اخیرا تنشها میان دولت افغانستان و گروه طالبان بر سر فرایند صلح از جمله آزادی زندانیان طالب از سوی دولت افغانستان و کاهش خشونت از سوی گروه طالبان شدت گرفته است. گروه طالبان عملیاتهای خود را بر مواضع دولتی و نیروهای امنیتی و دفاعی بیشتر کرده و در مقابل اشرف غنی نیز دستور عملیات تهاجی بر جنگجویان گروه طالبان را صادر کرده است.
غزنی یکی از ولایتهایی است که در چند هفته اخیر شاهد وقوع رویدادهای خونینی بوده است و ناامنیها در مرکز این ولایت، اطراف شهر و ولسوالیهای آن بهشدت افزایش یافته است. در ماههای اخیر، گروههای تروریستی چندین تن را بهشمول افسران نیروهای امنیتی، کارمندان ملکی، اعضای جامعه مدنی و متنفذین قومی در نقاط مختلف شهر غزنی ترور کردهاند.
نمایندگان مردم غزنی در مجلس نمایندگان، اعضای شورای ولایتی و متنفذین قومی در صحبت با اطلاعات روز از ضعف مدیریت در رهبری ولایت غزنی و نهادهای امنیتی انتقاد میکنند و میگویند که مسئولان امنیتی غزنی براساس شایستگی و تجربه نه، بلکه براساس سلیقههای شخصی مقرر میشوند و آنها در تأمین امینت ولایت غزنی ناکاماند.
آنها همچنان میگویند که حکومت مرکزی در راستای بهترشدن وضعیت امنیتی غزنی گامهای اساسی برنداشته و فقط به حرکتهای نمایشی و انتخاباتی اکتفا کرده است. به گفتهی آنها، در این اواخر تجمعات جنگجویان مخالفان مسلح در اطراف شهر غزنی و ولسوالیهای این ولایت افزایش یافته و عملا زنگ خطر به صدا درآمده است. نمایندگان غزنی میگویند اگر حکومت مرکزی در قسمت تجهیز و ارزیابی جدی نیروهای امنیتی غزنی و راهاندازی عملیاتهای تصفیوی توجه نکند، غزنی روزهای سختی را در پیش خواهد داشت.
اما مسئولان حکومت محلی غزنی ضعف و کمکاری در صفوف نیروهای امنیتی غزنی را رد میکنند و میگویند که عامل اصلی افزایش ناامنیهای اخیر استراتژی جدید گروه طالبان است.
افزایش ناامنیها در غزنی
در چند هفته اخیر ناامنیها در ولایت غزنی شدت گرفته است و گروه طالبان در چندین رویداد جداگانه مردم ملکی و نیروهای امنیتی را مورد حمله قرار داده است که در نتیجه دهها تن کشته و زخمی شدهاند.
در تازهترین رویداد، روز دوشنبه، 29 ثور در یک حمله موتر بمبگذاریشده از سوی گروه طالبان بر ساختمان قطعهی ویژهی «703» ریاست امنیت ملی در شهر غزنی 9 تن کشته و دست کم 40 تن دیگر زخم برداشتند. اما طارق آرین، سخنگوی وزارت داخله گفته است در این رویداد 20 نفر دیگر نیز زخمی شدهاند.
واحدالله جمعهزاده، سخنگوی والی غزنی در صحبتی با روزنامه اطلاعات روز گفت که در این حمله طالبان از یک موتر نوع «هاموی» مملو از مواد منفجره استفاده کرده بودند که در نتیجهی این رویداد هفت سرباز نیروهای ویژهی امنیت ملی کشته و 40 سرباز دیگر این نیروها زخمی شدهاند. به گفته آقای جمعهزاده، از جمع زخمیان وضعیت صحی هشت نفر آنان «وخیم» گفته شده که برای تداوی به کابل منتقل شدهاند.
گروه طالبان مسئولیت این حمله را به عهده گرفته است. این گروه با نشر اعلامیهای گفته است که هدف حمله یک مرکز ریاست امنیت ملی بوده است. در اعلامیهی طالبان ادعا شده است که دهها نیروی امنیت ملی در این رویداد کشته و زخمی شدهاند.
