به دنبال راه‌اندازی کارزار اعتراضی «اترا کجاست؟»، اداره‌ی ملی تنظیم خدمات مخابراتی (اترا) و شبکه‌های مخابراتی در 29 دلو سال گذشته‌ی خورشیدی (1397) تعهد کرده بودند که کیفیت خدمات مخابراتی را بهبود و قیمت آن را کاهش می‌دهند. اکنون اما با گذشت یک سال، فعالان این کارزار می‌گویند که اترا و شبکه‌های مخابراتی در تطبیق تعهدات‌شان ضعیف عمل کرده و به چالش‌ها و مشکلات مخابراتی رسیدگی نکرده‌اند.
کارزار اعتراضی «اترا کجاست؟» در ماه دلو سال گذشته در اعتراض به بلندبودن هزینه‌ی خدمات مخابراتی و کیفیت پایین آن، اضافه‌ستانی شرکت‌های مخابراتی و نظارت ضعیف اترا راه‌اندازی شد. حدود دو هفته بعد از آن (29 دلو) این اداره یک نشست با شماری از فعالان این کارزار برگزار کرد. در این نشست شکایت‌ها از نحوه‌ی خدمات مخابراتی مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام اداره‌ی اترا یک تعهدنامه‌ی 20 ماده‌ای را به امضا رساند.
براساس تعهدی که در آن زمان اداره اترا به کازگزاران کار راز« اترا کجاست؟» داد، تمامی شرکت‌های مخابراتی مکلف شدند که کیفیت خدمات مخابراتی‌شان را بهبود دهند و از اضافه‌ستانی‌ها خودداری کنند. در این تعهدنامه همچنان گفته شده است که باید شرکت‌های مخابراتی برای درج شکایت‌ها و رفع مشکلات مشترکین خود، روندهای‌شان را ساده و قابل دسترس کنند. این وزارت همچنان در تاریخ 24 حمل سال روان به اترا هشدار داد که اگر تا آخر ماه ثور به این وعده‌ها عمل نکند، از رهبری حکومت تقاضا می‌کند که این اداره را زیر چتر وزارت مخابرات بیاورد.
اما میرویس آریا، هماهنگ‌کننده‌ی کارزار «اترا کجاست؟» امروز (سه‌شنبه، 29 دلو) در یک نشست خبری در کابل گفت که یک سال پیش اترا به شبکه‌های مخابراتی دستور داد که به مشکلات مخابراتی رسیدگی کند. به گفته‌ی آقای آریا، تا به‌حال بخشی از این تعهدنامه به صورت قسمی از سوی تعدادی از شرکت‌های مخابراتی عملی شده است. او افزود که اکثر این موارد تا کنون عملی نشده و مشکلات همچنان به قوت خود باقی است.
چه تعهداتی عملی شده است؟
به یکی از تعهداتی که اداره‌ی اترا عمل کرده است، تماس رایگان به شماره‌های 999 و 998 آمریت بخش سمع شکایات این اداره میباشد. قبلا تماس به این شماره‌ها هزینه داشت و به‌گفته‌ی هماهنگ‌کننده‌ی کارزار «اترا کجاست؟» تماس به این شماره‌ها پس از امضای تعهدنامه اترا، رایگان شده است.
براس این تعهدنامه، شرکت‌های مخابراتی تماس‌های رایگان به شماره‌های خدمات مشتریان‌شان را از دو تماس در هفته به پنج تماس افزایش داده‌اند. حالان آن‌که براساس تعهدنامه، رقم این تماس‌ها باید در هر هفته هفت بار باشد و تماس‌های اضافه‌تر از هفت مرتبه برای ثبت شکایت‌ها به‌حساب یک افغانی در تماس محاسبه شود. آقای آریا خاطرنشان می‌کند که منظور از این تماس‌ها، تماس‌هایی است که در آن مشترکین با اپراتور بخش مربوطه وصل شود.
همچنان از دیگر مواردی که تا کنون عملی شده، متوقف‌شدن خودکار خدمات «ارزش افزوده» (VAS) و خدمات انترنتی «پرداخت بدون بسته» (PAYG) است. میرویس آریا می‌افزاید که این موارد تنها از سوی تعدادی از شبکه‌های مخابراتی عملی شده است: «فعال‌سازی خودکار ارزش‌های افزوده که شامل خدمات موسیقی، احکام اسلامی، یادگرفتن آشپزی و… غیره می‌شود، از سوی تعدادی از شرکت‌ها کاهش یافته است. تعدادی از شرکت‌های مخابراتی از جمله شبکه‌ی مخابراتی «اتصالات» افزایش هم داده است.»
براساس گفته‌های او، شرکت‌های مخابراتی در برابر این خدمات روزانه پنج الی 10 افغانی از سیمکارت هر مشترک پول اخذ می‌کنند: «براساس محاسبه‌ی حداقلی، تعداد مشترکان شرکت‌های مخابراتی به 22 میلیون نفر در افغانستان می‌رسد.» از این جمع، براساس محاسبه‌ی آنان، حدود 21 میلیون نفر در خدمات VAS مشارکت دارند. در صورتی که هر نفر در روز یک افغانی در ازای شرکت در پیشکش پرداخت کنند، روزانه مبلغ 21 میلیون افغانی به حساب این شرکت‌ها می‌رود و این رقم درآمد برای هر شرکت در سال، به هفت میلیارد و 560 میلیون می‌رسد.
