همزمان با سفر محمداشرف غنی، رییس حکومت وحدت ملی افغانستان به نشست امنیتی مونیخ، امریکا و طالبان از پیشرفت در مذاکرات صلح میان دو طرف خبر داده و اعلام کردند که در 29 فبروری (10 حوت) توافق‌نامه‌ی صلح را امضا می‌کنند. دو طرف به توافق رسیده‌اند تا خشونت‌ها در افغانستان کاهش یابد و پس از آن مذاکرات بین‌الافغانی آغاز شود.
آقای غنی پس از برگشت به کشور رای‌زنی‌ها درباره‌ی چگونگی کاهش خشونت و مدیریت آن را با والی‌ها و فرماندهان نظامی آغاز کرده است. او در نشست مشورتی با فرماندهان پولیس ولایات گفته است که برای اولین بار طالبان به «کاهش بنیادی خشونت که به آتش‌بس منجر می‌گردد» موافقت کرده‌اند. در اعلامیه‌ی ارگ به نقل از رییس‌جمهور آمده است: «باتوجه به فرصت‌ها و خطرات، آمادگی کامل داشته و همچنان پولیس ملی در خط نخست تأمین امنیت قرار خواهد داشت.»
هنوز جزئیات زیادی در مورد طرح کاهش خشونت همگانی نشده است، اما روز گذشته (چهارشنبه، 30 دلو) زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه‌ی امریکا برای صلح افغانستان در دیدار با اشرف غنی درباره‌ی جزئیات کاهش خشونت و چگونگی مدیریت آن از سوی حکومت افغانستان بحث کرده است.
براساس گزارش‌های منتشرشده، زلمی خلیل‌زاد در آخرین سفرش به قطر با نمایندگان طالبان به توافق رسیده تا خشونت‌ها برای یک هفته در افغانستان کاهش یابد؛ امری که قرار است راه را برای امضای موافقت‌نامه‌ی صلح و خروج نیروهای خارجی از افغانستان باز کند. دفتر شورای امنیت به اطلاعات روز گفته است که این طرح از روز شنبه برای یک هفته آغاز میشود. از سوی دیگر کاهش خشونت روند مذاکرات صلح را وارد مرحله‌ی تازه به‌نام «گفت‌وگوهای بین‌الافغانی» خواهد ساخت.
حکومت افغانستان تا هفته‌های پیش به‌شدت با طرح کاهش خشونت در کشور مخالفت می‌کرد و برقراری آتش‌بس سراسری را پیش‌شرط شروع مذاکرات صلح می‌خواند. براساس طرح هفت‌ماده‌ای صلح که اشرف غنی تهیه کرده است، آتش‌بس شرط اصلی مذاکره با طالبان بود، اما در یک هفته‌ی اخیر حکومت افغانستان قناعت کرده است که طرح کاهش خشونت را بپذیرد.
ریاست‌جمهوری افغانستان مشخص نکرده که چه تغییرات و تحولات جدی در یک هفته‌ی گذشته رونما شده است که موضع خود را از آتش‌بس به پذیرفتن کاهش خشونت تغییر داده است. صدیق صدیقی، سخن‌گوی رییس‌جمهور پس از پایان نشست امنیتی مونیخ گفت که افغانستان با کاهش خشونت موافقت کرده تا به آتش‌بس برسد.
مقام‌های امریکایی و طالبان گفته‌اند که توافق‌نامه‌ی صلح را در 29 ماه فبروری 2020 امضا می‌کنند. تا آن زمان حکومت افغانستان مکلفیت‌هایی دارد که باید انجام دهد. هرچند هنوز روشن نیست که تحولات پرشتاب روزهای اخیر چه سناریوهایی را برای افغانستان رقم می‌زند، اما یک مقام ارشد حکومت افغانستان کارخانگی حکومت را در نشستی در کابل توضیح داده است.
آمادگی برای مدیریت کاهش خشونت
رییس‌جمهور غنی پس از نشست امنیتی مونیخ تا کنون با والیان ولایات، فرماندهان پولیس، فرماندهان قول‌اردوهای ارتش و اعضای مجلس سنا و شوراهای ولایتی مشوره کرده است. وحید عمر، مشاور ارشد رییس‌جمهور در امور استراتژیک و روابط عامه روز سه‌شنبه (29 دلو) در نشستی در انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان گفت که در هفته‌ی پیش‌رو حکومت مصروف صحبت با مقام‌های محلی و نیروهای امنیتی در ارتباط به چگونگی عیار ساختن نیروها و حکومتداری است.
به گفته‌ی آقای عمر، آقای غنی در دیدارهایش در مورد «مفهوم کاهش خشونت، حکومت به‌عنوان طرف اصلی جنگ با طالبان چه باید کند و طالبان چه می‌خواهند، و در کدام سناریو چگونه اقدامی نیاز است»، بحث کرده است.
