سفر نمایندگان طالبان به پاکستان و پذیرایی مقام‌های ارشد پاکستانی از آنان با ستایش و نکوهش در افغانستان مواجه شده است. سخن‌گوی وزارت خارجه‌ی افغانستان از این سفر استقبال می‌کند، اما معین سیاسی وزارت خارجه و ارگ ریاست‌جمهوری آن را نکوهش می‌کنند. ریاست‌جمهوری میزبانی مقام‌های پاکستانی از نمایندگان را خلاف تمام اصول روابط میان کشورها می‌داند و معین سیاسی وزارت خارجه سفرهای منطقه‌ای این گروه را همراه با «سرافگندگی و افتضاح» می‌خواند.
این اختلاف دیدگاه نشان‌گر چیست؟ کدام موضع، دیدگاه دولت افغانستان است؟ این اختلاف دیدگاه چه تأثیری روی موضع افغانستان در کلیت روند صلح و به‌ویژه در گفت‌وگوهای بین‌الافغانی -اگر شروع شود- می‌گذارد؟
روز چهارشنبه، 10 میزان هیأتی از دفتر سیاسی طالبان در قطر به ریاست ملا برادر، رییس این دفتر به دعوت رسمی مقام‌های پاکستانی به اسلام‌آباد، پایتخت این کشور رفت. سهیل شاهین، سخن‌گوی دفتر سیاسی طالبان در قطر پیش‌تر در تویتی گفته بود که قرار است این هیأت با مقام‌های پاکستانی در مورد «یک سلسله موضوعات مهم» گفت‌وگو کنند.
شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان که نشستی با این هیأت داشت گفته که کشورش به تلاش‌ها برای دستیابی به صلح دایمی در افغانستان ادامه خواهد داد و او امیدوار است گفت‌وگوهای صلح میان امریکا و نمایندگان طالبان از سر گرفته شود. او تأکید کرده که کشورش در یک سال گذشته از گفت‌وگوهای نمایندگان طالبان و امریکا «صادقانه» حمایت کرده است.
یک روز پس از این سفر، صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری در نشست خبری خطاب به پاکستان گفت که میزبانی از گروهی که هنوز دست به خشونت می‌زند، خلاف تمام اصول روابط میان کشورها است. آقای صدیقی از پاکستان خواست که به‌جای میزبانی از طالبان، پناهگاه‌های امن تروریستی این گروه در پاکستان را از بین ببرد. او همچنان گفت که سفر اعضای گروه طالبان به پاکستان و برگزاری نشست‌ها در این کشور، هیچ کمکی در روند صلح نمی‌کند و پاکستان به‌رغم وعده‌ی مبارزه با تروریسم و از بین‌بردن پناهگاه‌های امن آنان در خاک آن کشور، تا کنون اقدام عملی در این جهت انجام نداده است.
یک روز پس از کنفرانس خبری صدیقی، صبغت‌الله احمدی، سخن‌گوی وزارت خارجه در گفت‌وگو با طلوع نیوز گفت که این بار پاکستان برای آغاز گفت‌وگوهای صلح می‌کوشد، از همین‌رو وزارت خارجه‌ی افغانستان از میزبانی این کشور از طالبان استقبال می‌کند. آقای احمدی گفته است: «صلح از اولویت‌هاست، صلح نیاز مردم افغانستان است و ما باید یک روزی به صلح برسیم. طبیعی است که از تلاش هر کشور [در راستای صلح افغانستان] استقبال می‌کنیم. امیدوار هستیم پاکستانی‌ها به‌خاطر کشانیدن طالبان به میز مذاکره این بار با دولت افغانستان روراست و عملی کار کند.»
پس از آن صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری در صفحه‌ی رسمی تویتر خود نوشت که اظهارات سخن‌گوی وزارت خارجه در مورد دیدار طالبان از پاکستان و روند صلح، منعکس‌کننده‌ی دیدگاه دولت افغانستان نیست، بلکه دیدگاه شخصی وی است.
آقای احمدی در واکنش به این اظهارات صدیقی در صحفه‌ی تویتر خود نوشت که وزارت امور خارجه به‌عنوان تنها مجری سیاست خارجی کشور و نهاد منعکس‌کننده‌ی موضع رسمی دولت افغانستان است و همچنان از روند صلح و تلاش‌ها برای تسهیل مذاکرات صلح حمایت می‌کند: «من همیشه فقط موضع رسمی وزارت امور خارجه افغانستان را بیان کرده‌ام.»
