دو حملهی تروریستی مرگبار منسوب به گروه داعش در کابل روز گذشته 26 کشته و 49 زخمی برجا گذاشت و مرگبارترین حمله بر خبرنگاران در پانزده سال گذشته در افغانستان را رقم زد. این حملات در منطقهی ششدرک در حوزهی نهم پولیس شهر کابل رخ داد.
اولین حمله توسط یک موترسایکلسوار در منطقهی ششدرک انجام شد و نیمساعت پس از آن هنگامیکه خبرنگاران برای پوشش این رویداد به محل انفجار رفتند، حملهکنندهی دومی خود را در بین آنان منفجر کرد. به گفتهی مقامهای پولیس، انتحارکننده با استفاده از دوربین فیلمبرداری این حمله را انجام داده است. 9 خبرنگار و چهار پولیس در میان کشتهشدگان این رویداد اند.
نجیب دانش، سخنگوی وزارت داخله افغانستان گفته که مهاجم در لباس خبرنگار خود را جا زده بود. او از خبرنگاران خواسته که «اولین تقاضای من از همکاران رسانهیی این است که از محل حادثه فاصله بگیرند. در حملهی دیروز هفت پولیس که مسوولیت تأمین امنیت خبرنگاران را داشتند، کشته و مجروح شدهاند. توصیهی من این است که به نقاط آسیبپذیر نزدیک نشوید.»
این دومین حملهی خونین داعش در 10 روز اخیر در شهر کابل است. در 2 ثور سال جاری یک مهاجم انتحاری صف متقاضیان شناسنامه را در قلعهی ناظر، از مربوطات حوزهی ششم پولیس، در غرب شهر کابل هدف قرار داد که در آن 70 تن کشته و بیش از 100 تن دیگر زخم برداشتند.
شکایت به دادگاه کیفری لاهه
پس از کشته و زخمی شدن خبرنگاران در حملات انتحاری روز گذشته، مسوولان نهادهای حامی رسانهها و مسوولان شماری از رسانهها به محل رویداد رفته و اعلامیهی مشترکشان را با خبرنگاران شریک کردند.
فدراسیون خبرنگاران و رسانههای افغانستان در اعلامیهیی حکومت را متهم به کوتاهی در تأمین امنیت کرده و گفته که حملهی روز گذشته یک حملهی سازماندهی شده بوده است. در این اعلامیه از دیوان کیفری بینالمللی و شورای امنیت سازمان ملل خواسته شده تا حمله بر خبرنگاران را بررسی جدی کنند.
مسوولان رسانههای افغانستان 10 ثور، روز حمله بر خبرنگاران، را یک «روز خونین برای رسانههای افغانستان» خوانده و گفتند که در این روز همه ساله از کشتهشدگان رسانهها بزرگداشت شود.
علاوه بر این، شماری از مقامهای حکومتی افغانستان نیز به محل رویداد رفته بودند. نادر نادری، سفیر آزادی بیان حکومت در حضور خبرنگاران گفت جنایت گروه جنایتکار بخشودنی نیست و مورد پیگرد قرار میگیرد. او گفت: «نهادهای ملی و بینالمللی متعهد اند که عاملانش را به پنجهی قانون و عدالت بکشانند.»
گزارشگران بدون مرز نیز با ابراز تأسف گفته که حملهی روز گذشته «کشتار جمعی خونینترین کشتار خبرنگاران پس از سقوط طالبان است.» به گفتهی گزارشگران بدون مرز، در دو سال گذشته داعش و طالبان دستکم 35 خبرنگار و همکار رسانهها را کشتهاند.
کریستف دولوار، دبیر اول گزارشگران بدون مرز گفته است: «گزارشگران بدون مرز از دبیر اول سازمان ملل میخواهد که سازمان ملل متحد با برگزیدن گزارشگری ویژه برای حفاظت از خبرنگاران، پیامی روشن برای حفاظت از ژورنالیستان به جامعهی جهانی و کشورهای درگیر در منطقه بدهد.»
