فارن پالیسی – لین اودانل و میرویس خان
مترجم: جلیل پژواک
مقامات طالبان می‌گویند که رهبر این گروه به ویروس کرونا آلوده شده و احتمالا تحت درمان درگذشته است. خبر آلوده‌شدن ملا هیبت‌الله آخندزاده را به این ویروس که شماری دیگر از رهبران ارشد طالبان را نیز بیمار کرده است، روز دوشنبه یک مقام ارشد نظامی طالبان به‌نام مولوی محمدعلی جان احمد تأیید کرد.
احمد در مصاحبه با «فارن پالیسی» گفت: «رهبر ما بیمار اما در حال بهبودی است.» با این‌حال سه مقام دیگر طالبان در شهر کویته‌ی پاکستان به شرط پنهان‌ماندن هویت‌شان می‌گویند که آن‌ها معتقدند آخندزاده بر اثر بیماری کووید 19 درگذشته است. این خبر تا کنون به صورت رسمی تأیید نشده است.
در همین‌حال یک مقام ارشد حکومت افغانستان می‌گوید که سایر رهبران طالبان از جمله بسیاری از اعضای این گروه در دفتر طالبان در دوحه‌ی قطر که با ایالات متحده بر سر توافق‌نامه‌ای که در ماه فبروری به امضا رسید مذاکره کردند، نیز به کووید 19 مبتلا شده‌اند. این مقام به شرط پنهان‌ماندن هویتش گفت: «تقریبا تمام رهبری طالبان در دوحه این مریضی را دارند.»
او افزود: «این [تحول] مهم است زیرا اگر مذاکرات [بین حکومت و طالبان] طی چند هفته‌ی آینده آغاز نشود و آن‌ها بیمار باشند، آتش‌بس را تا چه مدت ادامه خواهند داد؟»
مقامات طالبان که در این گزارش نام‌شان ذکر نمی‌شود گفتند آخندزاده در سه ماه گذشته دیده نشده است، هیچ نوار صوتی از جانب وی منتشر نشده است و پیام عیدی وی نیز در قالب بیانیه و قبل از عید منتشر شده است.
احمد، مقام نظامی ارشد طالبان، گفت که آخندزاده بستری شده است، اما تأیید نکرد که در کدام شفاخانه و کجا بستری شده است. او در پاسخ به این سوال که آیا رهبر طالبان در پاکستان تحت درمان قرار گرفته است یا جای دیگری، گفت: «چرا شما مردم فکر می‌کنید که پاکستان تنها کشوری است [که آخندزاده در شفاخانه‌ی آن بستری می‌شود]؟ کشورهای دیگری نیز هستند که از پاکستان قوی‌ترند که از ما حمایت می‌کنند و جهان نیز این را می‌داند. من نام این کشور را نمی‌گیرم اما [بدانید] که کشوری قدرت‌مند و یکی از متحدین ما است.»
منابع در حکومت افغانستان و منابع غربی مدتی پیش به سلامتی آخندزاده شک کرده بودند. «آنتونیو جیوستوزی»، کارشناس طالبان در «انستیتوت خدمات متحده سلطنتی» در لندن می‌گوید که منابع وی درون طالبان تأیید می‌کنند که آخندزاده کرونا گرفته است. جیوستوزی می‌گوید: «هیبت‌الله به‌شدت بیمار است و در پاکستان بستری است.» برخی منابع طالبان در کویته می‌گویند که آخندزاده برای درمان به روسیه رفته است.
طالبان اخیرا برای سه روز عید آتش‌بس اعلام کردند. رسانه‌های افغانستان به نقل از یک منبع ناشناس در حکومت گفتند که آتش‌بس به‌صورت غیررسمی ادامه می‌یابد زیرا هیچ‌یک از طرف‌ها تا هنوز پایان آن‌را اعلام نکرده‌اند.
