با ادامه‌ی قیود روزگردی در شهر کابل، حکومت طرح توزیع نان خشک را برای خانوادههای بی‌بضاعت روی‌دست گرفته است. مجری این طرح شهرداری کابل است که از روز چهارشنبه (دهم ثور) روند عملی آن آغاز شده است.
این طرح بخش از کمک حکومت به شهروندان آسیب‌پذیر است. بر مبنای این‌طرح روزانه نانوایی‌هایی که طرف قرارداد آن شهرداری کابل است به شهروندان نیازمند نان رایگان می‌دهند.
نرگس مومند، سخن‌گوی شهرداری کابل می‌گوید تا زمانی‌که قیود روزگردی ادامه یابد، شهرداری وظیفه دارد که به نیازمندان نان رایگان توزیع کند. به گفته‌ی خانم مومند، روزانه برای هر خانواده به تعداد اعضای آن نان توزیع می‌شود. مثلا اگر در خانواده‌ی پنج نفر زندگی می‌کند، مستحق دریافت پنج قرص نان در روز است.
از این طرح 250 هزار خانواده‌ای که در نتیجه وضع قیود بر گشت‌وگذار در کابل متضرر شده‌اند، مستفید خواهند شد. تا کنون شهرداری کابل در 22 ناحیه شهر کابل با نانوایی‌ها قرارداد کرده است. شهرداری کابل می‌گوید، این طرح تا پایان قرنطین شهر کابل ادامه خواهد یافت.
به چه کسی نان رایگان داده می‌شود؟
نرگس مومند سخن‌گوی شهرداری کابل می‌گوید که شهرداری به همکاری نهادهای جامعه مدنی، وکلای گذر، شورای زنان، شورای علما و ملا امامان مساجد، خانوادههای نیازمند را شناسایی کرده است. بنابراین، نان به نیازمندان واجد شرایط براساس کارت شناسایی توزیع می‌شود که پیش از این براساس یک میکانیزم شناسایی شده است.
خانم مومند اضافه می‌کند: «در توزیع گندم، تنها وکیلان گذر هر منطقه نقش داشتند، اما این‌بار به‌منظور شناسایی دقیق افراد نیازمند و تأمین شفافیت، ما با همکاری نهادهای مختلف کار کرده‌ایم و لیست نیازمندان را تهیه کرده‌ایم. این لیست هر لحظه در حال تغییر و افزایش است.»
به گفته‌ی خانم مومند، لیست خانوادههای نیازمندان به نانوایی‌های مشخص در هر ناحیه سپرده شده تا براساس آن لیست نان توزیع شود.
بر بنیاد معلومات شهرداری، روند توزیع نان از ساعت یک بعد از ظهر آغاز می‌شود و تا پایان روز ادامه دارد که در این مدت نانوایی‌های طرف قرار داد با درنظر داشت توصیه‌های صحی مکلف اند به مردم نان توزیع کنند.
شهرداری کابل می‌گوید که برآورد این اداره نشان میدهد در حال حاضر در کابل 250 هزار خانواده به کمک‌های فوری نیاز دارد. اما به گفته سخن‌گوی شهرداری کابل آمار در حال تغییر است. ممکن است این طرح خانوادههای بیشتری را تحت پوشش قرار دهد.
واکنش شهروندان
توزیع نان برای خانوادههای نیازمند با واکنش‌هایی نیز به همراه داشته است. شماری از شهروندان کشور از این کار حکومت استقبال کرده و گفته‌اند که با توزیع نان، بخش بزرگی از مشکلات خانواده‌ها حل خواهدشد. اما تأکید این شهروندان بر شفافیت این روند است.
این طرح نگرانی و واکنش‌های منفی نیز داشته است. شماری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی گفته‌اند که در تهیه‌ی فهرست افراد نیازمند سوءاستفاده صورت می‌گیرد. جلیل صالحی از شهروندان کابل در صفحه فیس‌بوک خود نوشته است: «بیش از هفتاد فیصد کسانی که در لیست نیازمندان از طرف وکیل منطقه‌ی ما گرفته شده‌اند، صاحب جایگاه و بارگاه اند.»
