شمار زیادی از کاربران رسانه‌های اجتماعی در افغانستان به‌تازگی با راه‌اندازی یک کمپین خواستار توقف پخش سریالی به نام «چُقر» شدهاند. این سریال از تلویزیون خصوصی طلوع پخش می‌شود. کاربران مدعی‌اند که پخش این سریال خشونت و قلدری را در جامعه ترویج کرده و افزایش می‌دهد.
این کمپین در حالی در شبکه‌های اجتماعی بالا گرفته که وزارت اطلاعات و فرهنگ خواستار توقف این سریال تلویزیونی نیز شده است.
مسئولان موبی گروپ در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز درخواست وزارت اطلاعات و فرهنگ را سانسور می‌داند. همچنان نی یا نهاد حمایت از رسانه‌های آزاد افغانستان نیز این اقدام وزارت اطلاعات و فرهنگ را مغایر با قانون رسانه‌های همگانی در کشور می‌داند.
نشان چقر بر در و دیوار شهر
سریال چقر که مورد انتقاد وزارت اطلاعات و فرهنگ و شماری از کابران در شبکه‌های اجتماعی قرار دارد، بینندگان زیادی در سراسر کشور دارد.
بصیر ایوبی، استاد یک دانشگاه در صفحه‌ی کاربری فیس‌بوک نوشته است: «سریال چُقر سلامت روانی هم‌وطنان به‌ویژه جوانان ما را صدمه می‌زند و خشونت را ترویج می‌کند.»
احمد فرید مزدک، کاربر دیگر در صفحه‌ی فیس‌بوکش نوشته است: «سریال چُقر برای نوجوانان میهن بسیار بدآموز است. در و دیوار شهر و روستا، با نشان چُقر آلوده شده است. نوجوانان نشان چُقر را در دست‌های‌شان خالکوبی کردهاند و ده‌ها نوجوان ما با الگوبرداری از چُقر کشته شدهاند.»
کاربر دیگری در فیس‌بوک که از کمپین منع پخش سریال چُقر حمایت می‌کند، می‌گوید که پسر نوجوان یکی از اقوامش با تیغ، علامت سریال چُقر را روی دستش خالکوبی کرده و اکنون دچار عفونت شدید شده است. او تصریح می‌کند که بسیاری از نوجوانان محله زندگی آن‌ها همیشه در تلاش‌اند که خود‌شان را مانند کارکترهای‌های سریال چُقر بسازند.
علاقه به سریال چُقر در میان جوانان و نوجونان در کابل به اندازه‌ای است که نوجوانان در تلاش همانندسازی با شخصیت‌های این سریالند.
روی در و دیوارها، کوچه و پس‌کوچه‌های کابل حتا روی دیوارهای مکتب‌ها، دانشگاه‌ها و دیگر جاهای شهر نیز علامت و شعار سریال چُقر به چشم می‌خورد. از دید منتقدان پخش سریال چقر و نقش و نگارهای دیوارها به‌وضوح علاقه و الگوبرداری از این سریال را نشان می‌دهد.
درباره‌ی چُقر
در حال حاضر بخش بزرگی از برنامه‌های تلویزیونی افغانستان را پخش سریال‌های خارجی تشکیل می‌دهد. از این میان اما سریال ترکی به نام چُقر یا گودال که این روزها از طریق تلویزیون خصوصی طلوع و چندین تلویزیون دیگر پخش می‌شود، به یکی از پرطرفدارترین سریال‌های تلویزیونی بین نوجوانان و جوانان افغانستان تبدیل شده است.
این سریال در منطقه‌ای به نام چُقر ثبت شده است. چُقر منطقه‌ای است خودمختار در ترکیه که باشندگان آن در تبانی با دولت، تمام قدرت منطقه‌ی‌شان را در دست دارند و رفت‌وآمد افراد مناطق دیگر به هر عنوانی که باشد، مورد بازخواست و امر و نهی خانواده‌ای به‌نام «کوچوا» قرار می‌گیرد.
این نمایش تلویزونی جنگ، کشتار، قاچاق مواد مخدر، زورگویی، منطقه‌گرایی و دخالت در زندگی دیگران را که در منطقه چُقر جریان دارد، به تصویر کشیده است.
نقش و نگارها محدود به در و دیوارها نمانده و شماری از جوانان و نوجوانان علامت این سریال را حتا روی بدن‌شان نیز خالکوبی کردهاند.
نگرانی از چیست؟
از دید مخالفان پخش سریال‌هایی که محتوای خشونت‌آمیز دارند، الگوبرداری کودکان و نوجوان از آن مهم‌ترین نگرانی است. ندا صمیم، که یک آموزگار است در صفحه‌ی فیس‌بوکش در حمایت از کمپین منع پخش سریال چُقر نوشته است: «به‌خاطر خدا سریال چُقر را متوقف کنید. تمام شاگردان به‌جای توجه به درس و تعلیم به پای میز و چوکی علامه‌ی چُقر را رسم می‌کنند. سر زبان همه قصه‌های چُقر است و حتا منطقه‌ی‌شان را به نام چُقر نام‌گذاری کردهاند. بعد از ساعت شش شام بیرون رفته نمی‌شود. جوانان و نوجوانان با چاقو به مردم حمله می‌کنند و باز زنده باد چُقر می‌نویسند.»
