قرار است امروز نشست مشترک میان کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان و دیگر شرکای انتخاباتی از جمله کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی، نمایندگان دستههای انتخاباتی، نهادهای ناظر، کشورهای حامی انتخابات و احزاب سیاسی برگزار شود. هدف از این نشست پاسخ به نگرانی شماری از دستههای انتخاباتی گفته شده است که از چگونگی مدیریت کمیسیون انتخابات و نحوهی برخورد با حدود 300 هزار رای مورد مناقشه، شاکیاند.
این جلسه حدود هفتاد روز پس از برگزاری انتخابات ریاستجمهوری برگزار میشود. کمیسیون انتخابات در دعوتنامهی رسمی به رسانهها این نشست را معلوماتی خوانده است، اما دستهی ثبات و همگرایی به رهبری عبدالله عبدالله میگوید این نشست به درخواست این تیم برگزار میشود.
کمیسیون مستقل انتخابات باید در 27 میزان نتیجه ابتدایی و در 16 عقرب نتایج نهایی انتخابات ریاستجمهوری را اعلام میکرد، اما تنش بر سر حدود 300 هزار رای، مانع اعلام نتیجهی انتخابات شده است. دستهی انتخاباتی ثبات و همگرایی و شماری از دیگر دستههای انتخاباتی مدعیاند که این 300 هزار رای براساس قانون، لوایح و طرزالعملهای کمیسیون انتخابات باطل است و باید کمیسیون آن را در شمار آرای معتبر حساب نکند. اما برخلاف این دستهها کمیسیون انتخابات 137 هزار رای قرنطینشده از سوی درملوک را اعتبار بخشیده و در مورد 102 هزار و 12 رای خارج از زمان رسمی رایدهی گفته است که ۱۳ هزار و ۹۴۹ معلومات بیومتریکی که در ۲۶۲ محل رایدهی خارج از زمان ریدهی ثبت شده و پس از تفتیش و بازشماری در صورتی که تقلب و تخلفات در آن به اثبات برسد، بیاعتبار شناخته میشود.
کمیسیون انتخابات در پاسخ به درخواست دستههای انتخاباتی پیشتر گفته بود که بدون بررسی نمیتواند آرا را باطل کند؛ از همین رو حدود هشتهزار و 500 محل رایدهی را تفتیش میکند تا شواهد و مدارک کافی برای تصمیمگیری در مورد آرای اختلافی را بهدست بیاورد. این کمیسیون تا کنون آرای 27 ولایت را بازشماری و تفتیش کرده است، اما در هفت ولایت دیگر هواداران دستهی انتخاباتی ثبات و همگرایی اجازهی بازشماری و تفتیش را ندادهاند و علاوه بر این در شماری از ولایات دست به تظاهرات زدهاند.
نشست امروز نخستین حرکت برای یافتن راهحل در مورد بنبست پیشآمده بهشمار میرود. مسئولان کمیسیون انتخابات به اطلاعات روز گفتهاند که این نشست علنی است و همه میتوانند سوالاتشان را از رهبری کمیسیون بپرسند. اما ثبات و همگرایی ادعا دارد که کمیسیون از آنها خواسته سوالاتشان را مطرح کنند و رهبری این نهاد در جلسه غیرعلنی پاسخ خواهند داد.
هنوز نمیتوان گفت که در جلسهی امروز چه گفته میشود و نتیجهی آن چه خواهد بود، اما برای بنبست موجود باید راهحل اساسی سنجیده شود و کمیسیون انتخابات نیز به نگرانیهای نامزدان انتخابات ریاستجمهوری پاسخهای قانعکننده و مستند ارایه کند. این جلسه باید فراتر از یک جلسهی نمایشی و پرسش و پاسخ باشد و همچنین بحثهای جدی و راهگشا در ارتباط به مشکلات موجود مطرح شود. کمیسیون انتخابات مرجع اساسی مدیریت روند انتخابات است و بهصورت بیطرفانه این روند را مدیریت کند تا شک و تردیدی نسبت به شفافیت انتخابات خلق نشود.
نکتهی اساسی دیگر این است که کمیسیون انتخابات فارغ از ملاحظات سیاسی، تصمیمگیری کند و سلامت و ملامت را از هم بهصورت بیطرفانه تشخیص دهد. در حال حاضر عملکرد و بیطرفی این نهاد با پرسش مواجه است. هرگونه اقدام غیرقانونی و جانبدارانه نهتنها سلامت انتخابات را به چالش میکشد، بلکه در وضعیت حساس کنونی آیندهی سیاسی افغانستان را نیز به مخاطره میاندازد.
دستههای انتخاباتی معترض با راهاندازی تظاهرات در کابل و دیگر ولایات هشدار میدهند که اگر به درخواست آنان بهصورت اساسی رسیدگی نشود، دست به اقدام بعدی خواهند زد. بهنظر میرسد برگشت به قانون و پیروی از لوایح و طرزالعملها، شفافسازی روند انتخابات، ارایه دلایل و شواهد مستند در مورد آرای اختلافی میتواند بنبست پیشآمده را از میان بردارد و از سیاسیشدن روند انتخابات جلوگیری کند. سیاسیشدن انتخابات بر گره بنبست خواهد افزود و در شرایطی که افغانستان قرار دارد، مدیریت بحران کار دشوار خواهد بود.