من گاهی که برنامههای گفتوگو و پرسش و پاسخ در تلویزیونهای افغانستان را میبینم، با خود فکر میکنم که چرا رسانههای افغانستان هیچوقت از مسؤلان دولتی و نمایندهگان مردم در پارلمان و روشنفکران و… سوالهای سخت نمیپرسند. آیا گردانندهگان این برنامهها سوالهای مهمی در ذهن خود ندارند تا برای آنها پاسخ مقامات حکومتی را بطلبند؟ آیا این گردانندهگان ملاحظات دیگری دارند که نمیتوانند پرسشهای جدیتر و مهمتری را با میهمانان برنامهی خود در میان بگذارند؟ مثلا یکی از زنان افغان در یکی از ولسوالیها سنگسار شده. یکی از مقامات وزارت داخله آمده به تلویزیون و قرار است در بارهی «بعضی» مسایل کشوری توضیحاتی بدهد. در جایی سخن به قضیهی همان سنگسار میرسد. گردانندهی برنامه هیچ سوال معنادار دیگری جز «نظر شما در این مورد چیست» ندارد. وقتی که پاسخ میشنود که دولت از وقوع این رویداد تلخ ناراحت است و در این مورد تحقیق میکند، گرداننده به آخر ماجرا میرسد و دیگر سوالی در ذهناش نمی ماند که بپرسد.
همین چند روز پیش در بحثی نیمه-اجتماعی و نیمه-مذهبی یکی از اشتراک کنندهها تکرار میکرد که چون ما الحمدلله مسلمان هستیم، راضی نیستیم که هیچ کس در کشور ما آسیب ببیند و با خطر جانی و مالی روبهرو شود. همانجا جایش بود که گرداننده از آن جناب میپرسید که آیا اگر یک مسیحی در پایتخت کشور زمین بخرد و بر زمین خود کلیسای بزرگی بنا کند، چنین کاری مجاز است و دولت افغانستان و نهادهای مذهبی حامی این دولت به آن فرد مسیحی اجازهی چنان کاری را میدهند؟ وقتیکه یک فرد مذهبی صاحب مقام در دولت افغانستان از آزادی و عدالت سخن میگوید، رسانهها میتوانند و میباید سوالهایی بپرسند که میزان تعهد واقعی این افراد به آزادی و عدالت را روشن کنند.
یکی از مزخرفترین کارهایی که در رسانههای دیداری افغانستان رسم شده این است که گردانندهی برنامهی گفتوگو تنها کاری که میکند این است که سخنان میهمانان برنامه را برای یکدیگرشان ترجمه میکند! گویی خود میهمانان حرفهای همدیگر را نمیشنوند یا نمیفهمند.
در چنین وضعیتی، دولت افغانستان اگر به آزادی بیان احترام میگذارد، به این خاطر نیست که به آزادی بیان احترام بسیار دارد. حقیقت این است که نیازی هم نمیبیند جلو بیان چیزهایی را بگیرد که هیچ چالش مهمی را، از نظر سیاسی یا فکری، در برابر نهادهای قدرت نمیگذارد. چرا دولت با رسانههایی درگیر شود که پیشاپیش استخوان ندارند و تسلیم روزمرهگیهای پوچ شدهاند؟