سه ماه از تهاجم سمهگین گروه طالبان بر شهر استراتژیک قندوز در شمالشرق کشور میگذرد. اکنون اما شماری از مقامهای محلی قندوز میگویند که جنگجویان طالبان در سه کیلومتری حومهی این شهر تجمع کرده و در تلاش حمله بر شهر قندوز هستند.
صفیالله امیری، معاون شورای ولایتی قندوز در صحبتی با روزنامه اطلاعات روز میگوید که هماکنون جنگجویان طالبان در ساحات چرخاب در شرق و ابراهیمخیل در جنوبشرق، علیخیل در جنوب، چقور قشلاق در شمال شهر قندوز تجمع کردهاند. به گفتهی او، این گروه در تلاش حملهی دوباره به این شهر است.
امینالله آیدین، عضو این شورا نیز میگوید که طالبان در حومههای نزدیک شهر قندوز موضع گرفتهاند. این جنگجویان از روی شب وارد شهر میشوند و در مواردی هم بازاریان را در بخشهایی از آن مورد بازرسی بدنی قرار میدهند. این عضو شورای ولایتی قندوز میافزاید که طالبان در تلاش گسترش ساحات تحت نفوذشان در حومههای شهر قندوز هستند.
انعامالدین رحمانی، سخنگوی فرماندهی پولیس قندوز نیز تأیید میکنند که جنگجویان طالبان در بخشهایی از این مناطق حضور دارند. او اما ورود این جنگجویان را در داخل شهر قندوز رد میکند. آقای رحمانی تأکید میکند که هماکنون عملیات مشترک نیروهای دفاعی و امنیتی برای پاکسازی روستاها در حومهی شهر قندوز آغاز شده است.
در همین حال، قول اردوی 217 پامیر 10 روز پیش در تاریخ 30 عقرب از آغاز عملیات «پامیر 110» به هدف پاکسازی شهر قندوز خبر داد. به نقل از خبرنامهی این قول اردو، این عملیات بنا به خواست پاکسازی ساکنان شهر قندوز آغاز شده و تا پاکسازی کامل این شهر از وجود جنگجویان طالبان ادامه خواهد یافت.
با این حال، نگرانی از حملهی دوبارهی طالبان بر شهر قندوز همچنان وجود دارد. امینالله آیدین میگوید که جنگجویان طالبان در حومههای سه کیلومتری شهر قندوز پاسگاههایشان را افراز کردهاند: «آنان حتا شبانه در مناطق که ما زندگی میکنیم، بهصورت گروهی داخل منطقه میشوند. نیروهای دولتی پاسگاههای آنان را میبینند و از شبگشتیهای این جنگجویان نیز آگاهند، اما عمل نمیکند. ما نگرانیم که آنان دوباره به شهر حمله کنند و یک بار دیگر فاجعه خلق کنند.»
این شهر در پنج سال گذشته شاهد تهاجم سهمگین جنگجویان این گروه بوده است. در آخرین مورد، این جنگجویان سه ماه پیش (9 سنبله) از چهار سمت از ساحات سهدرک در جنوبغرب، سهصدفامیلی در شمالشرق، چرخاب و ابراهیمخیل بر شهر قندوز حمله کرده بودند. بخشهایی از این شهر برای مدتی در کنترل این گروه بود. پیش از آن، این شهر چهار سال پیش (9 میزان سال 1395) نیز به دست گروه طالبان سقوط کرده بود.
یک سال پیش از آن نیز (ششم میزان سال 1394) نیز جنگجویان این گروه بر شهر قندوز حمله کردند و به مدت 13 روز این شهر را در کنترل گرفتند.
چرایی حملهی طالبان بر شهر قندوز
ولایت قندوز در مرکز زون شمالشرق یکی از ولایتهای مهم در همسایگی ولایتهای تخار، بغلان، سمنگان و بلخ قرار دارد. این ولایت بهسبب داشتن مرز مشترک با کشورهای آسیای میانه و موقعیت گذرگاه مرزی شیرخان، از ولایتهای استراتژیک هم برای دولت و هم برای طالبان بهشمار میرود.
دولت افغانستان پس از سقوط شهر قندوز در میزان سال ۱۳۹۴ که بزرگترین حملهی طالبان پس از سقوط این گروه شمرده میشود، هیأتی برای بررسی چگونگی سقوط آن تعیین کرد. این هیأت پس از حدود یکونیم ماه کارش اعلام کرد که «پیچیدگیهای ساختاری و ضعف رهبری» در ولایت قندوز از دلایل اصلی سقوط شهر قندوز به دست طالبان بوده است.
