه‌هایی وجود دارند که گفت‌وگوها با طالبان به‌زودی آغاز خواهند شد؛ اما گفت‌وگو با طالبان تا هنوز برای تمام جوانب دخیل با خطرهای بزرگ همراه است.
با وجود انکار سریع طالبان افغانستان، تمام نشانه‌ها و بیانیه‌های که از سوی کابل و اسلام‌آباد صادر می‌شوند حکایت از آن دارند که یک مجرای رسمی برای آغاز گفت‌وگوها میان حکومت افغانستان و طالبان باز شده و طرف‌ها به درجه‌ی معین پیشرفت دست یافته‌اند.
از زمان دیدار یک هیئت دو عضوی طالبان از چین در ماه جنوری که در اول طالبان آن را انکار کردند، موجی از تلاش‌های دوام‌دار در این راستا از سوی پاکستان، افغانستان و دیگر بازیگران منطقه‌ای مانند چین، روی دست بوده‌اند. پاکستان و ارتش نیرومند آن نقش کلیدی داشته‌اند. تمام طرف‌ها تلاش دارند که اعتماد شکسته را احیا کنند و طالبان با مقام‌های کابل رو در رو صحبت کنند.
برای اندازه‌گیری سطح تلاش‌ها و درجه‌ی جدی بودن تمام طرف‌های اصلی- افغانستان، پاکستان و طالبان- یک نماینده‌ی پارلمان پاکستان به این نویسنده گفت که «اگر اوضاع بر همین منوال پیش برود، احتمال دارد که آغاز گفت‌وگوها تا آخر ماه مارچ یا اوایل ماه اپریل، اعلان گردد.»
با وجود درجه‌ای از هشدار در کابل در رابطه به اتکای غنی بر پاکستان به ویژه در مقابل نظامیان پاکستان که به مثابه طراح اصلی سیاست پاکستان در قبال افغانستان دیده می‌شوند، نشانه‌های موجود بیانگر پیشرفت مثبت در راستای گفت‌وگوهای صلح‌اند:
√ در ماه فبروری وزیر خارجه‌ی چین، وانگ یی، در یک نشست توضیحی با مقام‌های وزارت خارجه‌ی پاکستان گفت که کشورش برای تسهیل گفت‌وگوهای صلح افغانستان آماده‌است. این نخستین نشانه‌ی علاقه‌ی چین به بازی کردن نقش در پایان دادن به بیش از یک دهه درگیری در کشور همسایه‌اش بود.
√ بخش ارتباطات عامه‌ی ارتش پاکستان، بعد از سفر اعلام‌نشده‌ی راحیل شریف به کابل و بعد از دیدار او با رییس جمهور غنی و رییس اجرایی، عبدالله عبدالله، به تاریخ 17 فبروری، به نقل از راحیل شریف گزارش داد که «دشمن افغانستان، دشمن پاکستان است.»
√ به تاریخ 18 فبروری، رییس جمهور افغانستان با چندین تن از مقام‌های دولت و رهبران آن کشور دیدار کرد تا در رابطه به برنامه‌ی صلح با طالبان برای آنان معلومات ارائه کند.
√ و به تاریخ 23 فبروری، عبدالله در یک نشست کابینه در کابل گفت که گفت‌وگوهای صلح با طالبان به زودی آغاز خواهد شد.
چه این تغییر این بار در ذهن‌ها باشد یا در قلب‌ها، تلاش‌های جدید برای صلح از زمان سرنگونی طالبان در سال 2001 که به دنبال آن کرزی به قدرت رسید، غیرمنتظره اند. پیشرفت‌های که تا کنون به دست آمده، هم در کابل و هم در اسلام‌آباد، گام‌های مثبت به سوی صلح پنداشته می‌شوند.
با این همه، اگر تلاش‌های صلح ادامه یابد، برای تمام جوانب درگیر مخاطره‌های بزرگ را به همراه دارند. در سطرهای آینده نگاهی می‌اندازیم به این مخاطره‌ها.
خطرهایی که برسر راه غنی قرار دارند:
رییس جمهور پیشین، حامد کرزی، در مصاحبه‌ی اخیرش با روزنامه‌ی گاردین، با اشاره به اعتماد غنی بر پاکستان گفت که «ما خواهان روابط دوستانه هستیم، اما نمی‌خواهیم که زیر شست پاکستان باشیم.» مشاور امنیت ملی حامد کرزی، رنگین دادفر اسپنتا، به این روزنامه گفت که «این پالیسی {غنی} برابر با التماس تحقیرآمیز پیش یک قدرت متخاصم است که هیچ‌گاهی مسیرش را تغییر نمی‌دهد.» همزمان با این‌که رهبرانی مانند کرزی و اسپنتا از افزایش نفوذ پاکستان بر افغانستان بیزارند، کسان دیگر، مانند عبدلرب رسول سیاف و رییس مجلس سنای افغانستان، فضل هادی مسلم‌یار، در رابطه به خلوص نیت پاکستان برای آوردن صلح در افغانستان شک دارند.