پیش از این ریاست‌جمهوری افغانستان با کاهش خشونت مخالف بود. در 22 جدی صدیق صدیقی، سخن‌گوی رییس‌جمهور اعلام کرد که کاهش خشونت معنای دقیق نظامی، حقوقی و جنبه‌ی عملی ندارد. او با تأکید بر آتش‌بس، گفته بود که تعریف آتش‌بس واضح است و از تجارب بین‌المللی برخوردار است. پیش از آن سلام رحیمی، وزیر دولت در امور صلح نیز گفته بود که کاهش خشونت برای دولت و مردم معنا ندارد.
اما در پایان آخرین دور مذاکرات طالبان و امریکا و سفر غنی به مونیخ، موضع‌گیری ارگ تغییر کرد. استدلال ارگ پس از آن این بوده است که پذیرش طرح کاهش خشونت به‌نحوی مشروط است تا مذاکرات وارد مرحله‌ی دیگر شده و روی آتش‌بس به‌حیث «یک موضوع اساسی در مذاکرات» بحث شود.
وحید عمر در پاسخ به سوالی که چه چیزی تغییر کرد که حکومت از تأکید بر آتش‌بس به کاهش خشونت راضی شد، گفت: «آتش‌بس قطع خشونت است. کاهش خشونتی که در یک هفته میان طالبان و امریکایی‌ها فیصله شده است، ما به این نظر بودیم که این باید آتش‌بس می‌بود. کاهش خشونت قابل پیمایش و اندازه‌گیری نیست. اما طبعا ما به‌عنوان یکی از طرفین الزاماتی داریم که بعضی وقت‌ها باید بپذیریم که در بعضی موارد یک قدم به عقب می‌مانیم و یک قدم به پیش می‌مانیم. سیاست شخ و ایستادشدن روی یک موقف در حکومتداری معمولا کارگر نمی‌افتد.»
حکومت افغانستان، امریکا و طالبان تا کنون در مورد جزئیات طرح کاهش خشونت معلومات نداده‌اند، اما رادیو آزادی جزئیات این طرح را به نقل از منابع حکومتی منتشر کرده است. براساس این گزارش، در هفته‌ی کاهش خشونت‌ها، حملات طالبان تا 80 درصد کاهش می‌یابد، طالبان بالای هیچ شهر و هیچ مرکز نظامی امریکا حمله نمی‌کنند. همچنین بر قول اردوها و کندک‌های نظامیان افغان حمله نمی‌کنند و هیچ عملیاتی را بالای شاهراه‌ها انجام نمی‌دهند.
در بخشی از این گزارش آمده است: «با آغاز تاریخ کاهش خشونت‌ها، نیروهای امنیتی افغانستان و امریکا بر طالبان حمله‌ی تهاجمی انجام نمی‌دهند، اما در صورت حمله‌ی طالبان، نیروهای امنیتی دفاع می‌کنند و نیروهای امریکایی نقش حمایتی را بازی می‌کنند.»
تشکیل هیأت مذاکره‌کننده
در یک سال پسین چگونگی تشکیل هیأت مذاکره‌کننده از سوی دولت افغانستان با طالبان و حضور افراد در آن یکی از بحث‌های جنجالی مذاکرات صلح بوده است. جریان‌های سیاسی در داخل افغانستان هیأتی را که حکومت معرفی می‌کند، قابل قبول نمی‌دانند و در سوی دیگر حکومت دیدگاه مشخص خود را از تشکیل هیأت دارد. برخلاف حکومت، جریان‌های سیاسی و امریکا روی هیأت فراگیر که بتواند از همه در افغانستان نمایندگی کند، تأکید دارند.
اختلاف بر سر ترکیب هیأت برای شرکت در گفت‌وگوهای صلح با طالبان تا حدی بوده است که در یک مورد فهرست شرکت‌کنندگان نشست غیررسمی با طالبان از جانب افغانستان به 250 نفر رسید. رقم بالای شرکت‌کنندگان باعث شد تا نشست غیررسمی که قرار بود در قطر برگزار شود، لغو شد و طالبان نیز به کنایه گفته بودند که «نشست دوحه یک مهمانی، نه بلکه یک نشست پلان‌شده است.»
اکنون که امریکا و طالبان تا پایان ماه جاری میلادی قرار است توافق‌نامه‌ی صلح امضا کنند، حکومت مکلف است هیأت مذاکره‌کننده‌ی دولت افغانستان را معرفی کند. هرچند پیش از این حکومت یک هیأت 15 نفری را معرفی کرده است، اما اکنون مقام‌های حکومت می‌گویند ترکیب این هیأت تغییر می‌کند.