یک روز پیش از حمله موتر بمبگذاریشده بر یک مرکز امنیت ملی (یک شنبه، 28 ثور)، جنگجویان گروه طالبان پنج نفر را بهشمول دو سرباز پولیس و سه غیرنظامی در درهی «قیاق» از مربوطات ولسوالی جغتوی این ولایت ابتدا تیرباران و سپس اجسادشان را آتش زدهاند.
واحدالله جمعهزاده، سخنگوی والی غزنی به روزنامه اطلاعات روز گفت که غیرنظامیان از ساکنان ولسوالی مالستان و سربازان پولیس نیز از سربازان فرماندهی پولیس ولسوالی رشیدان بودهاند. سخنگوی والی غزنی توضیح داد: «این افراد پس از آن مورد حملهی طالبان قرار گرفتهاند که دو سرباز پولیس از ولسوالی رشیدان در موتر این غیرنظامیان سوار شده بودند.»
در همین حال احمدخان سیرت، سخنگوی فرماندهی پولیس غزنی گفته است که این افراد اول بهصورت «بیرحمانه» کشته شدهاند و سپس جنازهیشان در داخل موتر حاملشان به آتش کشیده شده است.
اما گروه طالبان ادعا میکنند که در دره قیاق یک موتر پولیس را هدف راکت قرار داده است که در آن پنچ سرباز پولیس کشته شدهاند و سوختن اجساد عمل عمدی نیست. ذبیحالله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان با نشر بیانیهای در تویتر خود مینویسد: «اینکه حمله توسط راکت آرپیجی انجام شده و موتر آتش گرفته ممکن اجساد هم سوخته باشند. سوختن آنها کدام عمل عمدی نیست.»
در یک ماه اخیر، در همین دره سه فرمانده پولیس ولسوالی «رشیدان» غزنی نیز کشته شدهاند. در آخرین مورد عصر روز سهشنبه، 23 ثور علیالله عطایی، فرمانده پولیس ولسوالی رشیدان این ولایت زمانی با ماین جاسازیشدهی طالبان برخورد کرده و کشته شد که میخواست از قرارگاه موقتی این فرماندهی در ولسوالی جغتو به رشیدان برود. به گفتهی سخنگوی والی غزنی، دو محافظ آقای عطایی نیز در این رویداد زخمی شدهاند که وضعیت صحی آنها وخیم است.
یازده روز پیش از کشتهشدن آقای عطایی (شنبه، 13 ثور)، غلامعباس و در تاریخ 30 حمل هم عبدالقیوم اسلمی فرماندهان پیشین پولیس والسوالی رشیدان این ولایت در کمین جنگجویان طالبان در این منطقه کشته شدند.
علاوه بر این، در چند ماه اخیر افسران نیروهای امنیتی، کارمندان ملکی، اعضای جامعه مدنی و متنفذین قومی در غزنی از سوی افراد ناشناس در نقاط مختلف شهر غزنی ترور میشوند. در تازهترین موارد نصرالله سیاسی، آمر شهدا و معلولین ولایت غزنی، مجتبی حنیفی، کارمند دادستانی استیناف ولایت غزنی، حمزه غفارزوی، فعال مدنی، مولوی بهاوالدین، عضو شورای ولایتی غزنی و جاوید برنا حنیفی برادر مجتبی حنیفی از سوی گروههای تروریستی در داخل شهر ترور شدهاند.
چرا ناامنیها افزایش یافته است؟
استراتژیکبودن موقعیت جرافیایی ولایت غزنی برای گروه طالبان، ضعف و سوءمدیریت در سطح رهبری ولایت و نهادهای امنیتی ولایت غزنی، عدم هماهنگی لازم و درست میان نهادهای امنیتی غزنی و بیتوجهی حکومت مرکزی در برابر غزنی از دلایل افزایش ناامنیها در این ولایت خوانده شده است.
شماری از نمایندگان مردم غزنی در مجلس و شورای ولایتی به اطلاعات روز میگویند که یکی از دلایل اصلی ناامنیهای غزنی اهمیت موقعیت استراتژیک این ولایت برای گروه طالبان، رویکرد قومگرایانه و تغییر سیاست کلی طالبان است.