این بگومگو در این‌جا ختم نشد. روز شنبه، 13 میزان، ادریس زمان، معین سیاسی وزارت خارجه در نشست خبری گفت که براساس اطلاعات آن‌ها، گفت‌وگوهای جاری در اسلام‌آباد میان مقام‌های امریکایی و طالبان با پادرمیانی پاکستان هیچ ارتباطی به روند صلح ندارد، بلکه در ارتباط به آزادی دو گروگان امریکایی است. او افزود که این موقف رسمی دولت و وزارت خارجه افغانستان است و اظهارات سخن‌گوی وزارت خارجه، دیدگاه شخصی وی است.
آقای زمان افزود که رییس‌جمهور دیپلمات ارشد یک کشور است و سیاست خارجی یک کشور را رییس‌جمهور، وزارت خارجه، شورای امنیت و پارلمان با همکاری هم تدوین می‌کنند که وزارت خارجه مجری آن است: «هرنوع اظهار نظر که در مغایرت با این سیاست باشد، نظر شخصی یک فرد شده می‌تواند، اما موقف وزارت خارجه نیست. بعد از این گفت‌وگوهای مستمر با رسانه‌ها خواهم داشت تا سیاست خارجی و موقف وزارت خارجه و حکومت افغانستان به وضاحت و با مسئولیت ارائه گردد. دودستگی وجود ندارد. موقفی که من با شما گفتم یکدستگی را نشان می‌دهد. … سیاست خارجی، اعمال سیاست خارجی و اجرای سیاست خارجی یک حرفه‌ی جدی است و این را ما نباید ابزار سیاسی و ابزار انتخاباتی بسازیم؛ اگر کسی چنین می‌کند جای افسوس است. وزارت خارجه باید حرفه‌ای‌بودن خود را حفظ کند و انشاءالله حفظ می‌کند. نباید سیاست خارجی افغانستان قربانی امیال سیاسی افراد و یا اشخاص گردد.»
حدود یک ساعت پس از کنفرانس خبری معین سیاسی وزارت خارجه، صبغت‌الله احمدی، سخن‌گوی این وزارت در صحفه‌ی تویتر خود نوشت: «درحالی‌که برخی افراد درون حکومت هنوز در حال و هوای مبارزات انتخاباتی‌اند، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی افغانستان همچنان به ارتقای اولویت‌های سیاست خارجی افغانستان از جمله اولویت‌های روند صلح براساس منافع ملی افغانستان ادامه خواهد داد.»
وزارت دولت در امور صلح می‌گوید که سیاست صلح افغانستان تنها از سوی ارگ ریاست‌جمهوری و این وزارت اعلام می‌شود و هرکسی دیگر که اظهار نظر می‌کند دیدگاه شخصی‌شان است. ناجیه انوری سخن‌گوی، وزارت دولت در امور صلح در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که دیدگاه این وزارت در مورد سفر اخیر نمایندگان طالبان به پاکستان همان دیدگاه ریاست‌جمهوری است و آن را نکوهش می‌کند. خانم انوری اختلاف نظر میان سخن‌گویان وزارت خارجه و ارگ ریاست‌جمهوری را نشان‌گر ناهماهنگی وزارت خارجه با ریاست‌جمهوری می‌داند.
چرایی اختلاف دیدگاه و تأثیر آن روی موضع دولت افغانستان در روند صلح
بارها پیش آمده که ارگ ریاست‌جمهوری و وزارت خارجه باهم اختلاف پیدا کرده و در موضوع مشترک دیدگاه‌های مختلف از آدرس این دو نهاد مطرح شده است. صلاح‌الدین ربانی، سرپرست وزارت خارجه، رییس حزب جمعیت و از هم‌پیمانان انتخاباتی عبدالله عبدالله در دو انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر افغانستان بوده است.
داوود ناجی، فعال سیاسی می‌گوید که یکی از اتفاقات بد افغانستان در دوره حکومت وحدت ملی، به حاشیه‌رفتن دستگاه دیپلماسی افغانستان (وزارت خارجه) بود. آقای ناجی می‌افزاید که در چند مورد از سفر خارجی وزیر خارجه ممانعت شد و در جلساتی که باید وزیر خارجه افغانستان حضور می‌داشت، مقام‌های دیگر حضور یافتند. ناجی می‌افزاید که براساس اصول، در تمام کشورها وزارت خارجه دستگاه دیپلماسی، مجری و تربیون سیاست خارجی است، اما نباید وزارت خارجه چیزی غیر از آنچه بگوید که ریاست‌جمهوری می‌خواهد: «در افغانستان این‌طوری نیست و در حال حاضر هیچ حرف وزارت خارجه ضمانت اجرایی ندارد.»