کاربر دیگر فیس‌بوک نیز نوشته است: «لیستی که تهیه شده، زیاد شفاف نیست؛ به‌خاطری که شماری از افراد اقوام و دوستان خود را معرفی می‌کنند و این سبب می‌شود که مستحق‌ترین افراد از لیست بمانند.»
این گفته‌ها در حالی ابراز می‌شود که پیش از این اداره ولایت کابل به همکاری وزارت زراعت، آبیاری و مالداری به مقدار ده هزار تُن گندم را به خانوادههای نیازمند توزیع کرده بود. اداره‌ی ولایت کابل برای توزیع این کمک‌ها از وکیلان گذر در هر ناحیه خواسته بود تا لیستی از افراد نیازمند را ترتیب دهند تا برای‌شان گندم توزیع شود.
مطابق همین لیست در برخی از ناحیه‌های شهر کابل، برای یک خانواده‌ی نیازمند کم‌تر از چهار کیلوگرام گندم توزیع شد. اقدامی که واکنش‌های گسترده‌ای را به همراه داشت.
به گفته‌ی شماری از مقام‌های مسئول، وکیلان گذر در تهیه‌ی لیست افراد نیازمند، سوءاستفاده کرده بودند و مقصر پیش‌آمد چنین وضعیتی نیز وکیلان گذر بوده‌اند.
با این حال، شهرداری کابل روند توزیع نان به خانوادههای نیازمند را شفاف خوانده و می‌گوید که این روند براساس فهرستی که کمیته محلی تهیه کرده است، صورت می‌گیرد. اداره‌ی شهرداری همچنان گفته است که برای رعایت اصل شفافیت در روند توزیع نان به مستحقین در نواحی سطح شهر، گروه‌های نظارتی را تشکیل داده است.
شهرداری در اعلامیه‌ای گفته است: «در هر نانوایی موظف شده، نماینده‌ی ما وجود دارد. خبازی‌ها براساس لیستی که تهیه دیده شده و در اختیارشان قرار دارد، به نیازمندان نان توزیع می‌کنند.»
براساس این اعلامیه، گروه‌های نظارتی متشکل از شوراهای علما، وکیلان گذر، زنان، متنفذین محل و رضاکاران جامعه‌ی مدنی است و روند تویع نان به نیازمندان را نظارت خواهند کرد.
از سویی هم، در نخستین روز توزیع نان خشک به نیازمندان عکس‌هایی که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده است، نشان میدهد که مردم در صف‌های طولانی برای دریافت نان منتظر‌اند و فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نکرده‌اند. شماری از شهروندان در نظر نگرفتن دستورالعمل‌های صحی در صف‌های طولانی نانوایی‌ها را عاملی برای گسترش ویروس کرونا می‌دانند.
عارفه پیکار با انتشار چند تصویر از تجمع افراد در صف دریافت نان نوشته است: «اگر توقع داشته باشیم برای تنظیم صف نانوایی هم پولیس توظیف شود ما واقعن شهروندان مسئول نیستم. مگر رعایت فاصله در صف نانوایی هزینه دارد؟»
محمد فرهنگ کاربر دیگر با گذاشتن عکسی در صفحه‌ی فیس‌بوک خود همچنان نوشته است: «اگر این گونه ادامه یابد فرجامش آبروریزی دولت و تسمخر و به کشتن دادن ملت است.»
ضیا سرامد نیز در صفحه‌ی فیس‌بوک خود نوشته است: «وزارت صحت عامه هر روز هشدار جدی می‌دهدکه لطفن در خانه بمانید و با همدیگر به تماس نشوید، اما دولت محترم با برنامه‌ها و کمک‌های جالب‌شان مردم را غرق به کرونا خواهد کرد.»
محمد کریم فروغ نیز نوشته است: «پروگرام توزیع نان به نفسه توهین به خانوادههای فقیر و برگشت به عقب میباشد و از طرفی صف کشیدن به‌خاطر چند قرص نان عاملی برای گسترش کرونا می‌بوده باشد.»
براساس آمار رسمی وزارت صحت عامه‌ی افغانستان، تا کنون دوهزار و 171 نفر در 33 ولایت کشور به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند. تنها در نورستان کسی هنوز به این ویروس مبتلا نشده است. کابل بیشترین آمار مثبت را دارد. وزارت صحت عامه هشدار داده است که طی دو هفته آینده شیوع ویروس کرونا در کشور بسیار سریع خواهد شد.