وحید عمر افزود که پس از امضای توافق‌نامه میان امریکا و طالبان، مرحله‌ی بعدی آمادگی گرفتن برای مذاکرات جانب دولت افغانستان و طالبان است. در این مرحله بحث اصلی چگونگی تعیین هیأت مذاکره‌کننده است. او افزود که در تعیین هیأت از جانب افغانستان دو سه مسأله جدی گرفته میشود.
او گفت: «یکی شامل بودن است. یک هیأتی تعیین شود که بتواند از کلیت افغانستان و نظام فعلی به درستی نمایندگی کند. در پهلوی آن تعدادش محدود باشد، موثریت و ظرفیت تخنیکی برای پیشبرد یک مذاکره‌ی خیلی مغلق را داشته باشد. بحث سوم، اعتقاد هیأت به ارزش‌هایی است که در 18 سال گذشته به‌دست آمده و بتواند از آن دفاع کند.»
مشاور رییس‌جمهور در امور ارتباطات استراتژیک و روابط عامه گفت که تعیین هیأت در فضای فعلی سیاسی افغانستان «کار بی‌نهایت مغلق» است. او گفت گروه‌های سیاسی افغانستان که فعلا در محور تیم‌های انتخاباتی جمع شده یگانه شرکای روند صلح نیستند، بلکه جامعه مدنی، جامعه رسانه‌ای، زنان، معلولان و معیوبین و باقی اقشار جامعه از جمله پارلمان و دیگران شرکای ذی‌نفع در مذاکرات صلح‌اند.
او گفت: «تیمی که برای مذاکره می‌رود، بحث‌های تخنیکی را می‌کند اما مهم است که در کابل یک جمعی موجود باشد که تیم به آن گزارش بدهد. در جایی که مشارکت به معنای کلان آن تمثیل شده بتواند که 15 یا 20 نفری که مذاکره می‌کنند، بیایند به یک تیم کلان که در آن شمولیت سیاسی در نظر گرفته شده باشد، گزارش دهد. تصمیم‌های کلان سیاسی درباره‌ی مذاکره به احتمال قوی در کابل گرفته شود و تیم مذاکره‌کننده بحث تخنیکی سیاسی را در دور میز به پیش ببرد.»
حکومت افغانستان استدلال می‌کند که ممکن است بعد از توافق ابتدایی سندی که امضا میشود به پارلمان فرستاده شود و احتمال این‌که یک لویه جرگه کلان ایجاد و سند به آن ارایه شود، نیز وجود دارد. حکومت به این باور است که مذاکرات بین‌الافغانی اصطلاح درست نیست، زیرا در افغانستان جنگ بین افغان‌ها نیست بلکه جنگ میان جمهوری اسلامی افغانستان و گروهی به‌نام طالبان است.
جاوید لودین، معین پیشین وزارت خارجه افغانستان به این باور است که مرور تاریخ کشور نشان می‌دهد که افغان‌ها در مقاطع مهم تاریخی، فرصت‌های مهم را از دست داده‌اند. به گفته‌ی او، اکنون افغانستان در همین مقطع مهم تاریخی قرار دارد و گفت‌وگوهای کنونی صلح مقطعی است که یا به جنگ چهل ساله خاتمه می‌دهد و یا «بازهم راه غلط را انتخابات می‌کنیم.»
آقای لودین گفت حکومت افغانستان ده سال است که تلاش‌ها برای رسیدن به صلح را به شکل سیستماتیک شروع کرده است. به گفته‌ی او، نگرانی این است که چقدر می‌توان گفت‌وگوهای صلح را که به ابتکار امریکا شروع شده است، در دور بعدی که مذاکرات امریکا و طالب تمام میشود، افغانی بسازیم. نگرانی دوم آقای لودین این است که در دور بعدی مذاکرات صلح، نظام جمهوری افغانستان نتواند از موقف قوی وارد بحث شود.
او گفت: «ترس این است درصورتی‌که توافق‌نامه‌ی طالبان با امریکایی‌ها امضا شود و ما نتوانیم در وقت معین یک تیم قوی بسازیم، تمرکزی که امروز میشود بالای ساختن لیست‌ها و یا در یک‌ونیم سال گذشته وقت ملت را ضایع کردند به‌خاطر ساختن لیست‌ها و هیأت‌ها، یکی از مثال‌های به بیراهه رفتن همین است.»
گروه طالبان در دو سال اخیر و به‌دلیل مذاکره با امریکا درجه‌ی مشروعیت و هویت سیاسی خود را در منطقه و جهان بالا برده است. این گروه توانسته با امریکا روی موضوعات حساس یک‌ونیم سال مذاکره کند. همین مسأله این نگرانی را بیش‌تر کرده است که هیأت مذاکره‌کننده‌ی افغانی نیز باید استعداد قوی برای مذاکره داشته باشد تا بتواند در پشت میز مذاکره در برابر مذاکره‌کنندگان طالبان از موضع دولت افغانستان دفاع کنند.