مسئولان در اتحادیه معدن‌داران زون غرب کشور می‌گویند که در دوران شیوع کووید19، استخراج‌کنندگان و پروسس‌کنندگان سنگ مرمر هرات، بیش از ده میلیون دالر امریکایی ضرر دیده‌اند.
این مسئولان به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که در این مدت استخراج و پروسس سنگ مرمر 70 درصد کاهش و بیش از دو هزار تن نیز بیکار شده‌اند و در مقطع کنونی چشم‌انداز روشنی برای جلوگیری از رکود سرمایه‌گذاران سنگ مرمر دیده نمی‌شود.
وحید ملک‌زاده، رییس اتحادیه معدن‌داران زون غرب کشور می‌گوید که سرمایه‌گذاری بیش از 80 میلیون‌دالری در سکتور سنگ در هرات، به‌دلیل شیوع کرونا و مشکلات در بخش استخراج، پروسس و صادرات متضرر شده است.
18 معدن سنگ مرمر در هرات قابلیت استخراج دارد و از این میان، 15 معدن در ولسوالی چشت، دو معدن در ولسوالی اوبه و یک معدن در ولسوالی زنده‌جان هرات موقعیت دارد. استخراج سنگ مرمر از این ولسوالی‌های از کیفیتی خوبی برخوردار است.
70 درصد شرکت های پروسس سنگ در حال ورشکستگی است
سنگ مرمر هرات در کشورهای ایران، ترکمنستان، امارات متحده عربی، چین و هند بازار دارد، اما در دوران شیوع کووید19 طی دو ماه هیچ محموله سنگ مرمر به این کشورها صادر نشده است.
وحید ملک‌زاده، رییس اتحادیه معدن‌داران زون غرب کشور می‌گوید که مقدار کمی از استخراج سنگ مرمر هرات به کشورهای خارجی صادر می‌شود. به گفته‌ی آقای ملک‌زاده این میزان صادرات نسبت به گذشته تقریبا هیچ است: «با شیوع کرونا به مدت چهار ماه استخراج سنگ مرمر در هرات متوقف بود. یک ماه می‌شود که فیصدی کمی از سنگ مرمر هرات از طریق مرز دوغارون ایران صادر شده و حالا در حدود 70 درصد کارخانه‌های پروسس سنگ مرمر در شهرک صنعتی در حالت ورشکستی قرار دارند.»
انتقاد والی هرات از استخراج غیرمعیاری
غلام‌عباس احمدی، یکی از استخراج‌کنندگان سنگ مرمر در هرات می‌گوید که شمار زیادی از کارگران در بخش استخراج و پروسس سنگ مرمر به‌دلیل شیوع کرونا رخصت شده‌اند. او می‌گوید که در دوران کرونا در هرات، خسارات هنگفت مالی به سرمایه‌گذاران سنگ مرمر وارد شده و حکومت باید آن‌ها را در بخش معافیت مالیاتی و جواز کاری همکاری کند: «اگر حکومت همکاری نکند، ما ورشکست می‌شویم. همین حالا هم وضعیت استخراج‌کنندگان سنگ مرمر خوب نیست و حکومت نباید از آن‌ها مالیه بگیرد. حتا در دوران کرونا نتوانستیم که پرزه‌های ماشینری خود را از ایران بیاوریم و کار ما تعطیل شد.»
اما سید عبدالوحید قتالی، والی هرات در پاسخ به پرسش خبرنگار روزنامه اطلاعات روز، از روند استخراج غیرمعیاری سنگ مرمر و بلند بودن ضایعات آن انتقاد می‌کند. او می‌گوید: «در بسا موارد خوشحال هستیم که شیوع کرونا استخراج معادن سنگ مرمر را متوقف کرده است. دولت جمهوری اسلامی افغانستان 80 تا 90 درصد ضایعات سنگ مرمر را نمی‌پذیرد. باید استخراج‌کنندگان ماشینری مطمئن‌تری برای استخراج وارد کنند.» به باور او استخراج به‌شکل کنونی، یک نوع «ظلم» به معادن سنگ مرمر هرات است.
محدودیت بر صادرات سنگ مرمر
بیش از پنج سال می‌شود که براساس دستور رییس‌جمهور اشرف غنی، صادرات سنگ مرمر پروسس‌نشده به خارج کشور ممنوع اعلام شده است. استخراج‌کنندگان سنگ مرمر می‌گویند که این اقدام رییس‌جمهور باعث کاهش صادرات سنگ مرمر شده است.
عطاالله پوپل، یکی از استخراج‌کنندگان سنگ مرمر از حکومت می‌خواهد که وضع محدودیت بر صادرات سنگ مرمر پروسس‌نشده را بردارد؛ چون پروسس سنگ در افغانستان به تناسب کشورهای دیگر ضعیف است. او می‌گوید که بسیاری از مشتریان سنگ مرمر افغانستان، خواستار صادرات سنگ مرمر پروسس‌نشده‌اند تا در دیگر کشورها براساس نیازمندی خود این سنگ را پروسس کنند.
