- قاسم لومان – ملبورن
حمله‌ی روز جمعه بر نمازگزاران در دو مسجد در کرایست‌چرچ نیوزلند که در اثر آن 49 نفر کشته شدند، مرگبارترین حادثه در تاریخ این کشور خوانده شده است. این حادثه در ذات خود تحولات زیر خاکستر را که طی چند سال اخیر در آسترالیا و نیوزیلند رخ داده، آشکار می‌کند. گفته می‌شود که مهاجم مرد 28 ساله‌ی آسترالیایی است که گرایش‌های افراطی نژادگرایانه دارد.
نژادگرایی افراطی
طی چند سال اخیر، تحولات تازه‌ای در آسترالیا شکل گرفته است. از جمله احساسات افراط گرایانه‌ی نژادی علیه مسلمانان گسترش یافته است. نژادگرایی تندروانه‌ی سفیدها در جامعه‌ی آسترالیا در چندین مورد به‌طور برجسته نمایان بوده است. اولین جرقه‌ی این تندرویی در زمان «جان هاوارد» در 11 دسامبر 2005 در منطقه‌ی ساحلی و اعیان نشین سیدنی «کرنولا» اتفاق افتاد. در این حادثه صدها نفر از افراطی‌های نژادگرا علیه لبنانی‌ها دست به خشونت زدند و شعارهایی علیه مسلمانان سر دادند. از آنسو، مسلمانان تندرو با گرایش‌های دینی و عقیدتی که از عربستان ریشه می‌گیرد در چندین مورد، با بهانه‌های مختلف در سیدنی و ملبورن دست به خشونت‌های خیابانی زدند و با پلیس درگیر شدند. بعد ازین حادثه هر از گاهی برخوردها و رویارویی‌هایی در گوشه و کنار آسترالیا اتفاق افتاده است.
بیشترین گرایش‌های تندروانه علیه مسلمانان در ایالت کوینزلند و بخش‌هایی از ایالت نیو سوث ویلز مشاهده می‌شود. ازین مناطق حتا افرادی با گرایش‌های افراطی نژادگرایانه در انتخابات ایالتی و فدرال به پارلمان راه یافته‌اند. اما چهره‌ی خشونت‌های نژادگرایانه و روریارویی‌های نژادی و عقیدتی، بیشتر در خود سیدنی و ملبورن رخ داده است.
باورهای دینی
گرایش‌های تندروانه اینچنینی در جامعه‌ی آسترالیا بازده گرایش‌های افراط‌گرایانه مسلمانان نیز میباشد. در 18 سپتامبر 2012 یک تظاهرات مسلمانان تندرو در سیدنی به خشونت کشیده شد. در این تظاهرات مسلمانان افراطی وهابی، چهره‌ای خشنی از خود به‌نمایش گذاشتند که تحرک‌های این چنینی نمی‌تواند بدون واکنش باقی بماند.
در آسترالیا مسلمانان به دو بخش تقسیم شده اند: مسلمانان افراطی و ماجراجو و مسلمانانی که مانند دیگر شهروندان آسترالیا در پی زندگی بی‌دغدغه و آرام‌اند. در هر دو گروه، بخش‌های از هر دو مذهب سنی و شیعه وجود دارد که هر کدام بر حسب قرائت‌شان از دین، به مسایل اجتماعی نگرش خاص خودشان را دارند. در گروه سنی با ظهور داعش در عراق و سوریه، قرائت افراط‌گرایانه‌ی بیشتری از دین به‌وجود آمده است و برایند آن چندین حادثه‌ی تروریستی است که از دل این گرایش در سیدنی و ملبورن اتفاق افتاده است. از همین گروه، تعدادی زیادی به‌طور قاچاق به سوریه و عراق رفته‌اند. معروف‌ترین و بی‌رحم‌ترین جنگجویان خارجی داعش نیز از آسترالیا بوده‌اند.
با توجه به تعدد مسلمانان که از کشورها و فرهنگ‌های مختلف در آسترالیا مقیم اند، وابستگی و روابط دینی ـ مذهبی سنی‌ها با عربستان و از شیعیان با ایران گره خورده است.