خبرگزاری رویترز به نقل از مسلم‌یار نوشته‌است: «من از صلح و ثبات در افغانستان پشتیبانی می‌کنم، اما به صداقت پاکستان برای آوردن صلح در افغانستان شک دارم.»
اگر در چنین پشت صحنه‌ای، کدام اشتباه اتفاق بیفتد، ابتکار غنی برای آوردن صلح را شدیدا متاثر می‌سازد و می‌تواند مناسبات او را با همسایه‌ی غربی افغانستان، پاکستان و طالبانِ در حال جنگ، دگرگون سازد.
خطرهای فراراه پاکستان
در یک حرکت آشکار برای آوردن طالبان بر سر میز مذاکره با حکومت افغانستان، پاکستان بر رهبری طالبان درجه‌ی معینی از فشار را اعمال کرده‌است. خانواده‌های اکثر رهبران طالبان در پاکستان هستند و عملیات‌های‌شان را از قلمرو پاکستان رهبری می‌کنند.
تأسیسات امنیتی پاکستان برای سال‌ها متهم به پشتیبانی از طالبان افغانستان بوده‌اند تا در رابطه به امور مرتبط با این کشور حرفی برای گفتن داشته باشد و این در حالی‌است که رقیب جدی پاکستان، هند، نیز توانایی چانه‌زنی بالایی به دست آورده است.
این چرخش پاکستان به قیمت از دست رفتن ائتلاف چندین دهه‌ای آن با طالبان تمام خواهد شد- طالبانی که نه تنها به مثابه وسیله‌ای قدرت‌مند در دست پاکستان برای دخالت در امور افغانستان استفاده می‌شوند بلکه سدی در برابر هر گونه حمله‌ی احتمالی هند بر پاکستان نیز به شمار می‌روند.
اقدامی فراتر از فشار و اشاره‌ی دوستانه در برابر طالبان افغانستان، باعث آزردگی جهادیان کشمیری خواهد شد که آنان نیز مانند طالبان، سرمایه‌ی استراتژیک پاکستان در برابر همسایه‌ی شرقی‌اش، هند، دانسته می‌شوند. برعلاوه، دشمنی با طالبان افغانستان که متحد تحریک طالبان پاکستان هستند، باعث بدتر شدن اوضاع امنیتی داخل پاکستان خواهد شد. حتا پیش از این، امنیت پاکستان بدتر شده و حمله از سوی طالبان پاکستانی افزایش یافته است.
خطرهای پیش‌روی طالبان
در مدت بیش از یک دهه، رهبر منزوی طالبان، ملا عمر، رهبر بلامنازع طالبان در افغانستان و پاکستان بوده است. اما بزرگترین چالش در برابر رهبری او سال گذشته زمانی بروز کرد که گروهی از اعضای طالبان وفاداری‌شان را به ابوبکر البغدادی، رهبر دولت اسلامی (داعش)، اعلام کردند. از میان آنان، یکی عبدالرئوف خادم، فرمانده پیشین طالبان، بود که تبدیل به فرمانده داعش گردید.
خادم که تا پیش از کشته‌شدنش بر اثر حمله‌ی هواپیمای بدون سرنشین در اوایل سال جاری میلادی، برای داعش در ولایت جنوبی زابل یک پایگاه نظامی ایجاد کرده بود. مردم محل به این نویسنده گفتند که خادم وجود ملا عمر را زیر سوال گرفته بود. این سوال‌ها در میان فرماندهان طالبان در میدان جنگ در زمانی مطرح و بحث می‌شوند که بخش عمده‌ی نیروهای بین‌المللی از این کشور بیرون شده‌اند.
ابتکار صلح با حکومت افغانستان برای شماری از فرماندهان طالبان که خود را در آستانه‌ی پیروزی احساس می‌کنند، نیز خوش نمی‌آید. یکی از خبرنگاران افغانستان که با یک فرمانده طالبان صحبت کرده بود، گفت که شمار زیادی از آنان فکر می‌کنند که سازش در این مرحله کارآمد نیست.
سازش چه اتفاق بیفتد و چه نه، گزارش‌ها در باره‌ی مذاکره با حکومت افغانستان هزینه خواهد داشت و طالبان فرماندهان بیش‌تری را از دست خواهند داد. اکثر آنان کسانی خواهند بود که آزردگی بیش‌تری از طالبان در دل دارند.