این‌روزها آلودگی هوای شهر کابل به یک چالش بزرگ برای شهروندان، مسئولان بلندپایه، ادارات دولتی و بخش خصوصی تبدیل شده است. شدت آلودگی به‌ویژه در صبح و شام شهر کابل به اندازه‌ای است که شماری از شهروندان در شبکه‌های اجتماعی آن را «تنفس مرگ» نامیده‌اند.
شدت آلودگی هوا رییس‌جمهور را نیز نگران کرده است. آقای غنی خواهان تطبیق «برنامه‌ی فوری» شده است. در اولین قدم آقای غنی کمیسیون عالی مبارزه با آلودگی هوا را تشکیل داده که خود در رأس آن قرار دارد. این کمیسیون مأموریت دارد در کنار طرح برنامه‌ی درازمدت پنج ساله، به‌صورت فوری برای آلودگی هوای پایتخت چاره‌اندیشی کند.
مسئولان اداره ملی حفاظت محیط زیست، شهرداری کابل و وزارت امور داخله اعلام کرده‌اند که اگر عاملان آلودگی هوا تا امروز یکشنبه (8 جدی) به رهنمودهای داده‌شده و براساس پلان فوری کاهش آلودگی هوا عمل نکنند و استفاده از مواد دودزا را توقف ندهند، با برخورد قانونی روبه‌رو خواهند شد.
عمده‌ترین عامل آلودگی هوا استفاده از مواد سوخت دودزا و غیرمعیاری در داش‌های خشت‌پزی، بلندمنزل‌ها، حوض‌ها، حمام‌ها، هتل‌ها، خانه‌ها و وسایل ترانسپورت کهنه در جاده‌ها است. کمیسیون عالی مبارزه با آلودگی هوا در برنامه‌ی کوتاه‌مدت فوری‌اش چهار کمیته را در چهار اداره هماهنگ و مکلف کرده تا با عاملان آلودگی برخورد جدی کنند.
برنامه‌ی فوری چیست؟
براساس طرح کوتاه‌مدت، صاحبان تمام بلندمنزل‌ها، حوض‌ها، حمام‌ها، هتل‌ها، خانه‌ها و سایر عاملان عمده‌ی آلوده‌کننده‌ی هوا در اقدام فوری مکلف شده‌اند که از دستگاه تصفیه‌کننده یا فلتر استفاده کنند. همچنان براساس این طرح فعالیت داش‌های خشت‌پزی و آلوده‌کننده‌های بزرگ دیگر در اطراف، گوشه و کنار شهر نیز باید متوقف شود. تمام ادارات دولتی، شرکت‌ها و نهادهای خصوصی مکلف شده‌اند که به‌جای زغال سنگ و چوب برای گرم‌سازی ادارات‌شان از گاز مایع و برق استفاده کنند.
این راه حل‌های فوری در حالی روی دست گرفته شده است که شهروندان از روی ناگزیری از زغال سنگ و چوب استفاده می‌کنند. مسئولان کمیسیون عالی مبارزه با آلودگی هوا و اداره ملی حفاظت محیط زیست می‌گویند که استفاده‌ی زغال سنگ و ورود آن اکنون برای شهروندان منع نیست، اما برنامه‌های فوری برای معیاری‌سازی و کاهش آن با تأمین برق دوام‌دار و کاهش بهای گاز مایع در حال اجرا است.
براساس گفته‌های مسئولان کمیسیون، در برنامه‌ی اقدام فوری، اداره ملی استاندارد مکلف شده است تا در جریان 15 الی 20 روز استانداردهای استخراج زغال سنگ تصفیه‌شده را ایجاد کند. پس از ایجاد این استاندارد استخراج و ورود زغال سنگ غیرمعیاری و تصفیه‌ناشده نیز در کابل منع خواهد شد. همچنان این اداره مکلف شده است که با هماهنگی معین وزارت عدلیه، برخی از قوانین و مقرره‌هایی را که در ساحه قابل تطبیق نیست، نیز با معیارهای تطبیقی برابر سازد.
انجنیر نیک‌محمد، رییس نظارت و تفتیش اداره ملی حفاظت محیط زیست و منشی کمیسیون مبارزه با آلودگی هوا به اطلاعات روز گفت که اداره ملی استاندارد مکلف شده است که این اقدام‌ها را از 15 تا 20 روز اجرا کند تا از استخراج و استفاده زغال سنگ تصفیه‌ناشده و غیرمعیاری جلوگیری شود.
همچنان او گفت که به هدف کاهش استفاده‌ی زغال سنگ، به شرکت برشنا هدایت داده شده است تا میزان پرچوی برق را به حداقل برساند. عملا دیده می‌شود که در میزان پرچوی برق تا هنوز کاهش نیامده است.
