نیویورک تایمز – نجیم رحیم و راد نوردلند
شبرغان ـ فرمانده ارشد دولت اسلامی/ داعش در شمال افغانستان پشت میز خطابه‌یی که با نشان سازمان استخبارات قدرت‌مند دولت افغانستان تزئین شده، ایستاد.
در سمت چپ او فرمانده پولیس ولایت جوزجان ایستاده بود. پشت سر او مجموعه‌یی از مقامات دیگر پولیس، ارتش و چهره‌های سیاسی صف کشیده بودند. یکی از ملازمان بوتل آب معدنی را در نزدیکش قرار داد تا در صورتی که گرمای شدید فرمانده را تشنه کرد از آن بنوشد.
مولوی حبیب‌الرحمان فرمانده دولت اسلامی روز پنج‌شنبه این گونه دوره‌ی «حبس» خود را آغاز کرد. یک روز قبل از آن آقای رحمان همراه با 250 تن از جنگ‌جویانش برای جلوگیری از دست‌گیرشدن توسط طالبان، به دولت افغانستان تسلیم شده بودند.
او از میزبانانش تشکری کرد و با لحن تلخ به آنها هشدار داد که به معامله‌یی که انجام داده‌اند وفادار بمانند. آقای رحمان از پشت تریبیون گفت: «امنیت شخصی ما را تامین کنید و همچنین به تعهداتی که بین ما صورت گرفته وفادار بمانید تا زمینه برای پیوستن دیگران که با دولت در جنگ اند، به روند صلح فراهم شود.»
روند صلح؟ در واقع آقای رحمان، یکی دیگر از فرماندهان دولت اسلامی، صدها تن از جنگ‌جویان این گروه و 20 تن از بستگان شان که با آنها مسافرت می‌کردند، زندانیانی بودند که خود شان را به دولت تسلیم کرده بودند تا از اسارت حتمی شان توسط شورشیان طالب جلوگیری کرده باشند. طالبان از یک ماه پیش حملات تهاجمی را علیه آنها راه‌اندازی کرده بودند.
مقامات اصرار می‌کنند که سایر شورشیان که از طریق روند رسمی صلح به دولت پیوسته‌اند کسانی اند که به نقض حقوق بشر متهم نشده‌اند. اما این امر در مورد [جنگ‌جویان] دولت اسلامی خارج از تصور است.
جنرال فقیر‌محمد جوزجانی فرمانده پولیس ولایت جوزجان که روز پنج‌شنبه کنار آقای رحمان پشت میز خطابه ایستاده بود، می‌گوید: «آنها به نیروهای افغان تسلیم شدند… به روند صلح نپیوستند. این دو، متفاوت است.»
با این‌حال به سختی می‌توان گفت که آنها زندانی اند. دولت امکان اقامت آنها را در یک مهمان‌خانه در شهر شبرغان مرکز ولایت جوزجان فراهم کرده است. به گفته‌ی والی این ولایت محافظانی نه برای توقیف شورشیان بلکه برای دور نگه‌داشتن دشمنان بالقوه‌ی آنها [طالبان] در اطراف این مهمان‌خانه مستقر شده‌اند. هرچند این جنگ‌جویان خلع سلاح شده‌اند اما به آنها اجازه داده شده است که تلفن‌‌همراه و دیگر دارایی‌های شخصی خود را نگهدارند.
در مهمان‌خانه، جنگ‌جویان دولت اسلامی خوش‌بختی شان را با بغل‌کردن و با کف دست زدن به پشت یک‌دیگر جشن گرفتند. مفتی نعمت یکی از فرماندهان آنها که پیراهن تنبان صورتی‌رنگ و یک ساعت اپل (تقلبی) پوشیده بود و یک تلفن ماهواره‌یی در دست داشت پیوسته بین مصاحبه‌ها به تماس‌ها رسیدگی می‌کرد.
