همزمان با افزایش میزان آلودگی هوا در شهر کابل، ریاست حفاظت محیط زیست این ولایت می‌گوید که حدود ۱۰.۲ درصد موترها در جاده‌های شهر کابل دودزا است و باید از چرخه‌ی رفت‌وآمد در شهر خارج شود؛ موترهایی که به گفته‌ی مسئولان در این اداره، عمده‌ترین عامل آلودگی هوا در افغانستان و به‌خصوص در پایتخت است.
ریاست حفاظت محیط زیست کابل به همکاری شماری از نهادهای جامعه‌ی مدنی روز چهارشنبه‌ی هفته‌ی گذشته (۲۴ میزان) کارزار تازه‌ای برای مبارزه با عامل حمل‌ونقل آلودگی هوا و شناسایی موترهای دودزا در این شهر زیر نام «اکوتاژ» راه‌اندازی کرد.
کاظم همایون، رییس این اداره به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که در جریان این کارزار، ۹۸۰ موتر دودزا شناسایی و توقف داده شده که از آن جمله، به تعداد صد موتر در حدی بوده است که باید از چرخه‌ی رفت‌وآمد خارج شود.
آقای همایون تأکید میکند که کارزار شناسایی موترهای دودزا و خارج‌کردن آن‌ها از چرخه‌ی تردد همچنان ادامه می‌یابد. در همین حال حسن غلامی، رییس صحت محیطی و محیط زیست شهرداری کابل می‌گوید که این اقدام، آلودگی هوا در شهر کابل را ۲۰ الی ۴۰ درصد کاهش خواهد داد.
براساس آمار ریاست حفاظت محیط زیست کابل، در حدود ۵۵۰ هزار موتر در جاده‌های شهر کابل رفت‌وآمد میکند. علاوه بر آن، حدود ۵۰ هزار جنراتور به‌صورت انفرادی نیز در این شهر فعال است که با قطع و پرچاوی‌‌شدن برق عمومی از آن استفاده میشود. موترها و جنراتورها به تنهایی عامل تنها ۵۰ درصد آلودگی‌های هوای کابل به حساب می‌آید. به نقل از آمار این ریاست، متباقی ۵۰ درصد دیگر هوای شهر کابل توسط منابع فابریکه‌ها و کارخانه‌ها، منابع خانگی در منازل تجارتی و مسکونی و سایر منابع آلوده میشود.
موترهای دودزا جریمه میشود
ریاست حفاظت از محیط زیست کابل می‌گوید که این ریاست در همکاری با وزارت‌های داخله، ترانسپورت و شهرداری کابل موترها و ماشین‌های دودزا را شناسایی و جریمه‌ی نقدی میکند.
کاظم همایون می‌افزاید که شیوه‌ی شناسایی این موترها با استفاده از دستگاه‌های میزان سنجش دود در ایست‌های بازرسی پولیس ترافیک و دستگاه‌های ثابت میزان سنجش دود در «چندین نقطه‌ی شهر کابل» صورت می‌گیرد: «دستگاه‌ها بر دودکش موتر نصب شده و میزان دود سنجیده میشود. در صورتی که دود موتر از حد معیار بالا بود و برای هوا خطرناک باشد، این موترها جریمه و یا هم متوقف میشود.»
ریاست حفاظت محیط زیست کابل، مبلغ جریمه‌ی موترها و جنراتورهای دودزا را از صد افغانی تا ده هزار افغانی تعیین کرده است. آقای همایون می‌گوید که موترها و جنراتورهای دودزا در صورت ترمیم‌نشدن در مرحله‌های بعدی متوقف میشود. او تأکید میکند که رانندگان و مالکان آن‌ها «ممکن در مواردی» به‌خاطر سرپیچی از سفارشات مبنی بر ترمیم، به نهادهای عدلی و قضایی نیز معرفی شوند.
تطبیق این اقدام در شهر پرجمعیت کابل دشوار می‌نماید. به همین خاطر ریاست حفاظت محیط زیست کابل موترهای دودزا را با پاشیدن رنگ در عقب آن، آن را مشخص میکند. رییس این اداره می‌گوید که آنان با این اقدام‌شان از باشندگان کابل می‌خواهند که در این موترها سوار نشوند: «بیرون‌کشیدن موترهای دودزا از چرخه‌ی تردد و تلاش برای پاک نگهداشتن هوا، تنها کار نهادهای مسئول نیست، بلکه باشندگان کابل هم باید احساس مسئولیت کرده و در آن سهم بگیرند.»
با این حال رییس صحت محیطی و محیط زیست شهرداری کابل می‌گوید که اقدام وضع جریمه و خارج‌کردن موترها از چرخه‌ی تردد، «به‌خاطر عدم معیارهای لازم در افغانستان به یک‌بارگی نتیجه نمی‌دهد، اما در درازمدت این اقدام، یک اقدام درست برای معیاری‌شدن سیستم حمل‌ونقل میباشد».
