منبع: ان‌بی‌سی نیوز
نویسندگان: وجاهت خان، فضل رحیم و مشتاق یوسف‌زی
برگردان: حمید مهدوی
حکومت افغانستان در اوایل سال جاری اعلام کرد که برای گفت‌وگوهای صلح با طالبان، به منظور پایان‌دادن به ستیزه‌جویی سیزده ساله‌ی طالبان در این کشور و کمک به یکی از فقیرترین کشورهای جهان در زمینه‌ی رهایی از چندین دهه جنگ، آماده است. این‌جا نگاهی می‌اندازیم به مسایل، چالش‌ها و بازیگران شامل [در این گفت‌وگوها].
بازیگران
اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان: این آدم فرهیخته، مقام پیشین بانک جهانی و وزیر مالیه‌ی رییس جمهور کرزی، صریحاً از گفت‌وگوهای صلح با طالبان حمایت کرده است. او به عنوان بخشی از این کارش، به دنبال ایجاد روابط حسنه با کشور همسایه، پاکستان، بوده است که مدت زیادی متهم به حمایت از گروه‌های شورشی در افغانستان بوده است. غنی هم‌چنان دو بار به عربستان سعودی سفر کرد. عربستان سعودی یکی از محدود کشورهایی است که حکومت طالبان را، زمانی که بر افغانستان حاکمیت داشت، به رسمیت شناخت. او به چین، که در تسهیل روند گفت‌وگوها را کمک می‌کند، نیز سفر کرد.
عبدالله عبدالله، رییس اجرایی افغانستان: دومین مرد قدرت‌مند کشور و عضو طولانی‌مدت اتحاد شمال، که شدیدا مخالف طالبان بود، در موفقیت این گفت‌وگوها نقش حیاتی دارد. منابع نزدیک به او به ان‌بی‌سی نیوز گفتند که عبدالله از ایالات متحده و ناتو می‌خواهد، در روند صلح افغانستان بیش‌تر دخیل باشند. عبدالله هم‌چنان از طالبان خواسته که قانون اساسی را بپذیرند.
ملا محمدعمر، رهبر طالبان: از زمانی که رهبر طالبان برای آخرین بار دیده شده است، سال‌ها می‌گذرد؛ کسی که از سوی ایالات متحده به خاطر پناه‌دادن به اسامه بن لادن، رهبر القاعده، پیش از حملات یازدهم سپتامبر، تحت تعقیب قرار دارد. در حالی که برخی از اعضای سازمان استخبارات افغانستان می‌گویند، او سال‌ها پیش مرده است. ستیزه‌جویان مدعی اند، او مسئول عملیات است و عملیات را از مرز بی‌قانون افغانستان و پاکستان اداره می‌کند.
سایر ستیزه‌جویان: فرماندهان ارشد طالبان به ان‌بی‌سی نیوز گفتند، ملا عمر به اخترمحمد منصور، دوست دیرینه و معاونش، اجازه داده تا به نمایندگی از او تصمیم‌گیری کند. منابع مربوط به ستیزه‌جویان می‌گویند، او با ستیزه‌جویان دیگری چون عبدالقیوم ذاکر، زندانی پیشین گوانتانامو و مسئول پیشین عملیات نظامی طالبان که طرف‌دار گفت‌وگوهای مسقتیم با ایالات متحده است، درگیر شده است.
جنرال راحیل شریف، رییس ستاد مشترک ارتش پاکستان: شریف به‌شدت کار کرده است تا امریکاییان، افغان‌ها و منتقدانش در داخل کشور را متقاعد سازد، این ارتش که مدت طولانی‌ای به حمایت از گروه‌های شورشی مشخص و جنگ با دیگر گروه‌ها متهم بوده است، اکنون در مورد از بین‌بردن ستیزه‌جویی جدی است. عملیات گسترده‌ی ضد‌طالبان پاکستان در وزیرستان جنوبی، راه طولانی‌ای را برای متقاعدساختن افغانستان در این مورد پیموده است.
پکن: نظر به گفته‌ی سن یوکزی، فرستاده‌ی ویژه‌ی چین به افغانستان، منافع چین در افغانستان دوگانه اند– این کشور می‌خواهد از سرمایه گذاری‌هایش محافظت کند و مطمئن شود که افغانستان بار دیگر به طرف هرج‌و‌مرج نمی‌رود و به ستیزه‌جویی جدایی‌طلبان اسلام‌گرا در ایالت غربی سین‌کیانگ این کشور دامن نمی‌زند. رهبران طالبان می‌گویند، پکن در مقایسه با قدرت‌های غربی، در پادرمیانی گفت‌وگوهای صلح بیش‌تر قابل اعتماد است. نظر به گفته‌ی فرماندهان ستیزه‌جویان، پکن قبلا از مقام‌های ارشد طالبان برای گفت‌وگو در مورد روند صلح، میزبانی کرده است (مقام‌های چین این گفته را رد می‌کنند). به علاوه، غنی چین را برای اولین دیدار رسمی‌اش برگزید.
ایالات متحده: نیروهای به رهبری ایالات متحده در سال 2001 طالبان را سرنگون کردند و به شکار فرماندهان و بقایای القاعده ادامه دادند. اکنون ایالات متحده می‌خواهد به منظور پایان‌دادن به خشونت و طولانی‌ترین جنگ امریکا، با این گروه توافق صلح امضا کند؛ در حالی که مطمئن شود افغانستان و پاکستانِ مسلح به اسلحه‌ی اتمی، دیگر پناه‌گاه بنیادگراها نخواهند بود.