با این‌حال، گسترش ویروس کرونا به سطح رهبری گروه طالبان و آلوده‌شدن مذاکره‌کنندگان و فرماندهان این گروه و در نتیجه عدم اطمینان از چگونگی تأثیر دنیاگیری کووید 19 بر حلقه‌ی مرکزی کنترل و رهبری طالبان، بر روند صلح نیز تأثیر می‌گذارد. در 29 ماه مِی فارن پالیسی گزارش داد که بسیاری از رهبران ارشد طالبان در کویته از جمله سراج‌الدین حقانی -معاون آخندزاده و رهبر شبکه جهادی حقانی، که در پشت بسیاری از حملات وحشیانه بر نیروهای افغان و نیروهای بین‌المللی و غیرنظامیان در افغانستان قرار داشته است و روابط نزدیکی با القاعده دارد- به بیماری کووید 19 مبتلا شده‌اند.
اکنون در غیاب این دو رهبر ارشد، جنبش طالبان توسط پسر ملا محمد عمر اداره می‌شود.
به گفته‌ی مقامات طالبان از جمله احمد و منابع اطلاعاتی غربی، ملا محمدیعقوب فرماندهی اداری، عملیاتی و نظامی جنبش طالبان را به عهده گرفته است. به‌نظر می‌رسد که کووید 19 به ملا یعقوب در تحقق‌بخشیدن آرزوی دیرینه‌‌اش یعنی گرفتن جای پدرش به‌عنوان رهبر طالبان، کمک کرده است.
ملا یعقوب نقش سراج‌الدین حقانی به‌عنوان رییس عملیات‌های طالبان را نیز به عهده گرفته است و در حال تحکیم کنترل خود بر عملیات‌های نظامی این گروه است و انتظار می‌رود که به‌زودی کنترل عملیاتی طالبان در تمام 34 ولایت افغانستان را به دست گیرد. فرماندهان طالبان گفته‌اند که از رهبری وی حمایت می‌کنند.
این‌که این تغییر چه معنایی می‌تواند برای روند صلح، ماهیت جنگ و منابع مالی عظیم طالبان داشته باشد هنوز مسلم نیست. اما پرسش‌هایی که در خصوص این تغییرات در کابل مطرح می‌شود، باعث سردرگمی و آشفتگی در میان حکومت می‌شود.
با این‌که گفته می‌شود ملا یعقوب از صلح در افغانستان حمایت می‌کند، اما منابع در کویته می‌گویند که این حمایت ممکن است به حمایتی که وی در تلاشش برای گرفتن رهبری رسمی طالبان دریافت می‌کند، بستگی داشته باشد. یک منبع نزدیک به رهبری طالبان گفت: «شاهزاده سعی می‌کند تاج خود را به دست آورد.» او گفت که هرچند اعتقاد بر این است که یعقوب حامی روند صلح است، اما «این امر به این بستگی دارد که آیا از وی به‌عنوان رهبر حمایت خواهد شد یا خیر.»
طالبان و حکومت افغانستان در مرحله تبادل زندانیان به‌عنوان بخشی از توافق‌نامه‌ی حکومت ترمپ و مقامات طالبان که در 29 فبروری در دوحه به امضا رسید، قرار دارند. این توافق‌نامه از حکومت افغانستان خواستار آزادی حدود 5 هزار زندانی طالب است. روند آزادی زندانیان با چالش‌هایی مواجه بوده است و دنیاگیری کووید 19 و بیماری رهبری طالبان می‌تواند تأثیر منفی بر آن بگذارد.
مقام حکومت افغانستان می‌گوید که به رغم برخی گزارش‌های رسانه‌ای مبنی بر این‌که ملا نورالدین ترابی، رییس کمیسیون زندانیان طالبان، از کووید 19 بهبود یافته است، اما او همچنان بیمار است. این مقام می‌گوید که ترابی به خاطر این ویروس در «بسترِ بیماری» است. این مقام می‌گوید که قرار بود ترابی برای دور فعلی مذاکرات درباره چگونگی تبادل زندانیان «به کابل بیاید.» ترابی وزیر عدلیه دولت طالبان (1996-2001) بود. دولت طالبان پس از حملات یازدهم سپتامبر و حمله‌ی نظامی امریکا به افغانستان سقوط کرد.
