عصمت‌الله سروش و لطف‌علی سلطانی
سرانجام پس از حدود 17 ماه مذاکره میان هیأت‌های مذاکره‌کننده ایالات متحده امریکا و گروه طالبان، روز گذشته (شنبه، 10 حوت) «موافقت‌نامه آوردن صلح در افغانستان» میان امریکا و گروه طالبان در دوحه، پایتخت قطر امضا شد. این موافقت‌نامه را از طرف امریکا زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه‌ی وزارت خارجه این کشور برای صلح افغانستان و از طرف گروه طالبان ملا عبدالغنی برادر، معاون سیاسی این گروه امضا کردند.
همزمان با مراسم امضای توافق‌نامه امریکا و طالبان در قطر، در کابل محمداشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان، مارک اسپر، وزیر دفاع امریکا و ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو در نشست خبری مشترک «اعلامیه‌ی مشترک جمهوری اسلامی افغانستان و ایالات متحده امریکا برای رسیدن به صلح در افغانستان» را صادر کردند. این اعلامیه و کنفرانس خبری مشترک این سه مقام در واقع یک اقدام جانبی امضای موافقت‌نامه امریکا و طالبان بود.
پیش از امضای موافقت‌نامه مایک پومپئو، وزیر خارجه امریکا که به‌عنوان بلندپایه‌ترین مقام امریکایی به‌حیث شاهد امضای این موافقت‌نامه در مراسم حضور یافته بود در سخنانی کوتاهی گفت در هفت روز گذشته خشونت‌ها به پایین‌ترین سطح در چهل سال گذشته رسید و توافق امروز زمانی ممکن شد که دو طرف به سمت صلح حرکت کردند.
آقای پومپئو از گروه طالبان خواست که به تعهدات و وعده‌های خود عمل کند و گفت طالبان اگر اراده‌ی این را داشته باشد که در صلح زندگی کنند، زمینه برای‌شان فراهم است: «به قول‌های خودتان پابند باشید و به جنگ با داعش ادامه بدهید. همه شهروندان افغانستان از کاهش خشونت بهره‌مند خواهند شد. افزایش خشونت باعث خواهد شد تا این توافق نقض شود و بشکند.»
پومپئو همچنان از طالبان خواست که با دولت افغانستان مذاکره کند و به جنگ با گروه القاعده ادامه بدهد.
وزیر خارجه امریکا از همه‌ی جوانب دعوت کرد تا روی هدف دست‌یابی به صلح تمرکز کنند. او از همه متحدان امریکا و کشورهای که به روند صلح کمک کردند، تشکر کرد و خطاب به مردم افغانستان گفت که «این لحظه‌ی شماست.»
پومپئو همچنان با اشاره به این که رابطه‌ی امریکا و طالبان با خون نوشته شده و او امروز در حدی از حادثه یازده سپتامبر خشمگین است که در آن زمان بود، گفت رییس‌جمهور ترمپ می‌خواهد مطمئن شود که از خاک افغانستان به مردم امریکا حمله نمی‌شود.
گروه طالبان امضای این توافق‌نامه را پیروزی این گروه و خاتمه‌دادن به «اشغال» افغانستان از سوی نیروهای خارجی می‌داند. پومپئو در سخنان خود گفت که گاهی بعضی گروه‌ها در این جریان ادعای پیروزی می‌کنند، ولی صلح از وسوسه‌ی پیروزی مهم‌تر است.
ملا عبدالغنی برادر، معاون سیاسی گروه طالبان که این موافقت‌نامه را امضا کرد پیش از امضای موافقت‌نامه در سخنانی گفت که توافق صلح با امریکا یک موفقیت است و این موفقیت را به همه تبریک گفت. آقای برادر افزود که آرزو می‌کند با خروج نیروهای خارجی از افغانستان صلح به این کشور برگردد: «همه برای صلح تلاش می‌کنیم»
ملا برادر از کشورهای چون قطر، پاکستان، ازبکستان، چین، روسیه اندونزی و دیگر کشورها که در روند صلح همکاری کرده‌اند تشکری کرد و گفت امیدوارم این کشورها در بازسازی افغانستان نقش ایفا کنند.