هماکنون نیز مولوی عبدالله، از اعضای شورای ولایتی قندوز میگوید که ضعف در رهبری حکومت محلی قندوز و نهادهای استخباراتی، دفاعی و امنیتی در این ولایت و بیپروایی مسئولان در انجام وظایفشان از علتهای مهم حملهی طالبان در شهر قندوز میباشد؛ ضعف و بیپروایی که از گزینش افراد و مسئولان براساس قومیت، زبان و سمت منشأ میگیرد؛ گفتههایی که حکومت محلی در قندوز آن را رد میکند.
پیش از این کابل خان تدبیر، کارشناس مسایل نظامی و امنیتی در مورد چرایی حملهی طالبان به اطلاعات روز گفته بود که این ولایت بهخاطر موقعیت استراتژیکاش بهعنوان دروازهی شمالشرقی افغانستان مورد حملهی طالبان قرار میگیرد. او توضیح داده بود که در این ولایت، جنگجویان گروههای تروریستی با استفاده از «درهی خوستک» در بدخشان نیرو به این ولایت انتقال میدهند و بعد آنان را به تمام افغانستان بهویژه در شمال کشور پخش میکنند.
به گفتهی آقای تدبیر در وضعیتی که طالبان با کشورهای منطقه رابطه ایجاد کردهاند، میتوانند با سقوط قندوز، سلاحهای جدید و امکانات جنگیشان را از طریق این ولایت تأمین کنند. به گفتهی او، ویژگی دیگر این ولایت برای گروههای تروریستی از جمله طالبان موقعیت استراتژیک آن میان چند ولایت است. این گروهها از طریق قندوز به گفتهی او، میتواند بغلان، سمنگان، بلخ و تمام ولایتهای شمالی را تحت کنترل گیرند.
عتیقالله امرخیل، دیگر کارشناس نظامی نیز قندوز را یکی از شهرهای مهم استراتژیک برای طالبان میداند. او میگوید که طالبان بهدلیل سقوط چند بارهی این ولایت، اکنون به یکی از اهداف مهم این گروه تبدیل شده است و طالبان با سقوط دوبارهی آن، میخواهد قدرتش را در کشور به رخ بکشد.
وضعیت فعلی امنیتی در ولایت قندوز
هماکنون از 9 ولسوالی در این ولایت، ولسوالی کلباد به صورت کامل در کنترل جنگجویان گروه طالبان میباشد. ولسوالی دشت ارچی نیز حدود یکونیم ماه پیش (19 میزان) در کنترل نیروهای دولتی در آمد. متباقی ولسوالیهای این ولایت بهشمول شهر قندوز به صورت نسبی در کنترل نیروهای دولتی میباشد.
سخنگوی فرماندهی پولیس قندوز میگوید که چندین عملیات مشترک از سوی نیروهای دفاعی و امنیتی در این ولسوالیها هماکنون در جریان است. به گفتهی او، هدف عمدهی این نیروها شهر قندوز است که فعلا این عملیات در منطقهی «تلوکه» به سمت مرکز شهر در پیشروی است. او تأکید میکنند که دهها روستا نیز در جریان این عملیات پاکسازی شده است.
از سویی هم، قول اردوی 217 پامیر با نشر اعلامیههایی گفته است که در جریان این عملیات، 32 جنگجویان طالبان کشته و 12 جنگجوی دیگر این گروه زخمی شدهاند. این قول اردو همچنان گفته است که مقداری زیادی از پایگاهها و ذخیرهگاه اسلحهی این گروه در نتیجهی این عملیات نیز از بین برده شده است.
از سویی هم، امینالله آیدین میگوید که با گذشت حدود ده روز از آغاز این عملیات، تا کنون ناامنیها و تهدیدات جنگجویان طالبان کاهش نیافته است. او تأکید میکند که باید این عملیات از مرکز به طرف حومههای شهر راهاندازی میشد: «حالا برعکس شده از بیرون به طرف ساحات متراکم در مرکز شهر آغاز شده است. این روش برای طالبان این امکان را میدهد که آنان دست به تخریبکاری بیشتری بدهد.»
از سویی هم، او میافزاید که تا کنون در حدود 700 خانواده از مناطق تلوکه به مرکز شهر آواره شدهاند.