حمله بر آزادی بیان
سازمان ملل متحد حملهی روز گذشته را محکوم کرده و گفته که «به نظر میرسد عمداً خبرنگاران را هدف قرار داده» و در آستانهی روز جهانی آزادی مطبوعات رخ داده و حملهی مستقیم بر آزادی بیان است.
تدامیچی یاماموتو، نمایندهی خاص دبیرکل سازمان ملل متحد برای افغانستان گفته است که «هیچگونه توجیهی برای اینگونه حملات وجود ندارد. کسانیکه اینگونه حملات را برنامهریزی و اجرا کردهاند باید به عدالت کشانیده شوند و پاسخگو باشند.»
ریاستجمهوری افغانستان نیز حملهی روز گذشته را «جنایت جنگی» خوانده و گفته که آزادی بیان از دستاوردهای مهم مردم و حکومت است و از آن با «تمام توان حفاظت و حراست خواهد شد.» در اعلامیهی ارگ آمده که رییسجمهور غنی به کمیتهی مشترک رسانهها هدایت داده تا در زمینهی «چگونگی حمایت و رسیدگی به خبرنگاران آسیبدیده اقدام صورت گیرد.»
عبدالله عبدالله، رییس اجراییهی حکومت وحدت ملی نیز حملات روز گذشته را محکوم کرده و گفته که «تروریستان بهگونهی هدفمند غیرنظامیان، خبرنگاران و کمکرسانها را مورد حمله قرار دادند.» او گفته که تروریستان با انجام حمله آزادی بیان، مردمسالاری و رسانههای آزاد و بیطرف را هدف قرار دادهاند.
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از افزایش «سیستماتیک حملات بر افراد غیرنظامی» ابراز نگرانی کرده و از مخالفان مسلح دولت خواسته تا افراد غیرنظامی، اماکن عامالمنفعه و خبرنگاران را هدف قرار نداده و قواعد بشردوستانهی بینالمللی را رعایت کنند.
در اعلامیهی این کمیسیون آمده که حکومت، بهویژه نهادهای امنیتی و دفاعی و ارگانهای عدلی و قضایی در تأمین امنیت خبرنگاران و تمام شهروندان بیشتر تلاش کرده و عاملان رویداد روز گذشته را شناسایی و محاکمه کنند.
سفارت امریکا در کابل نیز حمله روز گذشته را محکوم کرده و در اعلامیهیی گفته است که «در جاییکه مطبوعات با خطر روبهرو باشد، سایر حقوق بشری در معرض تهدید بزرگ قرار دارند.»
مرگبارترین حمله
همزمان با حملهی داعش بر خبرنگاران در روز گذشته، احمدشاه 29 ساله، خبرنگار محلی بیبیسی نیز در خوست کشته شد. پیشتر از آن در پنجم ثور عبدالمنان ارغند، خبرنگار محلی تلویزیون کابل نیوز در شهر قندهار از سوی افراد ناشناس ترور شد.
در آخرین روزهای ماه جدی 1394 طالبان با حمله بر موتر حامل کارمندان گروه رسانهیی موبی (شامل تلویزیون طلوع، طلوع نیوز، لمر، آرمان افام) در سرک دارالامان شهر کابل هفت تن بهشمول شش کارمند موبی گروپ را کشتند. گزارشگران بدون مرز پس از آن روز کشته شدن 34 خبرنگار و همکار رسانهیی را در حملههای مختلف طالبان و داعش در افغانستان ثبت کرده است.
حملهی روز گذشتهی داعش بر خبرنگاران در حالی صورت گرفت که سال گذشتهی میلادی خونینترین سال برای خبرنگاران افغان خوانده شده است. براساس آمار کمیتهی مصوونیت خبرنگاران افغانستان، در سال 2017 میلادی 20 مورد قتل خبرنگاران و کارمندان رسانهیی در افغانستان ثبت شده است. 60 خبرنگار و کارمند رسانهیی دیگر در این سال زخم برداشتهاند.
براساس آمار نی یا نهاد حمایتکنندهی رسانههای آزاد افغانستان، از سال 1380 خورشیدی تا پنجم ماه ثور سال جاری بیش از 80 خبرنگار در افغانستان جان باختهاند.
