امید به خلق اجماع سیاسی؛ چالش‌ها و فرصت‌های مذاکرات صلح افغانستان

امید به خلق اجماع سیاسی؛ چالش‌ها و فرصت‌های مذاکرات صلح افغانستان

  • خادم‌حسین کریمی

چند ماه پس از آغاز تلاش‌های جدی و مذاکرات میان امریکایی‌ها و نمایندگان طالبان در دوحه، به نظر می‌رسد مذاکرات صلح افغانستان، به وضعیت حساس و تعیین‌کننده‌ای رسیده است. مذاکرات میان دیپلمات‌های ایالات متحده و نمایندگان طالبان در قطر، به ششمین دورش رسیده است. بر مبنای زمان‌بندی قبلی، قرار بر این بود که ششمین دور مذاکرات در اواسط اپریل برگزار شود، اما برگزاری لویه‌‌جرگه‌ی مشورتی صلح در کابل، ممکن است زمان برگزاری این دور از گفت‌و‌گوها را به تعویق اندازد. کمتر از بیست روز به برگزاری لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح مانده است. نشستی که قرار است در آن جمعی از نمایندگان مستقیم یا غیر‌مستقم از سراسر افغانستان، در مورد پروسه‌ی صلح به مشوره بنشینند و پیشنهادات‌شان را در خصوص چگونگی مواجهه‌ی حکومت و مردم افغانستان با مذاکرات و احیانا توافق صلح به حکومت ارایه کند.

حملات طالبان بر مواضع نیروهای امنیتی در میدان‌های جنگ بار دیگر از سر گرفته شده است. حکومت و گروه‌های سیاسی در داخل ‌اما هنوز هم در خصوص مذاکرات صلح کشور، کماکان دچار اختلاف نظرها و ای‌ بسا تقابل‌های جدی است. چند مورد می‌تواند نبض وضعیت پیش آمده را تعیین کند.

یکم: طالبان در یک سو، حملات‌شان بر مواضع نیروهای امنیتی افغانستان را از سر گرفته‌اند. حمله‌ی طالبان بر ولسوالی بالامرغاب ولایت بادغیس، بخشی از تشدید جنگ در کشور با پایان یافتن زمستان است. در سوی دیگر طالبان حاضر شده‌اند در متن یا حاشیه‌ی دور ششم مذاکرات با دیپلمات‌های ایالات متحده در دوحه، با یک گروه 199 نفری از چهره‌های سیاسی افغانستان دیدار و گفت‌و‌گو کنند. در این هیأت 199 نفری اما، حکومت افغانستان نماینده‌ای ندارد. چنین بر‌می‌آید که طالبان، با وصف درخواست‌های مکرر از سوی حکومت، حاضر به گفت‌و‌گو با نمایندگان حکومت افغانستان نیستند و ترجیح می‌دهند با جمعی از چهره‌ها و احزاب سیاسی افغانستان گفت‌و‌گو کنند.

دوم: محمدعمر داوودزی، مشاور رییس‌جمهور غنی در امور صلح و اجماع منطقه‌ای و رییس دبیرخانه‌ی شورای عالی صلح در کنفرانس خبری اخیرش گفت که حکومت در تلاش ایجاد هماهنگی و اجماع با احزاب سیاسی پیش از برگزاری لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح است. بر مبنای ادعای منابعی از حکومت، گفت‌و‌گو میان حکومت افغانستان و ایالات متحده در خصوص امکان به تعویق انداختن دور ششم مذاکرات صلح در دوحه به پس از برگزاری لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح جریان دارد. از سوی دیگر بر مبنای ادعای منابعی از حکومت، این احتمال وجود دارد که حکومت در ترکیب هیأتی که برای گفت‌و‌گو با طالبان تشکیل شده بود، تغییراتی آورده و در آن، نمایندگانی از جناح‌های سیاسی کشور را شامل کند. اعتراض احزاب سیاسی بر حکومت در خصوص نوع مواجهه‌اش با مذاکرات صلح این بود که حکومت افغانستان در هیأتی که برای مذاکرات صلح تشکیل داده بود، به جناح‌های سیاسی کشور، مجالی برای اشتراک فعال در گفت‌و‌گوها نداده است. پس از دور پنجم مذاکرات صلح دوحه، زلمی خلیل‌زاد نماینده‌ی خاص ایالات متحده در مذاکرات صلح افغانستان و سفیر روسیه در کابل، گفته بودند که ترکیب هیأت گفت‌و‌گو‌کننده با طالبان از طرف حکومت، باید شامل همه‌ی اصناف و جریان‌های سیاسی و اجتماعی افغانستان باشد. بیست روز مانده به برگزاری لویه‌جرگه مشورتی صلح، حکومت از تلاش برای ایجاد اجماع و تفاهم با احزاب سیاسی سخن گفته است. چنین به نظر می‌رسد که حکومت سعی می‌کند در راستای ایجاد تفاهم و اجماع با ایالات متحده و احزاب و گروه‌های سیاسی داخلی و کاهش اختلافات، گام‌های اول را بردارد. به نظر می‌رسد که می‌توان به ایجاد اجماع حداقلی میان حکومت، احزاب سیاسی و ایالات متحده در خصوص مواجهه‌ی هماهنگ با مذاکرات صلح امید بست.

سوم: بر مبنای ادعاهای آقای داوودزی، رییس‌جمهور غنی بر آن است که در لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح، نمایندگان همه‌ی اصناف و گروه‌های سیاسی و اجتماعی افغانستان به شمول طالبان حضور داشته باشد. با توجه به امکان دست‌یابی به یک توافق میان حکومت و ایالات متحده در خصوص به تعویق افتادن دور ششم مذاکرات دوحه به پس از برگزاری لویه‌جرگه از یک سو و احتمال شکل‌گیری یک اجماع حداقلی میان حکومت و گروه‌های سیاسی داخلی در خصوص اشتراک هماهنگ در لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح و ترکیب هیأت مذاکره‌کننده با طالبان، به نظر می‌رسد که امکان شکل‌گیری یک گفت‌و‌گوی بین‌الافغانی با اشتراک حکومت به میان آمده است. اگرچه طالبان دست‌کم تا هنوز به درخواست برای گفت‌و‌گو با حکومت افغانستان پاسخ رد داده است. میزان همکاری و تفاهم میان ایالات متحده، حکومت افغانستان و گروه‌های سیاسی و اجتماعی داخلی، می‌تواند تعیین کند که از امکان‌های روی دست برای کاهش اختلاف‌ نظر میان طرف‌های مذاکرات صلح کشور، چگونه استفاده خواهد شد.