شاهگل رضایی، نماینده مردم غزنی در مجلس نمایندگان به اطلاعات روز میگوید: «یک بخش ناامنیهای غزنی مانند حادثه امروز، برمیگردد به سیاستهای کلی طالبان که در شرایط مختلف عکسالعملهای مختلف در سراسر افغانستان اتخاذ مینمایند. اما یک بخش ناامنیهای غزنی برمیگردد به نوع رویکرد که به اقوام مشخص در افغانستان وجود دارد. مانند شهادت سه فرمانده پولیس ولسوالی رشیدان و آتشزدن مسافرین در دره قیاق، حمله بالای شفاخانه صد بستر برچی و ….»
در همین حال نصیراحمد فقیری، رییس شورای ولایتی غزنی میگوید که غزنی یک ولایت استراتژیک است که با هشت ولایت کشور از جمله شش ولایت ناامن هم سرحد است و در جنوب این ولایت در ولسوالی ناوه راهی برای اکمالات و عبور مرور طالبان به پاکستان وجود دارد.
آقای فقیری به اطلاعات روز میگوید: «از نگاه اجتماعی هم غزنی یک ولایت کلیدی است. باشندگان غزنی آگاه و فعالاند و این ولایت همیشه در محراق توجه رسانهها هم قرار دارد و اندکترین حرکت از سوی مخالفین مسلح صورت میگیرد، انعکاس گسترده رسانهای در سطح ملی و بینالمللی پیدا میکند. به همین دلیل طالبان میخواهند بر این ولایت فشار وارد کنند تا در گفتوگوهای صلح امتیاز بیشتری بگیرند.»
شاهگل رضایی میگوید: «یک بخشی از ناامنیها برمیگردد به نیروهای امنیتی در غزنی. متاسفانه ما در فرماندهی پولیس غزنی شاهد تحرکات بسیار جدی نیستیم و تقرریهای که صورت میگیرد با ابهامات بسیار جدی مواجه است.»
خانم رضایی میگوید که در بخش ارتش و پولیس ولایت غزنی باید یک سلسله اقدامات آنی شکل گیرد. در اقدامات عاجل و آنی باید در کنار تولی کماندو که در غزنی مستقر است یک تولی دیگر برای عملیاتهای خاص در نظر گرفته شود. «در بخش پولیس غزنی هم ضرورت به اصلاحات داریم. پیشینهی افراد تصمیمگیر در سطح پولیس غزنی باید دقیقا مورد سنجش قرار گیرد.»
این نماینده مردم غزنی میگوید: «ناامنیهای غزنی باید آسیبشناسی شود. یک سوال کلان مطرح شود و برای این سوال باید پاسخ یافته شود. در سطح تصمیمگیری پولیس غزنی ما نیاز به یک ارزیابی بسیار جدی داریم که جداّ باید مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد و بهخصوص حوادث که متواتر تکرار میشود. حادثهای که در قیاق اتفاق افتاده است تنها حادثه نیست و بارها چنین حادثه در این دره اتفاق افتاده است و مردم بیگناه قربانی میشود.»
اعضای شورای ولایتی غزنی هم مسئولان امنیتی غزنی را در تأمین امنیت غزنی ناکام میدانند. رییس شورای ولایتی غزنی میگوید: «ما همیشه مشکلات و چالشهای امنیتی غزنی را با رهبری ولایت و مسئولان امنیتی شریک ساختیم اما متاسفانه همیشه وعده تأمین امنیت را داده است و عملا تأمین امنیت را شاهد نبودهایم. مسئولان در پاسخ ما میگویند که ما از جانب حکومت [مرکزی] اکمال و تجهیز نمیشویم، نیروی کافی فرستاده نمیشود.»
رییس شورای ولایتی غزنی همچنان میگوید که در جلسات امنیتی که در سطح ولایت برگزاری میشود، از سوی ولایت و ارگانهای امنیتی برای اعضای و نماینده شورای ولایتی اجازه اشتراک در این جلسات داده نمیشود تا نمایندگان مردم بهصورت رسمی مشکلات امنیتی را درج جلسه کنند.