یکی از دلایل عدم رشد صنعت سنگ مرمر در افغانستان، واردات سنگهای مشابه و کم‌کیفیت خارجی است. بیش‌تر ساختمان‌ها در هرات از سنگهای خارجی برای تزئین استفاده می‌کنند.
استخراج‌کنندگان سنگ از حکومت می‌خواهند که تعرفه‌های سنگین برای صادرات سنگهای مشابه خارجی وضع کند تا سنگ مرمر هرات بازار داخلی پیدا کند.
ناامنی و باج‌گیری
مسیر منتهی به معادن سنگ مرمر در ولسوالی‌های چشت و اوبه ناامن است. معادن سنگ مرمر تا 220 کیلومتر از شهر هرات دورتر موقعیت دارد. استخراج‌کنندگان سنگ مرمر حکومت را در راستای تأمین امنیت به بی‌پروایی متهم می‌کنند و خواستار تغییر این وضع شده‌اند.
غلام‌عباس احمدی، یکی از استخراج‌کنندگان سنگ مرمر می‌گوید که افراد مسلح ناشناس هنگام انتقال سنگ از معادن و مواد سوختی از موترهای باربری اخاذی می‌کنند: «تهدیدات امنیتی در مسیر شاهراه هرات – چشت زیاد است. افراد مسلح غیرمسئول و دزدان کوشش می‌کنند که اخاذی کنند و نیروهای امنیتی در این مسیر کنترل ندارند.»
استخراج‌کنندگان سنگ مرمر گفته‌اند که در چندین مورد افراد مسلح ناشناس موترهای حامل سنگ مرمر را حریق کرده‌اند تا زهر چشم به استخراج‌کنندگان سنگ مرمر نشان دهند و از آنان باج بگیرند.
مسئولان در اتحادیه معدن‌داران زون غرب کشور می‌گویند که افراد مسلح ناشناس با تهدید و ایجاد رعب و وحشت در تلاش اخاذی از استخراج‌کنندگان سنگ مرمر هستند. این مسئولان هشدار می‌دهند که با دوام باج‌طلبی طالبان و افراد مسلح ناشناس، علاقه‌مندی برای سرمایه‌گذاری در معادن سنگ مرمر به پیمانه‌ی وسیع کاهش خواهد یافت.
سید عبدالوحید قتالی، والی هرات نیز باج‌گیری طالبان از استخراج‌کنندگان سنگ مرمر را تأیید می‌کند: «دخالت مخالفان مسلح در ساحات استخراج سنگ مرمر و میل به باج‌گیری از آنان ادامه دارد. گاهی اتفاق افتاده که آنان [استخراج‌کنندگان سنگ مرمر] را وادار به باجدهی کنند. این موضوع از چندین جهت بررسی می‌شود.»
موجودیت بند سلما در ولسوالی چشت، باعث افزایش حضور طالبان شده است. بارها گزارش‌هایی مبنی بر تلاش گروه طالبان مبنی بر مختل‌کردن روند ساخت این بند گزارش شده بود.
چشم امید به بند سلما
روند برق‌رسانی به ولسوالی‌های شرقی هرات جریان دارد. استخراج‌کنندگان سنگ مرمر در هرات امیدوارند که هرچه زودتر برق به ولسوالی چشت برسد، تا در قسمت تأمین انرژی برقی برای استخراج و پروسس سنگ مرمر وضعیت بهبود یابد.
استخراج‌کنندگان سنگ مرمر امیدوار هستند که با پایان پروژه برق‌رسانی در ولسوالی چشت، کارخانه‌های پروسس سنگ مرمر را به نزدیکی معادن سنگ مرمر در این ولسوالی منتقل کنند. در نبود انرژی برقی، استخراج‌کنندگان سنگ مرمر برای انتقال مواد سوخت ماشینری‌های خود در اطراف معادن سنگ مرمر به مشکلاتی امنیتی مواجه هستند.
بند سلما در ولسوالی چشت موقعیت دارد. معادن سنگ مرمر به طرف جنوب رودخانه هریرود قرار دارد، اما سرک در شمال این رودخانه امتداد یافته است. آب‌‌خیزی از رودخانه هریرود، گاهی روند انتقال سنگ مرمر از معادن را به مشکل جدی مواجه می‌کند. از سال‌ها به این‌سو، یکی از خواسته‌های اصلی استخراج‌کنندگان سنگ مرمر ساخت پل بر فراز رودخانه هریرود است، ولی تا کنون کاری در این بخش صورت نگرفته است.
عطاالله پوپل به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که باید هرچه زودتر حکومت پل رودخانه هریرود را بسازد، تا بدون محدودیت سنگ مرمر را به کارخانه‌های تولیدی شهرک صنعتی منتقل کنند.