مراسم جانبی در کابل؛ اعلامیه‌ی مشترک امریکا و افغانستان
همزمان با مراسم امضای توافق‌نامه در قطر، در کابل محمداشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان، مارک اسپر، وزیر دفاع امریکا و ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو در نشست خبری مشترک «اعلامیه‌ی مشترک جمهوری اسلامی افغانستان و ایالات متحده امریکا برای رسیدن به صلح در افغانستان» را صادر کردند.
در این اعلامیه آمده که امریکا و افغانستان تعهد می‌کنند تا در تلاش مشترک به یک توافق‌نامه‌ی جامع و پایدار صلح دست یابند که به پایان جنگ در افغانستان و تأمین منافع افغان‌ها منتج شود و به ثبات منطقوی و امنیت جهانی کمک کند.
براساس این اعلامیه، در صورتی که مواد توافق‌نامه از سوی طالبان عملی شود، امریکا در جریان ۱۳۵ روز پس از امضای آن شمار نیروهایش را از حدود ۱۲ هزار به هشت هزار و ۶۰۰ نفر کاهش خواهد داد.
در اعلامیه آمده است که توافق‌نامه‌ی صلح امریکا و طالبان شامل چهار بخش می‌شود. تضمین عدم استفاده از خاک افغانستان توسط افراد و گروه‌های تروریستی بین‌المللی علیه امنیت ایالات متحده امریکا و متحدین آن، جدول زمانی برای خروج تمام نیروهای امریکایی و ائتلاف بین‌المللی از افغانستان، توافق سیاسی که در نتیجه‌ی گفت‌وگو و مذاکرات مستقیم میان هیأت مذاکره‌کننده همه‌شمول دولت افغانستان و طالبان به دست آید و آتش‌بس جامع و دایمی شامل این بخش‌ها است.
مارک اسپر، وزیر دفاع امریکا در این نشست خبری گفت که اگر گروه طالبان به تعهداتش عمل نکرد، در آن صورت فرصتش برای گفت‌وگوهای بین‌الافغانی را از دست می‌دهند: «در این صورت ایالات بدون تردید، توافقش با طالبان را لغو خواهد کرد.»
آقای اسپر افزود که زمان برای کاهش نیروهای امریکایی فراهم شده است و همزمان ما با بقیه اعضای ائتلاف همکاری خواهیم کرد که آن‌ها نیز بتواند به‌طور متناسب نیروهای‌شان را کاهش دهند. با این حال او به ادامه‌ی حمایت از نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان تأکید کرد و گفت که کشورش از نیروهای امنیتی و دفاعی افغان برای رفع تهدیدات داخلی و خارجی حمایت می‌کند.
ینس ستولتنبرگ، دبیر کل سازمان ناتو نیز گفت که این سازمان به حضور و کمک‌هایش برای نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان براساس تعهداتش ادامه می‌دهد: «این حضور و کمک‌ها مشروط به بهبود وضعیت و شرایط در افغانستان است و تا آن زمان ما در کنار حکومت افغانستان هستیم.»
محمداشرف غنی که به‌تازگی از سوی کمیسیون انتخابات افغانستان برنده انتخابات سال 1398 اعلام شده است، دهم حوت را روز پیروزی بر گذشته خواند. او افزود که مردم افغانستان می‌تواند از این روز به‌عنوان روزی که «صلح پایدار و با عزت» از آرزو به امکان تبدیل شد، یاد کنند.
در همین حال آقای غنی بر پیمان امنیتی که افغانستان با امریکا دارد، تأکید کرد و گفت که افغانستان به معاهده جدیدی با امریکا و ناتو نیاز ندارد؛ زیرا، افغانستان مدارک بنیادی همکاری با امریکا دارد و بر بنیاد آن روابط ناتو و امریکا با افغانستان همچنان مستحکم می‌ماند.
از سوی دیگر آقای غنی با اشاره به مذاکرات بین‌الافغانی گفت که تیم مذاکره‌کننده‌ی جانب دولت افغانستان همه‌شمول و زیر یک چتر خواهد بود.
رییس‌جمهور غنی گفت که دولت افغانستان برای آغاز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی پیش‌شرط دارد: «برنامه‌ی ما برای گفت‌وگو با طالبان گسترده‌تر از گفت‌وگوهای امریکا با طالبان خواهد بود. آنان باید آماده باشند که در مورد حامیان دولتی و غیردولتی‌شان بحث کنند.»