در همین حال شماری از متنفذین قومی در ولایت غزنی میگویند که خطرات جدی غزنی را تهدید میکند و اگر توجه نشود، واقعات ناگواری رخ خواهد داد. به باور آنان ضعف مدیریتی، عدم هماهنگی میان نهادهای امنیتی و تعصبات قومی در درون نیروهای امنیتی غزنی وجود دارد که باعث خلق ناامنی میشود.
عبدالمالک حبیبی، یک متنفذ قومی در ولایت غزنی به اطلاعات روز میگوید: «کشتارهای پیدرپی که در دره قیاق اتفاق میافتد. این امر اتفاقی نیست بلکه تعمد جدی وجود دارد. چندین پایگاه نیروهای ارتش، پولیس و امنیت ملی در این دره وجود دارد اما فقط مسئولیت حفط پایگاههای خود را دارند و اگر در 20 متری این پایگاهها شورشیان کمین، ماینگذاری و کشتار کنند، نیروهای امنیتی هیچ تحرکی را انجام نمیدهد.»
آقای حبیبی همچنان میگوید: «در طول یک و نیم ماه گذشته چهار فرمانده پولیس ولسوالی رشیدان در این دره شهید شدهاند. هر فرمانده چند روز بعد از تقرری در کمین خودساخته یا در تبانی با طالبان در این دره به قتل رسانده میشود. پولیس غزنی معمولا تلاش میکنند که یک افسر هزارگی را بهعنوان قومندان امنیه رشیدان مقرر کند و بعد از شهیدشدن آخرین فرمانده پولیس رشیدان، حالا فرماندهی پولیس غزنی در تلاش است که یک «دیوانهی هزاره» [یک افسر هزاره] را پیدا کرده به رشیدان بفرستد تا کشته شود.»
براساس گزارشهای مسئولان محلی، از ماه حوت تا حالا 17 نیروی امنیتی و 21 فرد ملکی در دره قیاق کشته و 21 فرد ملکی و نظامی زخم برداشتند.
به باور آقای حبیبی، عزل و نصبها و مقررشدن افراد در سطح رهبری نهادهای امنیتی غزنی هیچگاه براساس سنجش میزان ناامنی و خطرات که در غزنی موجود است، صورت نمیگیرد، بلکه افراد براساس سلایق و علایق به غزنی فرستاده میشوند و این افراد بهجای اینکه در غزنی مشکلگشاه باشند، خود به چالشی برای این ولایت تبدیل میشوند.
این متنفذ قومی میگوید که مشکل دیگر بیتوجهی حکومت مرکزی نسبت به غزنی است که حکومت مرکزی در بعضی موارد برای آرامکردن احساسات مردم اقدامات نمایشی کلی را انجام داده است اما بهصورت اساسی به مشکلات غزنی رسیدگی نشده است.
پیشینهی مشکوک فرماندهان پولیس
به باور نمایندگان مردم غزنی در مجلس و شورای ولایتی، ضعف مدیریتی در سطح رهبری ولایت و نهادهای امنیتی و عدم هماهنگی میان نیروهای امنیتی دلیل دیگر ناامنیهای ولایت غزنی است. از سوی دیگر شماری از باشندگان ولایت غزنی نسبت به عملکرد خلیل اندرابی، فرمانده پولیس و اسدالله شجاعی، آمر امنیت این فرماندهی مشکوکاند. خلیل اندرابی در گذشته به اتهام همکاری با طالبان بازداشت و محاکمه شده بود. دادگاه وی را برائت داده است. اسدالله شجاعی نیز در زمان حاکمیت طالبان، در ولسوالی مالستان ولایت غزنی در اداره تحت رهبری طالبان کار کرده است.
در همین حال یک منبع معتبر دیگر به شرط افشانشدن هویتش به اطلاعات روز گفت: «پیشیتهی فرمانده پولیس و آمر امنیت غزنی هردو مشکوک بوده و پرسشهای جدی متوجه آنهاست. قبل از این در حضور آمر امنیت غزنی [اسدالله شجاعی] در دره قیاق و در زمان که فرمانده پولیس بوده و در زمان جنگ جاغوری و مالستان، اتفاقات ناگواری رخ داده است که شدیدا شکبرانگیز است. در عین حال فرمانده پولیس غزنی در گذشته به همکاری با طالبان متهم شده بود و وقتی بهعنوان فرمانده پولیس غزنی مقرر شده است، ناامنیها افزایش پیدا کرده است.»