به اداره مواد نفتی نیز هدایت داده شده است تا قیمت هر کیلو گاز را تا 48 افغانی پایین بیاورد. انجنیر نیک‌محمد گفت که این اداره اکنون عملا 29 مرکز فروش گاز را در نواحی مختلف شهر ایجاد کرده که در آن گاز مایع کیلوی 50 افغانی به فروش می‌رسد. همچنان شماری از موترهای سیار نیز موظف شده تا گاز مایع را به این قیمت به فروش برساند. این در حالی است که به‌صورت آزاد گاز کیلوی 65 تا 70 افغانی به فروش می‌رسد. آقای نیک‌محمد گفت که این برنامه را به‌زودی در تمام نقاط شهر عملی خواهند کرد. اعلامیه‌ای که از سوی اداره ملی حفاظت از محیط زیست و ریاست تصدی مواد نفتی و گاز مایع نشر شده نیز آمده است که در 29 مرکز این اقدام عملا جریان دارد و گاز در کیلوی 50 به فروش می‌رسد.
نقش ریاست ترافیک کابل
براساس اقدام فوری، ریاست ترافیک کابل مکلف شده است تا در هشت تا ده ایست بازرسی ویژه، همه‌روزه وسایط کهنه و دودزا را توقف دهد. انجنیر نیک‌محمد گفت که ایستگاه‌ها عملا ایجادشده و کار پولیس ترافیک جریان دارد. پیش از این نیز اداره‌ی ملی حفاظت محیط زیست در کارزاری زیر نام «اکوتاژ» موترهای دودزا را توقف می‌داد. اکنون انجنیر نیک‌محمد می‌گوید که توقف موترهای دودزا همه‌روزه در هشت تا ده ایست بازرسی از سوی پولیس ترافیک اجرا خواهد شد. او گفت انتظار می‌رود به‌زودی 40 تا 50 هزار وسایط دودزا در این اقدام متوقف شود. براساس آمار رسمی ریاست حفاظت محیط زیست کابل، موترها و جنراتورها به تنهایی عامل 50 درصد آلودگی هوا به‌شمار می‌رود.
انجنیر نیک‌محمد گفت که اداره ملی استاندارد موظف شده است تا با همکاری چهار اداره دیگر، تمام فروشگاه‌ها و تانک‌های تیل را نیز بررسی و به تطبیق فروش تیل باکیفیت با معیارهای آن اداره مکلف کند.
اقدام‌های فوری عملی خواهد شد؟
مسئولان فرماندهی پولیس کابل و اداره ملی حفاظت محیط زیست بر اجرایی‌شدن اقدام‌های فوری تأکید می‌کنند و می‌گویند در برخی از موردها عملا تطبیق کرده‌اند. فردوس فرامرز، سخن‌گوی فرماندهی پولیس کابل به اطلاعات روز گفت که امروز یکشنبه (8 جدی) آخرین مهلت اجرای برنامه‌های فوری است. در غیر آن عاملان آن با طی مراحل قانونی، به نهادهای عدلی و قضایی معرفی می‌شوند.
انجنیر نیک‌محمد نیز گفت که آگاهی‌دهی به حد کافی انجام شده است. موضوع با رییسان ناحیه، آمران حوزه‌های امنیتی، مالکان حوض‌ها، بلندمنزل‌ها، حمام‌ها، داش‌های خشت‌پزی و سایر بخش‌ها در میان گذاشته شده است. او گفت که کمیته ویژه آگاهی‌دهی در وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز مؤظف شده است که به اطلاع‌رسانی و آگاهی‌دهی ادامه دهد تا خود شهروندان نیز سهیم شوند.
با وجود آن هم نگرانی از عدم تطبیق و موثریت این برنامه‌ها وجود دارد. نه‌تنها امسال بلکه از سال‌ها به این‌سو کابل در معیارهای بین‌المللی در رأس شهرهای آلوده‌ی جهان قرار می‌گیرد. فردوس فرامرز از تطبیق این برنامه اطمینان می‌دهد. او گفت که تا کنون 72 مرکز فروش مواد سوخت غیرمعیاری مثل تایر کهنه در سطح شهر کابل از سوی پولیس مسدود شده است. انجنیر نیک‌محمد، منشی کمیسیون عالی مبارزه با آلودگی هوا نیز گفت که روند تطبیق این برنامه‌های فوری با جدیت کامل دنبال و عاملان آن مجازات خواهد شد.
فرماندهی پولیس کابل و اداره ملی حفاظت از محیط زیست از شهروندان خواسته‌اند که در تطبیق برنامه‌ها با پولیس و مسئولان اداره همکار باشند و از تخلف‌های انجام‌شده به شماره 169 اطلاع دهند.