ناجی در مورد ریشه‌ی اختلافات میان وزارت خارجه و ریاست‌جمهوری می‌گوید: «وزیر خارجه افغانستان از تیم عبدالله عبدالله بود و حمایت ارگ را با خود نداشت، بنابراین آقای غنی به‌جای این‌که مشکلش را با صلاح‌الدین ربانی حل کند، کل دستگاه را خراب کرد. دستگاه دیپلماسی افغانستان در پنج سال گذشته غیرموثر بود که آسیب‌اش به ارگ و در مجموع به افغانستان رسید. در جدی‌ترین تعامل یا نبرد دیپلماتیک روی قضیه‌ی صلح، این دولت افغانستان بود که در حاشیه ماند. اگر ما این قدر دستگاه دیپلماسی فلج‌شده نمی‌داشتیم، دولت افغانستان تا این حد نادیده گرفته نمی‌شد.»
عباس فراسو، پژوهشگر مسایل افغانستان و منطقه در دانشگاه دیکین در آسترالیا در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌گوید که از نظر سیاسی، در یک حکومت غیرمتجانس مثل حکومت وحدت ملی، اختلاف میان ارگ و وزارت امور خارجه یک پدیده‌ی غافل‌گیرکننده نیست. این اختلافات عمر طولانی و ریشه‌های عمیق سیاسی دارد. اما در تصویر کلی، این اختلاف نشان از عدم اجماع سیاسی و عدم دیدگاه واحد در داخل حکومت و نشان‌دهنده‌ی ضعف حکومت است.
آقای فراسو در مورد این‌که از میان دیدگاه‌های مطرح شده در مورد سفر نمایندگان طالبان به پاکستان، کدام یک، دیدگاه رسمی دولت افغانستان است، می‌گوید: «آنچه را که ارگ در قبال سفر طالبان به پاکستان بیان کرده است، موضع رسمی دولت خواهد بود، چون مطابق قانون اساسی رییس‌جمهور در رأس دولت است و وزارت امور خارجه نهادی مجری است. اما نکته‌ی اصلی این است یک دولتی که اختلافات شدید در داخل‌اش وجود داشته باشد و خطوط اساسی سیاست خارجی در آن بحث نشود و مورد توافق همه‌جانبه قرار نگیرد، دیدگاه رییس‌جمهور تنها انعکاس‌دهنده‌ی یک بخش آن خواهد بود. در چنین شرایطی، اختلافات به معنای آن است که رییس‌جمهور در سیاست‌گذاری، مورد حمایت تمامی فراکسیون‌های داخل حکومت نیست؛ و این حکومت را تضعیف می‌کند.»
9 دور گفت‌وگوی نمایندگان امریکا با طالبان در قطر بدون حضور نمایندگان دولت افغانستان برگزار شد. همچنان طالبان تا کنون حاضر نشده که با دولت افغانستان بنشینند، اما این گروه با برخی از گروه‌های سیاسی نشست‌هایی داشت. به باور کارشناسان، دولت افغانستان تا کنون در کلیت روند صلح در حاشیه قرار داشته است. اما حکومت افغانستان همواره گفته که در حاشیه نیست، بلکه مذاکرات امریکا با طالبان در هماهنگی و مشوره حکومت پیش می‌رفت. مذاکرات نمایندگان امریکا با طالبان که انتظار می‌رفت به توافق بینجامد، پس از یک حمله‌ی طالبان در کابل، توسط دونالد ترمپ، رییس‌جمهور امریکا متوقف و بعدا «مرده» اعلام شد. پس توقف مذاکرات نمایندگان طالبان به کشورهای روسیه، چین و پاکستان سفر کرده‌اند.
داوود ناجی می‌گوید که سفر اخیر مقام‌های امریکایی و نمایندگان طالبان به پاکستان ممکن است روی ختم جنگ و خروج امریکایی‌ها در آینده موثر باشد یا نباشد، اما به‌شدت برای کل افغانستان و کلیت نظام افغانستان زیانبار است.
آقای ناجی معتقد است که اگر گفت‌وگوهای بین‌الافغانی شروع شود، باید تمام جناح‌های افغانستان در آن دخیل و یک تربیون واحد داشته باشند و این مسئولیت دولت است که این تربیون واحد را ایجاد کند: «در شرایط کنونی حکومت نه‌تنها اپوزیسیون سیاسی را با خود هماهنگ نتوانسته، بلکه در درون دستگاه میان ارگ و وزارت خارجه تضاد است که زیانبار است و زیانش بیش از هرکسی به خود حاکمان و در نتیجه به مردم افغانستان می‌رسد.»
عباس فراسو می‌گوید که اختلاف دیدگاه در داخل حکومت در خصوص طالبان، نقش کشورهای منطقه و در کل روند صلح، موقف حکومت را تضعیف می‌کند و این بر پروسه صلح تأثیرات منفی خواهد گذاشت: «به عبارت دیگر، از یک طرف نقش چانه‌زنی حکومت در مذاکرات را تضعیف می‌کند و از طرف دیگر، برای کشورهای منطقه فضای بیش‌تر برای مانور می‌دهد.»