گزارشگران بدون مرز نیز در گزارش «ردهبندی جهانی آزادی رسانهها در سال 2018» گفته که «کینآفرینی نسبت به روزنامهنگاران افزایش یافته» و «رویارویی آشکار علیه رسانهها از سوی برخی رهبران سیاسی تشویق میشود و خواست نظامهای اقتدارگرا در تحمیل ژورنالیسم مورد نظرشان دموکراسی را تهدید میکند.»
گزارشگران بدون با بیان اینکه افغانستان دو رتبه در عرصهی آزادی بیان صعود کرده نوشته است: «با وجود تهدید و بدتر شدن وضعیت امنیتی اما روزنامهنگاران افغانستانی در دفاع از حقوق، کثرتگرایی و استقلال خود پایداری تحسینبرانگیزی دارند.»
خبرنگاران
شاهمری فیضی، عکاس خبرگزاری فرانسه، نوروزعلي رجبي تصویربردار تلویزیون یک، غازی رسولی خبرنگار تلویزیون یک، يارمحمد توخي تصویربردار تلویزیون طلوعنیوز، علی سلیمی تصویربردار تلویزیون مشعل، سلیم تلاش خبرنگار تلویزیون مشعل، عبادالله حنانزی، محرم درانی و سباوون کاکر خبرنگاران رادیو آزادی 9 خبرنگار و کارمند رسانهییاند که در حملهی دیروز جان باختهاند.
شاهمری فیضی در سال 1996، هنگامیکه طالبان کابل را گرفتند، بهعنوان راننده به خبرگزاری فرانسه پیوست. تا سال 2000 او تنها کارمند این خبرگزاری در کابل بود. پس از 2002 او کارش را با خبرگزاری فرانسه ادامه داد و بهعنوان عکاس این رسانهها، رویدادهای گوناگون در افغانستان را به تصویر کشید. او صاحب شش فرزند بود و تنها دخترش بهتازگی به دنیا آمده بود.
عبادالله حنانزی علاوه بر تهیهی گزارش، در بخش برنامهی کاروان زهر با رادیو آزادی همکاری میکرد. او تازه عروسی کرده بود. محرم درانی، دیگر همکار او دانشجوی سال چهارم دانشکدهی شرعیات در دانشگاه کابل بود. او بهتازگی بهعنوان تهیهکنندهی برنامه «زن» در رادیو آزادی استخدام شده بود. سباوون کاکر، ویدیوژورنالیست بود و ساعاتی پس از زخمیشدن در شفاخانه جان باخت.
یارمحمد توخی، 54 ساله، نیز بیش از 12 سال برای طلوع و طلوعنیوز بهحیث تصویربردار کار میکرد. او با پدر و مادر و یک خواهرش زندگی میکرد. مادرش بیمار است و خواهرش نیز دچار مریضی سرطان. توخی نامزد بود و در پایان این ماه تصمیم داشت عروسی کند.
نوروزعلی رجبی، جوان 26 ساله، یک سال میشد که بهحیث تصویربردار در تلویزیون یک کار میکرد. او تنها نانآور خانوادهاش بود و تنها مادر پیر و همسر جوانش پس از مرگ او بهجا ماندهاند. او یک سال پیش ازدواج کرده و این روزها چشمبهراه تولد نخستین فرزندش بود. رجبی روز گذشته با غازی رسولی همکارش به محل رویداد رفته بود.
سلیم تلاش نیز از آغاز فعالیت تلویزیون مشعل با این رسانهها کار میکرد. او ژورنالیزم را در نی و دانشگاه خصوصی مشعل درس خوانده بود. از 2016 به اینسو با تلویزیون مشعل کار میکرد. علی سلیمی نیز یک سال میشد برای رسانههای مختلف کار میکرد و بهتازگی به تلویزیون مشعل رفته بود. او فارغ صنف دوازدهم بود.
عمر سبحان عکاس رویترز، احمدشاه عظیمی خبرنگار آژانس ندای آگاه، عیار لمر خبرنگار هفتهنامهی وحدت ملی، ناصر هاشمی خبرنگار الجزیره و داوود قیصانی تصویربردار تلویزیون میوند خبرنگارانیاند که در حملهی انتحاری دیروز زخم برداشتهاند.