کمیسیون انتخابات ممکن در روزهای نزدیک نتیجهی ابتدایی انتخابات را اعلام کند و احتمال دارد در پی آن تنشها بیشتر خلق شود. هنوز جنجال 300 هزار رای جنجالی حل نشده است. هیچ تیم انتخاباتی به غیر از دولتساز از این کار کمیسیون حمایت نمیکند. دستکم یازده تیم انتخاباتی، شامل «ثبات و همگرایی» به رهبری عبدالله عبدالله، «صلح و عدالت اسلامی» به رهبری گلبدین حکمتیار، «صلح و امنیت» به رهبری رحمتالله نبیل و «شورای نامزدان انتخابات ریاستجمهوری»، خواهان ابطال حدود ۳۰۰ هزار رایاند. این میزان آرا از دید آنان باطل است.
رفتن کمیسیون بهسوی اعلام نتیجه و نادیدهگرفتن اعتراضها بر پیچیدهگی مسایل میافزاید. کمیسیون مستقل انتخابات نباید بیشتر از این وقت را ضایع کند. قبل از این اگر کمیسیون بهصورت جدی به اعتراضها پاسخ میداد و به دلایل محکم و مبتنی بر قانون و طرزالعملها قناعت دستههای معترض را حاصل میکرد، اکنون کارها یک قدم پیشتر بود. اما کمیسیون بدون توجه به اعتراضها، بازشماری را آغاز کرد و نتیجه چنان شد که اعتراضها به خیابان کشیده شد و بحران نیز جدیتر شد. در چنین وضعیتی اگر کمیسیون نتیجه را اعلام کند، دستکم دو مشکل تازه پیش میآید: اعلام نتیجه بدون بازشماری آرا در هفت ولایت منطقی نبوده و یک کار ناقص است. دوم، احتمال بسیار زیاد وجود دارد در اعلام نتایج ابتدایی یکی از نامزدها برنده باشد. اطلاعاتی که ما از کمیسیون داریم، نیز مؤید همین حرف است. با وجود اعتراضها و شمارش بخش زیادی از آرای جنجالی، هر نامزدی که برنده اعلام شود، تیمهای دیگر آن را نمیپذیرد. در این صورت یک طرف ادعای برندهبودن دارد و طرفهای دیگر نتیجه را قبول ندارد. به عبارت دیگر ادعای برندگی نیز بر مشکلات افزوده میشود و بدون شک این کار به معنای عمیقترشدن بحران است. اگر کمیسیون هم بخواهد پس از اعلام نتیجه، روی 300 هزار رای جنجالی تجدید نظر کند، امکان بازگشت وجود ندارد.
در وضعیت تنشآلود که میان نامزدان و کمیسیون انتخابات پیش آمده، منطقی این است که کمیسیون پیش از اعلام نتیجه ابتدایی، جنجال بر سر 300 هزار رای را حل و فصل کند. میکانیزم آن نیز ساده است: کمیسیون مستقل انتخابات در حضور ناظران بیطرف داخلی و بینالمللی که هیچ مناقع سیاسی خاصی ندارند، با دستههای معترض وارد گفتوگو شود. این کار در حضور رسانهها و در یک نشست باز میتواند انجام شود. بهنظر میرسد برای این کار مشکلی وجود ندارد و همه چیز آماده است. هم دستههای معترض، هم کمیسیون انتخابات و هم نهادهای ناظر در گفتوگوهای مختلف با اطلاعات روز آمادگی خود را برای این کار اعلام کردهاند. کمیسیون برای اینکه ارادهی خود را جهت رسیدگی قانونی به جنجالها نشان دهد، میتواند به این کار حاضر شود و به مردم نشان دهد که جانبدارانه عمل نمیکند.
جنجالها به این دلیل بزرگ شد که تا کنون کمیسیون دلایل خود برای اعتباربخشیدن به بخش زیادی از آرای جنجالی را روشن نکرده است. در نشستهای رسانهای معترضان دست بالایی داشته و سخنگویان کمیسیون را به چالش کشیدهاند. همچنین بارها مردم شاهد نزاع داخلی کمیشنران در نشستهای زندهی خبری بودهاند. با چنین وضعیتی طبیعی است که سوءظن مردم به کار کمیسیون بهوجود میآید. اما وقتی کمیسیون در حضور ناظران بیطرف و رسانهها برحقبودن مواضع خود را روشن کند، دیگر برای دستههای معترض هیچ بهانه و فرصتی برای مخالفت نمیماند. مردم در این صورت در کنار کمیسیون انتخابات خواهد بود. نهادهای ناظر داخلی و بینالمللی نیز همسو و همنظر با کمیسیون انتخابات خواهد شد. اما اگر اگر ثابت شد اعتراضها برحق است، کمیسیون باید شجاعانه آن را بپذیرد.
اگر وضع به همین صورت پیش برود، دامنهی بحران بزرگتر خواهد شد و فرصت حل بحران از دست میرود. از یک طرف کمیسیون از داخل دچار مشکل است و از طرف دیگر زیر فشارهای فزاینده بیرونی قرار دارد. در چنین وضعیتی طبیعی است که تنها بحران فربهتر میشود و کمیسیون هم در باتلاق مشکلات فرو خواهد رفت. کمیسیون نباید از اعتراضها برآورد سطحی و همسو با حکومت داشته باشد. کمیسیون باید سنجیده و مبتنی بر قانون گام بردارد. زیرا در نهایت مسئول درجه اول بحران انتخابات کنونی کمیسیون و کمیشنران شناخته خواهد شد.