مقام‌های ایالات متحده، مانند اشتون کارتر، وزیر دفاع آن، پس از سال‌ها روابط آشفته با کرزی، بر تقویت روابط واشنگتن–کابل تاکید دارند. آن‌ها می‌گویند، وعده‌‌‌ی کُندساختن روند خروج نیروهای امریکایی و حفظ 9800 سرباز در افغانستان در سال 2015، نشانه‌ای از آن است.
روی چه مسایلی گفت‌وگو می‌شود؟
مقام‌های افغانستان مدعی اند برای این که توافقی وجود داشته باشد، طالبان باید مشروعیت حکومت و قانون اساسی کشور را به رسمیت بشناسند. در این مورد، ایالات متحده و افغانستان در جبهه‌ی واحد قرار دارند.
رییس جمهور اوباما در یک کنفرانس مطبوعاتی با رییس جمهور غنی در 24 ماه مارچ گفت: «ما از روند مصالحه به رهبری افغان‌ها حمایت می‌کنیم». «افغانستان و ایالات متحده در مورد این که طالبان باید چه کار کنند، موافق اند. این مسایل قطع رابطه با القاعده، نفی خشونت و رعایت قوانین افغانستان، از جمله حفاظت از زنان و اقلیت‌ها، را شامل می‌شوند».
ستیزه‌جویانی که با ان‌بی‌سی نیوز صحبت کردند و نخواستند نام‌شان فاش شود، گفتند که در جریان گفت‌وگوهای اولیه، کنترول سه ولایت و هم‌چنین وزارت‌های حج و اوقاف و انکشاف دهات/توسعه‌ی روستاها در بدل به زمین‌گذاشتن اسلحه و پذیرفتن قانون اساسی، به آن‌ها پیش‌نهاد شده بود. منابع مربوط به طالبان به ان‌بی‌سی نیوز گفتند که در جریان نشست‌ها با مقام‌های امریکایی در قطر، واشنگتن نیز رهایی مشخص و بلندپایه طالبان را وعده داند. ایالات متحده، حکومت کابل و رهبری طالبان، این گفت‌وگوها را رد می‌کنند.
چالش‌ها
کسری اعتماد
رقابت‌های قومی دیرینه و خاطرات جنایت‌های دوران جنگ داخلی در سال‌های 1992 – 1996 و دوران حاکمیت طالبان، اعتماد و توانایی کار مشترک گروه‌های مختلف را تضعیف می‌کند. طالبان اکثرا پشتون اند؛ مجموعه‌ای از قبایلی که در بخش بزرگ از تاریخ افغانستان بر افغانستان حاکمیت داشته‌اند. طالبان، در زمان قدرتش، دیگر گروه‌های قومی و مذهبی و هم‌چنین پشتون‌های میانه‌رو و زنان را قتل عام کردند و مورد ظلم و ستم قرار دادند.
عامل پیچیده‌کننده‌ی دیگر، دخالت دیرینه‌ی پاکستان، به منظور مقابله با نفوذ هند و پیشینه‌ی پناه‌دادن و حمایت‌کردن از ستیزه‌جویان، در امور افغانستان است. حمایت پاکستان از طالبان قبل از تهاجم به رهبری امریکا در سال 2001 و کمک پنهانی پس از آن، بسیاری از افغان‌ها را متقاعد کرد که نمی‌توان به اسلام آباد اعتماد کرد. از زمان تحلیف غنی که برخلاف کرزی با پاکستان ارتباط برقرار کرده تا مستقیما به نگرانی‌های آن‌ها رسیدگی کند، تغییر چشم‌گیری در رابط با پاکستان به وجود آمده است. یک منبع نزدیک به رییس جمهور به ان‌بی‌سی نیوز گفت: «آن‌ها هر نگرانی‌ای که دارند، می‌توانند مطرح کنند».
پیشینه‌ی یک حکومت ضعیف در کابل نیز می‌تواند مانعی برای گفت‌وگوها باشد. در حالی که بسیاری از افغان‌ها از ستیزه‌جویان حمایت نمی‌کنند، آن‌ها هم‌چنین به حکومت مرکزی برای اعمال حاکمیت قانون و ارائه‌ی خدمات اساسی ضروری اعتماد نمی‌کنند.
انشعاب ستیزه‌جویان: بسیاری از ستیزه‌جویان، پس از سال‌ها جنگ خسته شده اند و احساس می‌کنند زمان توافق فرا رسیده است. یک فرمانده ارشد در اواسط ماه مارچ به ان‌بی‌سی نیوز گفت: «از آنجایی که همه چیز آماده است و گروه ملاقات کننده با ایالات متحده و کابل نیز انتخاب شده است؛ حالا [توافق] می‌تواند در چند هفته‌ی محدود حاصل شود». رهبری طالبان به زمان قبل از گفت‌وگوها اذعان نکرده اند؛ اما یک تلاش ناکام گذشته در گفت‌وگوهای قطر در ماه جون 2013 نشان می‌دهد که رضایت وجود دارد.
اما در حالی که طالبان تحت رهبری ملا عمر تلاش کرده اند یک جبهه‌ی متحد را ارائه بدهند، مشکل خواهد بود تا هزاران تن از سربازان را به صلح با حکومتی متقاعد سازیم که به طور گسترده‌ای فاسد و دست‌نشانده‌ی قدرت‌های غربی شناخته می‌شود. تصمیم اخیر مبنی بر کندسازی روند خروج نیروهای امریکایی به مخالفت‌ها بیش‌تر دامن زده است.
اگر رهبران طالبان به گفت‌وگوهای صلح بپیوندند، گروه‌های ناراضی با این روند، به داعش اعلان وفاداری خواهند کرد؛ داعشی که در منطقه برایش جا باز کرده است. با توجه به تاریخ افغانستان، تصور می‌شود که پس از خروج آخرین سرباز غربی، ستیزه‌جویان به جنگ ادامه خواهند داد.