با این حال وزیر دفاع امریکا امضای توافق این کشور با طالبان را شروع کار خواند و افزود که مسیر پیش رو ساده نخواهد بود: «رسیدن به صلح در افغانستان نیاز به سازش دارد. افغانستان در آستانه‌ی ورود به یک مسیر واقعی برای دست‌یابی به صلح است.»
واکنش‌ها به امضای موافقت‌نامه امریکا و طالبان
محمداشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان که همزمان با مراسم امضای موافقت‌نامه در قطر، در نشست خبری در ارگ ریاست‌جمهوری صحبت می‌کرد، گفت که تمامی مواد موافقت‌نامه امریکا و طالبان مشروط است و گروه طالبان باید به تعهدات خود عمل کند.
عبدالله عبدالله، رییس اجراییه حکومت وحدت ملی در با نشر اعلامیه‌ای از امضا موافقت‌نامه امریکا و طالبان استقبال کرده و گفته: «ما و مردم افغانستان امضای موافقت‌نامه‌ی صلح را یک رویداد تاریخی و مهم می‌دانیم و از آن استقبال می‌کنیم. دست‌یابی به این نتیجه که منازعه‌ی جاری از راه گفت‌وگو و مذاکره حل و فصل شود، یک پیشرفت و دست‌آورد مهم است. مردم افغانستان از جنگ طولانی و ویران‌گر به ستوه آمده‌اند و صلح عادلانه، پایدار، با عزت و سراسری را اولویت اصلی می‌دانیم.»
آقای عبدالله افزوده که دبیرکل ناتو و وزیر دفاع ایالات متحده امریکا در سفر خود به کابل تعهد کردند که به همکاری و کمک با نیروهای امنیتی، مقابله با تروریسم و همچنان کمک به تحکیم و تقویت نهادها و زیرساخت‌های افغانستان تا برقراری صلح پایدار ادامه می‌دهند.
رییس اجراییه موافقت‌نامه‌ی صلح میان امریکا و طالبان را گام نخستین در راستای ختم جنگ جاری در کشور خوانده و گفته مرحله‌ی سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده‌ی مذاکرات، گفت‌وگوهای بین‌الافغانی و برقراری آتش‌بس دایمی است. او ابراز امیدواری کرده که هرچه زودتر این مذاکرات آغاز و نهایی شود.
آقای عبدالله از گروه طالبان خواسته که از جنگ دست کشیده و ثابت سازند که به‌دنبال پایان منازعه و انتخاب مبارزه‌ی سیاسی و مسالمت‌آمیز هستند.
حمدالله محب، مشاور امنیت ملی افغانستان پیش از امضای موافقت‌نامه صلح امریکا و طالبان در ارگ ریاست‌جمهوری گفت حکومت افغانستان با برخی از نکات موافقت‌نامه امریکا و طالبان از جمله ذکر «امارت اسلامی» موافق نیست. آقای محب افزود که دولت افغانستان از جزئیات توافق‌نامه امریکا و طالبان مطلع است، اما با تمام موارد آن موافق نیست: «ما در مورد توافق‌نامه آگاهی داریم اما نقاطی در آن است که با آن موافق نیستی.»
اسدالله خالد، سرپرست وزارت دفاع ملی کشور میگوید در صورتی که گروه طالبان شرایط توافق‌نامه با امریکا را نقض کند، این توافق‌نامه دوام نمی‌کند و لغو خواهد شد. آقای خالد افزود دولت افغانستان امیدوار است که گروه طالبان به مواد توافق‌نامه عمل کند. خالد اما تأکید کرد که در صورت نقض این توافق‌نامه توسط طالبان، نیروهای امنیتی و دفاعی افغان و نیروهای ائتلاف به گونه‌ی مشترک بر مواضع این گروه عملیات نظامی راه‌اندازی می‌کنند. آقای خالد همچنان در پاسخ به این پرسش که خروج نیروهای خارجی از افغانستان چه تأثیری روی وضعیت امنیتی افغانستان می‌گذارد نیز گفت که این موضوع تأثیری بر وضعیت نخواهد گذاشت.