اسامه بن لادن، رهبر القاعده، حملات یازدهم سپتامبر را در حالی که در خاک افغانستان مستقر و مهمان ملا عمر بود، برنامه‌ریزی و انجام داد. رهبری طالبان همچنان با القاعده و همچنین دولت اسلامی و سایر گروه‌های شورشی فعال در افغانستان پیوند دارد. یک منبع اطلاعاتی غربی شبکهی حقانی را به‌عنوان یک «عملیات تجاری فرصت‌طلبانه» توصیف می‌کند که ارتباط نزدیکی با القاعده دارد. سراج‌الدین حقانی پس از کشته‌شدن ملا اختر منصور ـ که پس از ملا عمر رهبر طالبان شده بود ـ توسط هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده، معاون آخندزاده شد.
ترفیع حقانی به سمت معاونیت رهبری طالبان، باعث رسمی‌شدن روابط بین شبکهی حقانی و طالبان شد و تداوم جریان مالی به طالبان از منابع مالی عظیم شبکهی ثروت‌مند حقانی را تضمین کرد. یک دیپلمات غربی می‌گوید که اکنون با به حاشیه‌رفتن حقانی به خاطر بیماری و ارتقای ملا یعقوب به سمت رییس عملیات‌های گروه طالبان، شبکهی حقانی «احتمالا راه خودش را می‌رود و به روش خودش فعالیت می‌کند.»
مقام حکومت در کابل همچنین تأیید می‌کند که محمد نبی عمری، یکی دیگر از چهره‌های طالبان مستقر در دوحه، که مستقیما در مذاکرات این گروه با ایالات متحده دخیل بود، به بیماری کووید 19 مبتلا شده بود و اکنون بهبود یافته است. این مقام می‌گوید: «او رهبری هیئت طالبان را هنگام تماس‌های ویدیویی با حکومت در مورد آزادی زندانیان به عهده داشت.»
عمری نزدیک به 12 سال در زندان گوانتانامو بود. او یکی از به اصطلاح پنج طالب است که در دولت طالبان قبل از حملات یازدهم سپتامبر نقش برجسته داشتند. آن‌ها در سال 2014 و در بدل آزادی «بوئی برگدال»، بریدمل ارتش امریکا که برای پنج سال در اسارت طالبان بود، از زندان گوانتانامو آزاد شدند.
مقام حکومت در کابل می‌گوید که «عمری برای چند هفته در کمیسیون حضور نداشت» و قادر به برقراری ارتباط با کابل برای پیشرفت در روند پایان‌دادن به این جنگ، نبود.
حکومت افغانستان در مورد این‌که بیماری رهبران طالبان چه تأثیر می‌تواند بر مذاکرات مستقیم با این گروه داشته باشد، اظهار نظر رسمی نمی‌کند. مذاکرات مستقیم حکومت و طالبان مرحله‌ی بعدی روند صلح است که انتظار می‌رفت طی چند هفته پس از امضای توافق‌نامه طالبان و ایالات متحده آغاز شود. اکنون با اقدام ایالات متحده به کاهش رقم سربازان امریکایی مستقر در افغانستان به‌عنوان بخشی از توافق‌نامه 29 فبروری با طالبان، حکومت افغانستان آسیب‌پذیر به نظر می‌رسد زیرا اعتقاد براین است که ارتش این کشور به تنهایی آماده‌ی ایستادگی در برابر شورشیان را ندارد.
«لانگ وار جورنال»، که پروژه «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» برای ارزیابی جنگ افغانستان است، می‌گوید که طالبان «بدون شک» از سال 2011، زمانی که شمار نیروهای امریکایی مستقر در افغانستان کاهش یافت، به این‌سو در حال بازخیزش و قدرت‌مندشدن بوده است. مأموریت ناتو در اواخل سال 2014 از حمایت نظامی به «آموزش، مشوره و کمک» به ارتش افغانستان تبدیل شد. طبق توافق‌نامه ایالات متحده و طالبان، رقم سربازان امریکایی مستقر در افغانستان تا سال آینده صفر خواهد شد و همین انتظار از شرکای ناتو نیز می‌رود.
لانگ وار جورنال تقریبا نیمی از ولسوالی‌های افغانستان را به‌عنوان مناطق «مورد منازعه» توصیف می‌کند. از مجموع 398 ولسوالی، 189 ولسوالی مورد منازعه است و تصور می‌شود که 133 ولسوالی تحت کنترل دولت و 75 ولسوالی نیز تحت کنترل طالبان باشد.