پلیس می‌گوید که حدود 100 تن از این زندانی‌ها کم‌تر از 18 سال سن دارند. بسیاری از جنگ‌جویان جوان از دیدن خبرنگاران و مقامات بدون ریش حیرت‌زده شده و با صدای بلند آنها را به عنوان «کافران» تقبیح کردند. برخی از افسران پلیس عصبانی بودند. یکی از آنها گفت: «چرا ما به جای اینکه مانند مهمانان افتخاری با آنان رفتار کنیم، نگذاشتیم طالبان آنها را بکشند؟»
در اوج حضور جنگ‌جویان دولت اسلامی در شمال افغانستان، تعداد آنها به حدود 500 نفر می‌رسید که از قاری حکمت‌الله پیروی می‌کردند. او در ماه اپریل سال جاری در یک حمله‌ی هوایی امریکا کشته شد. سپس آقای رحمان و آقای نعمت که برادر زن یک‌دیگر هستند به عنوان رهبران این گروه سر بلند کردند.
آقای نعمت از آن‌چه که او آن را به عنوان جو «اخبار جعلی» در اطراف تصمیم آنها برای رفتن به سمت دولت توصیف کرد، ابراز تاسف کرد. او گفت: «ما معتقدیم که ایالات متحده از طالبان حمایت می‌کند. هرکسی علیه ما است. هر طرف به ما فشار می‌آرود: دولت افغانستان، طالبان و همچنین مردم. تمام جهان علیه ما است.»
آقای نعمت گفت که او به دولت اسلامی پیوست زیرا به ایدئولوژی این گروه باور داشت؛ ایدئولوژی که به نظر وی به ارزش‌های افغانستان نزدیک‌تر از ایدئولوژی طالبان یا دولت است. آقای نعمت، آقای رحمان و پیروان آنها پیش از پیوستن به دولت اسلامی در سال 2016، در کنار طالبان و دولت جنگیده‌اند.
آقای نعمت گفت: «ما از سایر مردم می‌خواهیم که ایده‌های ما را با قلب شان بپذیرند نه با زور. نیازی نیست که مردم را مجبور کنیم ما را بپذیرند.»
ماهیت مشکوک تسلیم‌شدن دولت اسلامی به دولت، برای طالبان موفقیت بادآورده‌ی تبلیغاتی واقع شده است. طالبان حدود یک ماه پیش حمله‌ی تهاجمی را با هزاران جنگ‌جو به هدف از بین بردن گروه دولت اسلامی در شمال راه‌اندازی کردند. به گفته آقای نعمت، سخن‌گوی دولت و سخن‌گوی طالبان، اکنون تمامی جنگ‌جویان این گروه یا به دولت تسلیم شده‌اند، یا توسط طالبان دست‌گیر شده‌اند و یا هم کشته شده‌اند.
طالبان و منتقدان دولت در مورد نحوه‌ی ورود زندانیان دولت اسلامی به شبرغان سر و صدای زیادی بر پا کردند. دولت افغانستان برای جلوگیری از خطر باالقوه سفر زمینی، آنها را از میدان جنگ توسط هلیکوپترهای ارتش انتقال داد.
آقای نعمت که از روی عصبانیت جسور می‌نمود، گفت: «دولت افغانستان وعده داده است که ما را مجازات نخواهد کرد. حکمت افغانستان باید زندگی من را نجات دهد و امنیت من را تامین کند.» او تاکید کرد که فرماندهان وی و پیروان آنها هیچ گناهی جز جنگیدن در میدان جنگ ندارند. او گفت: «اگر مدرکی علیه من وجود دارد من حاضرم به دادگاه بروم.»
در خارج از مقر فرماندهی پولیس، صف مردمانی که چنین مدرکی برای ارائه داشتند، در حال شکل‌گیری بود. جنرال جوزجانی می‌گوید که تا روز پنج‌شنبه 50 شکایت دریافت شده است: «در مورد هر شکایت، جنگ‌جویان مورد بازجویی و تحقیق قرار خواهند گرفت.»