دکتر باقر رضایی، روان‌شناس و استاد دانشگاه می‌گوید که تأثیر سریال‌هایی مانند چُقر را می‌توان در جامعه به‌صورت گسترده مشاهده کرد. به باور آقای رضایی، افغانستان به‌لحاظ اقتصادی، فرهنگی، امنیت و از همه مهم‌تر تربیت خانوادگی ضعیف است و این مسأله سبب می‌شود که آنان بیش‌تر در معرض بدآموزی قرار بگیرد: «جوانان و نوجوانان به‌دلیل محرومیت‌هایی که این‌جا وجود دارد، با نشستن پای تماشای این سریال‌ها، به نوعی یاد می‌گیرند که محرومیت‌های‌شان را با استفاده از شیوه‌‌هایی که در این سریال‌ها وجود دارد، ارضا کنند و برای ارضاکردن این حس‌شان، یاد می‌گیرند که به زور متوسل شوند و با استفاده از وسایل خشونت‌زا در پی اِعمال خواسته‌های‌شان شوند.»
دکتر سید جعفر احمدی، دیگر روان‌شناس و استاد دانشگاه نیز می‌گوید که بروز خشونت‌ها جنبه‌ی آموزشی و یادگیری دارد و افراد به‌ویژه نوجوانان و جوانان به‌گونه‌ی پنهان خشونت را می‌آموزند. به گفته‌ی آقای احمدی رسانه‌ها نیز خشونت‌ورزی را به مردم آموزش می‌دهند.
آقای احمدی تصریح می‌کند که مردم افغانستان از خشونت رنج می‌برند، اما همچنان شمار زیادی از رسانه‌ها زمینه‌ی آموزش بیش‌تر و تقویت خشونت را در جامعه فراهم می‌کنند: «من از کمپین منع پخش سریال چُقر حمایت می‌کنم. زیرا براساس داده‌ها روان‌شناسی انسان‌ها نحوه‌ی بروز خشونت‌ها را از طریق تماشا یاد می‌گیرند، خصوصا نوجوانان و جوانان.»
آقای احمدی تأکید می‌کند که براساس تحقیقات روان‌شناسی- اجتماعی، بین میزان خشونت و تماشای خشونت و بروز دادن آن در جامعه و افزایش جرایم و جنایت‌ها رابطه‌ی مستقیم وجود دارد: «ما دقیقا موردی را در خود کابل دیدیم که جوانان مانند سریال و با باندبازی فردی را اعدام کردهاند.»
این گفته‌ها در حالی ابراز می‌شود که وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز با فرستادن نامه‌ی رسمی به آدرس تلویزیون طلوع خواستار منع پخش سریال چُقر شده است.
توقف پخش این سریال سانسور است؟
اما شماری از کاربران رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌گران درخواست وزارت اطلاعات و فرهنگ مبنی به پخش‌نشدن سریال چُقر از طریق تلویزیون طلوع را سانسور و خلاف قوانین و آزادی بیان می‌دانند.
مجیب خلوتگر، رییس نهاد نی (حمایت‌کننده‌ی رسانه‌های آزاد افغانستان) می‌گوید که درخواست وزارت اطلاعات و فرهنگ خلاف قوانین رسانه‌های همگانی و سانسور رسانه‌ای است و این وزارت حق درخواست منع پخش محتوای رسانه‌ای را ندارد: «باور ما این است که اگر کار رسانه مشکل داشته باشد و رسانه در قبال نشراتش تخطی کرده باشد، باید کمیسیون تخطی رسانه‌ها موضوع را بررسی و رسیدگی کند. فرستادن مکتوب از آدرس وزارت اطلاعات فرهنگ این نگرانی را به میان می‌آورد که حکومت رسانه‌ها را سانسور می‌کند.»
سید جعفر راستین، رییس نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ در پاسخ به ادعای سانسور رسانه‌ای می‌گوید که این وزارت به درخواست و شکایت مردمی مبنی به متوقف‌شدن سریال چُقر، از تلویزیون طلوع درخواست توقف پخش سریال را کرده است.
آقای راستین اضافه می‌کند که رسانه‌ها باید مطابق به نیاز و فرهنگ جامعه محتوای مناسب نشراتی خریداری کرده نشر کنند: «ما هیچ محدودیت برای رسانه‌ها به‌ویژه برای تلویزیون طلوع در قسمت انتخاب و پخش سریال نگذاشته‌ایم، ولی این به آن معنا نیست که رسانه‌ها خشن‌ترین و بدمحتوا‌ترین سریال‌ها را نشر کنند.»
شفیق گوهری، رییس موبی گروپ، می‌گوید که وزارت اطلاعات و فرهنگ مبنی به پخش‌نشدن سریال چُقر مکتوبی به تلویزون طلوع فرستاده که مبنای قانونی ندارد و دلایل کافی و قانونی در مکتوب ذکر نشده است.
به گفته‌ی آقای گوهری، در مکتوب تنها آمده که سریال چُقر باعث تخریب روان جامعه می‌شود: «چه ثبوتی وجود دارد و چگونه ثابت می‌شود که سریال چُقر روان جامعه را تخریب می‌کند؟ برخورد سلیقه‌ای به‌جا نیست و سرحد آن نیز نامعلوم است. ما به خواست مردم عمل می‌کنیم و اگر دلایل ما قابل قبول وزارت نباشد، ما نیز از مجرای قانون پیش خواهیم رفت.»
بخش زیادی از نشرات تلویزیون های افغانستان را برنامه‌های تولیدشده‌ی خارجی تشکیل می‌دهد. از این‌رو، پخش سریال‌ها در گذشته نیز هرازگاهی خبرساز شده و وزارت اطلاعات و فرهنگ برخی رسانه‌ها را به‌دلیل پخش یک سریال به دادستانی معرفی کرده است.