در همین حال، ریاست حفاظت محیط زیست کابل می‌گوید که این اداره از روز چهارشنبه تا کنون بیش از صد موتر دودزا را که باید از چرخه‌ی تردد بیرون شود، شناسایی و به ریاست ترافیک کابل فرستاده است.
در کنار این وضع جریمه‌های نقدی و توقف موترها در شهر کابل، ریاست حفاظت محیط زیست کابل به‌خاطر کاهش آلودگی هوا، کارزارهای خانه‌به‌خانه را در تعدادی از ولسوالی‌ها و ناحیه‌های شهرداری کابل نیز راه‌اندازی کرده است. به گفته‌ی رییس حفاظت محیط زیست کابل، در این کارزارها خطرات ناشی از آلودگی هوا و عوامل آن به ساکنان کابل از طریق بروشورها و کارکنان این ریاست اطلاع‌رسانی میشود.
پیامد خطرناک ناشی از دود موترها و جنراتورها
انجینر نیک‌محمد، رییس نظارت و ارزیابی محیط‌زیستی اداره‌ی ملی حفاظت از محیط زیست می‌گوید که دود ناشی از موترها و جنراتورها بخش‌های زیادی از آلاینده‌ی هوا را که شامل ذرات معلق (PM2.5 و PM10)، سلفر دای‌اکساید و نایتروجن دای‌اکساید، اوزون و… میشود، تولید میکند. در همین حال رییس حفاظت از محیط زیست کابل می‌گوید که میزان این آلاینده‌ها در افغانستان «اکثرا» از حد معیار بالا میباشد.
براساس آمار اداره‌ی ملی حفاظت از محیط زیست، میزان معیار ذرات معلق PM2.5 و PM10 که به‌صورت جامد، مایع و گاز وجود دارد، به ترتیب ۱۵۰ و ۷۵ مایکروگرام در متر مکعب هوا در ۲۴ ساعت میباشد. میزان معیار گاز سلفر دای‌اکساید نیز در ۲۴ ساعت در افغانستان به ۵۰ مایکروگرام در مترمکعب هوا و نایتروجن دای اکساید ۸۰ مایکروگرام در مترمکعب میباشد. همچنان میزان معیار اوزون در افغانستان صد مایکروگرام در مترمکعب در ۸ ساعت میباشد و کاربن مونواکساید نیز ۳۰ ملی‌گرام در یک ساعت است.
به گفته‌ی کاظم همایون، با سردی هوا میزان آلاینده‌ها نیز افزایش نگران‌کننده می‌یابد: «در سال‌های گذشته از جمله میزان آلاینده‌های معلق در مواردی تا ده مرتبه هم بلند رفته بود. همین طور سایر آلاینده‌ها نیز افزایش خطرناک می‌یابد.» به گفته‌ی رییس حفاظت از محیط زیست کابل، میزان آلودگی در این ولایت از اول ماه قوس تا آخر ماه حوت به بیش‌ترین حد خود می‌رسد. او اما تأکید میکند که تا کنون دستگاهی که میزان این آلایندها و آلودگی هوا را در هر روز سنجش میکند تا کنون در افغانستان فعال نیست.
در همین حال اما رحمان ملک‌زی، از پزشکان شفاخانه‌های خصوصی در کابل می‌گوید که موادهای جامد، مایع و گاز ناشی از دود موترها و جنراتورها سبب امراض تنفسی از جمله تخریب کیسه‌های هوایی، آسم و برونشیت، بیماری‌های قلبی و سرطان میشود. به گفته‌ی آقای ملک‌زی، تأثیرگذاری این امراض نظر به سن افراد متفاوت است: «کودکان و افراد مسن بیش‌تر از دیگران در معرض بیماری‌های ناشی از آلودگی‌های هوا قرار می‌گیرند.»
دو سال پیش (۱۳۹۶ خورشیدی) وزارت صحت عامه‌ی کشور اعلام کرده بود که سالانه سه‌هزار نفر در شهر کابل در اثر آلودگی هوا جان‌شان را از دست می‌دهند. اکنون اما این وزارت می‌گوید که هیچ گونه آماری از قربانیان آلودگی هوا در کشور ندارد.
شهر کابل در کنار دهلی، پایتخت هند، تهران، پایتخت ایران، کراچی، از شهرهای بزرگ پاکستان از جمله‌ی آلوده‌ترین شهرهای جهان محسوب است. نبود زیرساخت‌های منظم شهری، ساحات سبز، سیستم کانالیزاسیون منظم، فقر اقتصادی و فرهنگی، توپرگرافی مغلق و پیچیده‌ی شهری، تراکم بیش از حد نفوس و گسترش ساحات غیرپلانی از علت‌های عمده‌ی افزایش آلودگی هوا در شهر کابل خوانده میشود.