مسجدهای یک مناره با ظاهر بسیار شیک و آراسته در جای جای آسترالیا و نیوزیلند حاصل همین روابطی است که با عربستان گره خورده و از درون آن، خشونت و قرائت‌های افراطی دینی به شهروندان تازه‌پذیرفته‌شده‌ی این جامعه تحویل داده می‌شود. دربخش دیگر از جامعه‌ی مسلمان آسترالیا، هر روز ذهنیت تولید خشونت و قرائت تندروانه‌ی مذهبی با مارش‌های خیابانی مانند عاشورا و محرم، گسترش می‌یابد که هم سبب اختلاف میان شیعیان و سنی‌های افراطی می‌شود و هم احساسات نژادگرایان آسترالیایی را بر می‌انگیزد.
افغان‌های مسلمان
در آسترالیا افغان‌های زیادی از هر دو مذهب شیعه و سنی مقیم اند. کنش‌های اجتماعی در درون جامعه‌ی افغان‌های آسترالیایی بیشتر محصول تجربه‌های این دو گروه مذهبی است که هر کدام با روش‌های متفاوت به مسایل عقیدتی و اجتماعی خویش روبرو هستند.
در درون گروه سنی، قرائت‌های دینی کمابیش مثل افغانستان هست اما با یک نوع سردرگمی؛ از یکسو نسل‌های اول این جامعه با تحولات افغانستان گره خورده‌اند و از سوی دیگر، ارزش‌های دینی‌شان را در محاق برخورد دو فرهنگ، در حال نابودی می‌بینند. ازهمین رو دغدغه‌ی آموزش دینی نسل آینده برای شان مهم شده است و این نسل با فرستادن کودکان‌شان در مراکز آموزشی دینی عملا آن‌ها را به تندروی تشویق می‌کنند. نتیجه‌ی این کار، حضور جوانان زیادی از افغان‌های آسترالیا در درون گروه‌های افراطی سنی است که در چندین مورد مستیقما این جوانان در حرکت‌های تروریستی دخیل دانسته شده‌اند. به‌گونه‌ی نمونه نعمان حیدر در ملبورن و احمدزی در سیدنی که مستقیما در دو مورد عمل تروریستی دخیل بودند.
در بدنه گروه شیعه‌ی افغان‌ها وضعیت از این هم بدتر است. جوانان هر روز به گرایش افراطی تشویق می‌شوند و عملا این جوانان به‌صورت پیشقراولان در مارش‌های مذهبی در خیابان‌ها علم دیگران را به‌دوش می‌کشند.
در آسترالیا آزادی‌های دینی و عقیدتی وجود دارد اما، بسیاری از همین رهگذر، آزادی‌های دینی را بهانه قرار می‌دهند برای تحریک و ترویج افراطگرایی دینی شان. البته این بدین معنا نیست که تمام جامعه‌ی مسلمان آسترالیا اعم از سنی و شیعه، منحصرا در این دو گروه تقسیم شده‌اند، بلکه یک تعداد در میان هر دو جامعه، اکثریت را به گروگان گرفته‌اند و عملا سازوکارشان عملی‌سازی و پیاده کردن قرائت های‌دینی و مذهبی ایران و عربستان میباشد.
کرایست چرچ
اینکه چرا یک عمل تروریستی علیه مسلمانان توسط یک آسترالیایی الاصل در کرایست چرچ اتفاق می‌افتد باید واقعیت‌های دیگری را هم مد نظر بگیریم. اولا، کرایست چرچ همانطور که از نام‌اش پیداست (شهر کلیسای مسیح)، شهریست با مردمان نسبتا اصیل و دین باور. کرایست چرچ دومین شهر بزرگ نیوزیلند به‌شمار می‌آید. نمای ظاهری این شهر بیشتر با منارهای کلیساها مزین شده است. در شهری که هویت‌اش را کلیساها شکل داده است، بودن مساجد یک مناره شیک با گنبدهای طلایی، تجاوز است بر حریم خصوصی باشندگان پیشین این شهر. تعرض بر حریم مذهبی یک شهر، از دید بسیاری نمی‌تواند یک امر معمول باشد.
دوما، آسترالیا قوانین بسیار سخت برای حمل اسلحه دارد و تا اندازه‌ای توانسته دامنه افراطگرایی را محدود کند و این امر در نیوزیلند تا حالا به اندازه‌ی دشواری آسترالیا نبوده است.
با یک بررسی ساده می‌توان نتیجه گرفت که حادثه‌ی اخیر در کرایست چرچ، موضوع ساده‌ای نیست که از آن بگذریم، زیرا یک عمل فردی نیست. چیزی که باعث نگرانی مزید می‌شود این است که مجموعه عواملی که ذکر شد، می‌تواند در گسترش این نوع حوادث نقش جدی داشته باشد.