این منبع معتبر همچنان میگوید: «بدنهی پولیس غزنی بهشدت دچار نقض است و ضرورت جدی به خانهتکانی و ارزیابی دارد. باید بررسی شود که تشکیلات اصلی پولیس در غزنی چند نفر است، چند نفر عملا در مقابله با دشمن حضور فیزیکی دارد، چند سرباز خیالی وجود دارد و چند نفر در حوادث مثل حادثه امروز کشته و زخمی شده و عملا از صفوف نیروهای محاربوی فعال خارج شده است.»
به باور این منبع: «در تشکیلات نیروهای ارتش مستقر در غزنی حدود 1600 تا 1700 نفر تنقیصی وجود دارد و گزارشی وجود دارد که فرمانده ارتش در غزنی همیشه مست و خمار است و توانایی مدیریت را ندارد.»
این منبع میگوید که در امنیت ملی غزنی هم تصفیه قومی جریان دارد؛ ریاست امنیت ملی غزنی بهجای اینکه فعالیتهای کشفی و استخبارتی انجام دهد، به دنبال تصفیه قومی میباشد.
در همین حال عبدالقیوم سجادی، نماینده مردم غزنی در مجلس در صفحه فسبوکش نوشته است که «دیروز جوانان مدافع مردم در دره قیاق ولایت غزنی که بر اثر بیمسئولیتی و بیپروایی مسئولان امنیتی ولایت مدتی است به دره وحشت و ترور مبدل شده، با مظلومانهترین حالت به شهادت رسیدند.»
آقای سجادی از دولت میخواهد که ضمن رسیدگی به خانواده قربانیان و معالجه زخمیان ولایت غزنی عملیاتهای تصفیوی، تهاجمی و همهجانبه را بر علیه جنگجویان گروه طالبان آغاز کند: «برای انجام این مهم بازبینی جدی و عمیق در کارکرد سکتور امنیتی و مسئولان امنیتی این ولایت گام مهم است که باید برداشته شود.»
خانم رضایی میگوید که براساس اطلاعات وی در 24 ساعت بهطور اوسط چهار تا پنج حمله در نقاط مختلف غزنی از سوی مخالفین مسلح صورت میگیرد. «از حمله بالای پوستهها در مسیر ولسوالیهای اندر و گیرو گرفته تا دره قیاق و دیگر نقاط غزنی. در عین حال گزارشهای وجود دارد که حتا در اطراف شهر و ولسوالیها تجمعات دیده شده است. اینها مایه نگرانی جدی است و اینها علامات و زنگ خطر است که به صدا درآمده است. اگر دولت در غزنی تدابیر جدی را روی دست نگیرد، روزهای بدتر از امروز را پیش رو خواهیم داشت.»
اطلاعات روز موفق به دریافت پاسخ از خلیل اندرابی و اسدالله شجاعی نشد. هردو مقام به تماسهای مکرر اطلاعات روز پاسخ ندادند اما طارق آرین، سخنگوی وزارت امور داخله در پاسخ به این موضوع گفت: «هر ادعای که نسبت به هر منسوب پولیس نهتنها آقای شجاعی و اندرابی غزنی وجود داشته باشد وزارت امور داخله آماده است که آنرا دریافت بکند و با روحیه همکاری آن را میپذیرد و برای اینکه ثابت شود در هماهنگی با نهاد مربوطه که دادستانی کل باشد آن را بررسی میکند. اتهامات جرمی اگر وارد باشد او آدم باید مجازات شود، ضمن اینکه از وظیفه منفک میشود.»
مسئولان چه میگویند؟
مقامات محلی در ولایت غزنی میگویندکه اهمیت موقعیت استراتژیک ولایت غزنی برای طالبان یگانه دلیل افزایش ناامنیها در ولایت غزنی است و نیروهای امنیتی در تأمین امنیت ولایت غزنی ضعیف عمل نکردهاند.