مسعود اندرابی، سرپرست وزارت داخله میگوید که دوره کاهش خشونت‌ها در روز شنبه نیز ادامه داشت و دوام آن وابسته به امضای توافق‌نامه صلح میان امریکا و طالبان است. آقای اندرابی که در نشست ارگ حضور داشت در صحبت با رسانه‌ها گفت: «مطمئن هستیم در صورتی که طالبان به این توافق‌نامه‌ای که مشروط است بر قطع ارتباط‌‌شان با تروریسم بین‌المللی و دیگر تعهدات‌شان، وفادار بمانند ما می‌توانیم به مراحل بعدی پیش برویم. در صورتی‌که به تعهدات‌شان وفادار نمانند طبعا مبارزه بر علیه‌شان دوام می‌یابد و بیش‌تر و بیش‌تر منزوی خواهند شد.»
حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان با نشر اعلامیه‌ای امضای موافقت‌نامه را گام بزرگ برای پایان دادن به جنگ و استقرار صلح در افغانستان خوانده است. آقای کرزی ابراز امیدواری کرده که این موافقت‌نامه از یک سو راه را به‌سوی صلح پایدار بگشاید و از سوی دیگر موجب شود تا روند صلح و کلیه تلاش‌های صلح‌جویانه توسط خود افغان‌ها رهبری و اجرایی شوند.
جنرال عبدالرشید دوستم، معاون اول ریاست‌جمهوری اسلامی افغانستان با نشر اعلامیه‌ای از امضای موافقت‌نامه امریکا و طالبان پشتیبانی کرده، آن را یک فرصت تاریخی برای کشور خوانده است. آقای دوستم ابراز امیدواری کرده که که بحران سیاسی کنونی انتخابات به‌زودی حل شود تا تیم مذاکره‌ی همه‌شمول برای شرکت در مذاکرات بین‌الافغانی ایجاد شود.
هیأت معاون سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در واکنش به امضای موافقت‌نامه صلح امریکا و طالبان، خواهان ادامه روند کاهش خشونت شده است و از تعهد به گفت‌وگوهای بین‌الافغانی استقبال کرده است. یوناما در خبرنامه‌ای به نقل از تدامیچی یاماماتو، نماینده خاص این سازمان برای افغانستان نوشته است: «اکنون همه طرف‌ها باید گام‌های واقعی و ثابت را برای پایان دادن به جنگ بردارند.» در خبرنامه‌ی یوناما تأکید شده است که ملل متحد آماده است که از یک روند صلح فراگیر تحت رهبری افغان‌ها که در آن زنان، اقلیت‌ها و جوانان شامل باشد، حمایت می‌کند.
واکنش ملا هبت‌الله رهبر گروه طالبان
ملا هبت‌الله، رهبر گروه طالبان پس از امضای موافقت‌نامه با نشر پیامی امضای آن را «پایان اشغال» خوانده و گفته: «به تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۰۱ میلادی، زمانی که ائتلاف بزرگی به سرکردگی امریکا بر خاک ما تجاوز کرد، امارت اسلامی به نصرت پروردگار و به نمایندگی مردم دلیر افغانستان توانست که پس از تقریبا نزده سال جهاد و مبارزه، بالاخره برای پایان اشغال از افغانستان به توافق برسد. توافق بر خروج تمام نیروهای خارجی از افغانستان و عدم هیچ‌گونه مداخله در آینده، کامیابی بزرگ است.»
او خطاب به جنگ‌جویان گروه طالبان و مردم افغانستان گفته که توافق با امریکا با در نظر داشت اصول شرعی انجام یافته و هیچ کسی نباید آن را نقض کند. او افزوده که اگر این موافقت‌نامه از طرف مقابل نقض شود، «همه‌ی ملت» همانند گذشته برای دفاع آماده‌اند.
ملا هبت‌الله همچنان گفته تمام کسانی‌که در مخالفت با «امارت اسلامی» سهم داشته یا از آن نگرانی دارند، عفو می‌شود.
او از جنگ‌جویان گروه طالبان خواسته که صفوف خود را بیش‌تر منظم، فعال و قوی بسازند.
در پیام ملا هبت‌الله در مورد آغاز مذاکرات بین‌الافغانی اشاره نشده است. او صرف از مردم خواسته که در بخش حل موضوعات داخلی همکاری کنند تا «این مرحله نیز به منزل کامیابی برسد و افغانستان از نظام عادلانه اسلامی و صلح برخوردار شود.»