از جانبی هم آقای آریا تأکید می‌کند که شرکت‌های مخابراتی مشترکین‌شان را بدون موافقه‌ی آنان، شامل این خدمات می‌کنند. در صورتی که براساس تعهدنامه‌ی اترا، هیچ یک از شرکت‌های مخابراتی نمی‌توانند این خدمات را بدون موافقت آنان فعال کنند. اگر فعال کنند، باید این خدمات در بخش‌های مربوط به آگاهی‌دهی بانک‌ها، خدمات عاجل و موضوعات امنیتی می‌شود.
میرویس آریا همچنان در مورد فعال‌کردن خودکار بسته‌های انترنتی و مکالمات در کشور نیز گفت که اکثر شرکت‌های مخابراتی این بسته‌ها را به‌صورت خودکار برای مشترکین‌شان فعال می‌کنند. او این مورد را «غیرقانونی» خواند.
علاوه بر این، آقای آریا گفت که شرکت‌های مخابراتی بسته‌های انترنتی‌شان را به‌گونه‌ی غیرواقعی عرضه می‌کنند. او تأکید می‌کند که تمامی شرکت‌های مخابراتی بسته‌های‌شان را به‌گونه‌ی غیرواقعی عرضه می‌کند: «تنها شرکت مخابراتی سلام در چند سال گذشته این کار را نمی‌کرد که این شرکت هم این کار را حالا می‌کند.»
تعهدات انجام‌ناشده؛ «اترا مسئولیت‌اش را درست پیش نمی‌برد»
هماهنگ‌کننده‌ی کارزار «اترا کجاست؟» میگوید که از 20 تعهد اترا در قبال شکایت‌های شهروندان کشور بخش زیاد آن تا کنون تطبیق نشده است. براساس گفته‌های او، تعهداتی که تا کنون عملی نشده در بخش‌های معیاری‌سازی بخش خدمات مشتریان شرکت‌ها، ثبت و رسیدگی شکایت‌ها، غیرفعال‌سازی خودکار خدمات خودکار بسته‌های انترنتی و مکالمات و خدمات VAS و نظارت اداره‌ی اترا از این موارد است.
او میگوید که انجام‌نشدن این تعهدات سبب شده تا کیفیت خدمات مخابراتی بهبود و قیمت آن کاهش نیابد. اما وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی به‌تازگی از کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی قیمت اینترنت شرکت‌های مخابراتی «سلام» و «افغان‌تلیکام» خبر داده است. محمدفهیم هاشمی، سرپرست این وزارت گفته است که قیمت فروش عمده‌ی انترنت افغان‌تلیکام 30 درصد و قیمت انترنت برای مشترکین سلام، نیز 20 درصد پایین آورده شده است. در همین حال او از سایر شرکت‌های مخابراتی خواسته است که قیمت انترنت‌شان را کاهش دهند.
محمدناصر تیموری، مسئول دادخواهی و ارتباطات دیدبان شفافیت افغانستان اما عمده‌ترین مشکل در بهبودنیافتن کیفیت خدمات مخابراتی، انجام‌ندادن درست مسئولیت‌های اداره‌ی اترا می‌داند. به گفته‌ی او، این اداره یک نهاد نظارتی و انتظامی است که به‌دلیل عدم استقلالیت روند کارش با مشکلی مواجه بوده است.
از سویی هم، میرویس آریا افزود که عملکرد ضعیف اترا باعث شده است که سیم‌کارت‌های ثبت‌ناشده به‌سادگی به فروش برسد: «در هر جای کابل سیم‌کارت‌ها به‌فروش می‌رسد؛ با قیمت ارزان و در هر جا قابل دسترس است. در هیچ جای دنیا یک سیمکارت به این سادگی به‌فروش نمی‌رسد.»
همچنان به گفته‌ی او، نظارت ضعیف اترا باعث شده است که تعدادی از شرکت‌های مخابراتی مناطق تحت پوشش خدمات مخابراتی، از جمله در کابل تقسیم‌بندی کرده‌اند: «مثلا در منطقه‌ی قلعه‌ی فتح‌الله‌ی کابل، تنها انترنت شرکت مخابراتی افغان‌بیسیم خوب کار می‌کند، در‌حالی‌که در شهر نو، تنها شرکت مخابراتی روشن خوب کار می‌کند و همین طور، این موضوع در سایر ساحات کابل نیز قابل تطبیق میباشد.» او اما تأکید کرد که این موضوع هم‌اکنون به عنوان یک فرضیه مطرح میباشد.
اطلاعات روز اما موفق به برقراری تماس با اترا نشد تا پاسخ آن را در این موارد بگیرد، ولی این نهاد قبلا گفته بود که بسیاری از مواد فیصله‌ی 20 ماده‌ای این نهاد، عملی شده و نظارت این اداره از کارکرد شرکت‌ها به‌صورت متداوم و جدی جریان دارد.