یکی از شاکیان یارمحمد کشاورز 35 ساله از ولسوالی درزاب ولایت جوزجان بود. درزاب مرکز قدرت جنگ‌جویان دولت سلامی در شمال افغانستان بود. یارمحمد می‌گوید که در 24 جولای، نوریه دختر برادر باردار وی که پیش داکتر رفته بود، توسط گروهی از جنگ‌جویان آقای رحمان و آقای نعمت کشته شد. پنج ماه پیش، برکت‌الله پسر عموی یارمحمد، به ظن حمایت از دولت توسط جنگ‌جویان دولت اسلامی سربریده شده بود. آقای یارمحمد می‌گوید: «جنگ‌جویان داعش بیش از 100 نفر را در درزاب به قتل رسانده‌اند. دولت باید این قاتلان را تحت پیگرد قانونی قرار دهد.» در افغانستان دولت اسلامی بیشتر با عنوان داعش شناخته می‌شود.
عبدالحمید 52 ساله پس از تماشای تصاویر تلویزیونی که زندانیان را در حال خوردن «قابلی» با آب معدنی نشان می‌داد، خشمگین شد. عبدالحمید کسی است که طی دو سال گذشته همراه با 10 هزار نفر دیگر از درزاب به شبرغان و زندگی فلاکت‌بار که در آن گوشت یک نعمت غیرقابل تصور است، فرار کرده‌اند.
او برافروخته شد و گفت: «داعش همه چیز مان را از ما گرفت و حالا دولت از کابل برای آنها هلیکوپتر می‌فرستد، آنها را به این‌جا می‌آورد، به آنها برنج و گوشت و آب معدنی می‌دهد و امنیت آنها را تامین می‌کند. [در حالی‌که] ما حتا نمی‌توانیم غذا پیدا کنیم.»
لطف‌الله عزیز والی جوزجان می‌گوید که هچ نوع جنایت نادیده گرفته نخواهد شد: «ما در صورتی که آنها قانون افغانستان را قبول کنند، استقبال می‌کنیم. اما آن‌هایی که مرتکب جنایت شده‌اند و مدرک یا شکایت اثبات‌شده‌یی علیه آنها وجود داشته باشد، مجازات خواهند شد.» او افزود که در جریان چند سال قدرت داعش در شمال «صدها» شکایت علیه آنها ثبت شده است.
بسیاری از جنایات دولت اسلامی در پست‌های فیس‌بوکی و واتساپ آنها به خوبی مستند شده‌اند؛ ویدیوهایی که نشان می‌دهد آنها مخالفان شان را زنده در آتش می‌سوزانند، مردم را سنگ‌سار می‌کنند، کودکان را به عنوان جنگ‌جو آموزش نظامی می‌دهند و زندانیان دست‌بسته را با شلیک گلوله به قتل می‌رسانند.
همچنین آنها سال گذشته مسئولیت کشتن شش کارمند کمیته بین‌المللی صلیب سرخ را به عهده گرفته بودند؛ جنایتی که سبب شد صلیب سرخ بسیاری از برنامه‌های خود را در شمال افغانستان به حالت تعلیق درآورد.
بازمحمد داور، مهاجر 32 ساله از ولسوالی درزاب می‌گوید: در 15 اپریل «آنها یک کودک 12 ساله را به اتهام همکاری با پلیس محلی سر بریدند. آنها صدها جنایت را از جمله تجاوز به زنان و دختران، به بردگی گرفتن زنان، کشتن و سربریدن مرتکب شده‌اند.
او افزود: «مردم اجازه نخواهند داد همین‌طوری برود. آنها [داعشی‌ها] بسیاری از پسران آنها را کشتند و بسیاری از مواشی آنها را به سرقت بردند. اگر دولت آنها را مجازات نکند، اعتراضات بزرگی در پیش رو خواهد بود.»
دولت اسلامی هنوز هم جنگ‌جویان زیادی در بخش جنوبی ولایت ننگرهار در شرق افغانستان دارد. اما حملات هماهنگ نیروهای امریکایی و نیروهای ویژه افغانستان با پشتیبانی حملات هوایی، به میزان قابل توجهی حضور آنها را در آن منطقه کاهش داده است. در ماه‌های اخیر، جنگ‌جویان دولت اسلامی به راه‌اندازی حملات انتحاری بالای اهداف غیرنظامی غیرمحافظت‌شده رو آورده‌اند.