وحید مجروح، معین عرضه خدمات صحی وزارت صحت عامه نیز روز پنج‌شنبه (11 ثور) در یک نشست خبری در کابل در واکنش به بی‌پروایی مردم گفته است: «یا قرنطین را انتخاب کنید، یا اتاق بخش ICU و گورستان را.»
آیا این طرح کار آمد است؟
از سویی هم، اکنون این پرسش مطرح می‌شود که توزیع نان خشک به افراد نیازمند یک طرح کارآمد است؟
براساس آمارهای رسمی، بیش از 54 درصد مردم افغانستان از فقر رنج می‌برند. به گفته‌ی آگاهان امور اقتصادی، بیشتر نفوس 32 میلیونی کشور، کارگران روزمزد هستند که با شیوع ویروس کرونا، کار و منبع عایدشان را از دست داده‌اند و این امر سبب افزایش فقر و بدتر شدن وضعیت زندگی شهروندان شده است.
به باور کارشناسان امور اقتصادی، توزیع نان رایگان از سوی دولت می‌تواند اندک مشکل نیازمندان را حل کند، اما طرح اساسی نیست. حسیب موحد، استاد دانشگاه می‌گوید که طرح توزیع نان رایگان به نیازمندان هرچند طرح اساسی و درازمدت برای کاهش فقر نیست، اما برای رفع نیازمندی آنی مردم خوب است. «با توجه به میزان فقر، این طرح در صورتی که مستحقین واقعی را هدف قرار دهد، می‌تواند حداقل آنان را از مرگ به اثر گرسنگی نجات دهد.»
فاطمه کوهستانی نماینده مردم در مجلس به این نظر است که طرح توزیع نان، طرح همه‌شمول نیست. خانم کوهستانی توضیح میدهد که به دلیل نبود آمار دقیق از افراد نیازمند این طرح شفاف و موثر نیست و تمام نیازمندی مردم نان خشک نیست. « در تهیه لیست نیازمندان بدون شک فساد وجود دارد و اضافه به این، آیا خانواده‌ها باید تنها در سه وقت با نان خشک تغذیه کنند؟ چون با وضع قرنطین عملن آنان توانایی خرید اقلام دیگر غذایی را از دست داده‌اند.»
غلام حسین ناصری، نمایند مردم کابل در مجلس می‌گوید که طرح توزیع نان خشک با اصل قرنطین و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در زمان شیوع کرونا در تضاد است و یک نمایش. آقای ناصری تأکید می‌کند که دولت می‌بایست به‌صورت دقیق افراد نیازمند را تشخیص داده و نیازمندی آنان را رفع می‌کرد. «این طرح با شأن انسانی مغایرت دارد. دولت اگر قصد حل مشکل مردم را داشت، باید با توزیع خرج یک ماهه نیازمندان، به آنان کمک می‌کرد که قرنطین را رعایت کنند و به دل و مطابق نیاز خودشان، از آن کمک غذا مهیا می‌ساختند.»
امرالله صالح، معاون نخست محمد اشرف غنی امروز در صفحه فیس‌بوک خود نوشته است که فهرست نیازمندان برای دریافت نان، بزرگ خواهد شد و افرادی نیازمندی که از فهرست مانده‌اند، به‌زودترین فرصت ممکن شامل فهرست دریافت کمک خواهند شد. «در کلان‌سازی فهرست‌ها انعطاف داریم. در عین حال به‌زودترین فرصت ممکن (احتمالا روز یک‌شنبه) توزیع نان در چندین شهر دیگر آغاز می‌شود.»
طرح توزیع نان خشک برای افراد نیازمند نخست در کابل و در هفته آینده در ولایت‌های هرات، بلخ، قندهار و قندوز نیز به اجرا گذاشته خواهد شد. حکومت تصمیم دارد که پس از آن، این روند را در تمامی ولایت‌ها آغاز کند و تا خوب شدن وضعیت و ختم دوران قرنطین روند توزیع نان رایگان به نیازمندان را ادامه دهد.