محمدامین مبلغ، معاون والی ولایت غزنی به اطلاعات روز گفت: «بهنظر من اهمیت استراتژیک غزنی برای طالبان باعث شده که طالبان بیشترین فشار خود را روی غزنی وارد کنند. سالهای گذشته هم بیشترین فشار را روی غزنی وارد میکردند و امسال هم تلاش میکنند که فشارهای خود را روی غزنی بیشتر سازد. طالبان این تحرکات را برای امتیازگیری در پروسه صلح انجام میدهد.»
آقای مبلغ همچنان میگوید: «من رد میکنم که نیروهای امنیتی در این قسمت [تأمین امنیت غزنی] ضعیف عمل کرده باشند. براساس پالیسی صلح، تا چند روز قبل نیروهای امنیتی ما در حالت دفاعی فعال قرار داشتند و حالت دفاعی فعال ایجابات خود را دارد. به تناسب تهاجم و خونخواری که طالبان در غزنی شروع کرده است، ایجاب میکند که نیروهای امنیتی هم تحرکاتشان را افزایش دهند و مقابل بالمثل داشته باشند.»
در همین حال، عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی در مورد سوزاندن پنج نفر در دره قیاق غزنی واکنش نشان داده است. آقای عبدالله در صفحه فیسبوکش نوشته است: «از وقوع این رویداد غمانگیز بهشدت متأثر شدیم. به شهدای این رویداد المناک بهشت برین از بارگاه ایزد متعال میطلبیم و با خانوادههای قربانیان ابراز همدردی و غمشریکی میکنیم. وقوع چنین رویدادهایی، ضرورت ختم جنگ و برقراری صلح و اشتی ملی را برجسته میسازد.»
سرپرست ریاست عمومی امنیت ملی هم گفت که طالبان به هویت و فرهنگ مردم افغانستان حمله کردهاند. به گفتهی او، طالبان «دشمن هویت و تاریخ ما است و به هر شکلی که خواسته باشند براساس هدایات رهبریشان حملاتشان را ادامه میدهند.» آقای سراج که دیروز (دوشنبه، ۲۹ ثور) در یک نشست خبری مشترک با سرپرست وزارت داخله و رییس ستاد ارتش کشور در کابل صحبت میکرد، گفت که طالبان در حال حاضر با شبکه القاعده، تحریک اسلامی ازبکستان، تحریک اسلامی ترکستان شرقی، لشکر طیبه و دیگر گروههای تروریستی ارتباط دارند.
آقای سراج همچنان گفت که طالبان پس از امضای توافقنامه صلح با امریکا، بیش از سههزار و ۸۰۰ حملهی تروریستی را در نقاط مختلف کشور سازماندهی و اجرا کردهاند که در مقایسه به زمان مشابه در سال گذشته، افزایش قابل توجهی را نشان میدهد.
به گفتهی آقای سراج، در نتیجهی این حملات طالبان، ۴۲۰ غیرنظامی کشته و ۹۰۶ غیرنظامی دیگر زخمی شدهاند. او همچنان افزود که حملات طالبان در نقاط مختلف کشور ادامه دارد و این گروه در تلاش است که جنگ را بیشتر از این نیز افزایش دهد.
محمدمسعود اندرابی، سرپرست وزارت داخلهی کشور هم میگوید که گروه طالبان عملیات بهاریشان را اعلام نکرده، اما عملا جنگ را در نقاط مختلف کشور آغاز کرده است.
پس از امضای توافقنامهی صلح میان امریکا و طالبان در دوحه، نیروهای امنیتی و دفاعی در حالت دفاعی فعال قرار داشتند و عملیات تهاجمی در برابر طالبان اجرا نمیکردند. اما روز سهشنبه هفتهی گذشته (۲۳ ثور) محمداشرف غنی در واکنش به حمله بر شفاخانه صد بستر دشت برچی کابل و حمله بر مراسم تشییع جنازه در ننگرهار، به نیروهای امنیتی دستور داد که از حالت دفاعی فعال خارج و به حالت تهاجمی تغییر موضع بدهند.