اتحادیه داکتران نسایی ولادی در افغانستان می‌گویند که به دنبال شیوع و گسترش ویروس کرونا و محدودشدن دسترسی زنان باردار به خدمات صحی، نارسایی و ناهنجارهای ولادی، ولادت‌های غیرطبیعی و فیستولای ولادی افزایش یافته است. افزون بر این به گفته‌ی داکتران، شماری زیادی از زنان باردار دچار فشارهای روانی نیز شده‌اند.
وزارت صحت عامه میگوید مراجعه زنان باردار به مراکز صحی کاهش یافته است. به گفته‌ی این وزارت از آغاز سال جاری میلادی تا کنون ۲۸۷ هزار و ۵۰ زن در کشور وضع حمل کرده‌اند که از این میان بیش‌تر از شش‌هزار زن در خانه زایمان کرده‌اند.
براساس آمارهای رسمی، از ۳۲ میلیون نفوس کشور حدود چهار درصد را زنان باردار تشکیل می‌دهند. پیش‌تر دفتر حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) نیز پیش‌بینی کرده بود که در جریان ۴۰ هفته پس از همه‌گیری کرونا، یک میلیون نوزاد در افغانستان به دنیا خواهند آمد.
اکنون وزارت صحت میگوید که ترس این وجود دارد که شمار زیادی از این نوزادان دچار سوءتغذی و ناهنجارهای صحی باشند.
«روز هزار بار به سلامت بچهام فکر می‌کنم»
بعد از سال‌ها انتظار، مهسا تا دو هفته‌ی دیگر فرزند اولش را به دنیا می‌آورد، اما دلشوره و اضطراب جای ذوق مادرشدن را از او گرفته است: «نمی‌شود استرس نداشت.»
دل‌نگرانی اصلی مهسا مانند بسیاری از مادران باردار این است که با شیوع کرونا برای انجام معاینات به داکتر نرفته و به هیچ‌گونه مراقبت صحی دوران بارداری دسترسی نداشته و از این‌رو، نگران سلامت فرزندش است: «نمی‌دانم این شرایط چقدر روی سلامت جسم و روان طفلم اثر کرده است. از طرفی، روزی هزار بار به روز زایمان و احتمال مبتلاشدن به ویروس و سلامت این بچه فکر می‌کنم.»
مهسا که تا دو هفته‌ی دیگر منتظر آمدن فرزندش است، تا کنون مکانی برای زایمان انتخاب نکرده است: «شفاخانه‌ها آلوده است، زایمان در خانه هم خطرناک. نمی‌دانم چه کار کنم.»
هشدار سازمان‌های صحی مبنی بر ضعیف‌بودن سیستم دفاعی زنان باردار، در افغانستان سبب شده که ترس زنان باردار از مبتلاشدن به ویروس کرونا تشدید شود و آنان را حتا از دریافت مراقبت‌های درمانی قبل از ولادت بازد‌‌ارند.
سمیرا نیز به‌دلیل ترس از مبتلاشدن به ویروس کرونا و به توصیه‌ی خانواده‌اش، در زمان گسترش کرونا، در خانه ولادت کرده است. ولادت در خانه برای سمیرا سخت و سنگین تمام شده است. به گفته‌ی سمیرا او اکنون از مشکلات زیادی رنج می‌برد.
رهنمودهای غلط
دکتر عادله اچکزی متخصص زنان و زایمان میگوید که ترس بیش از حد و رهنمودهای غلط به زنان باردار در زمان شیوع کرونا، شمار زیادی از زنان را از دریافت خدمات صحی مخصوص مادر و کودک در کشور محروم کرده است: «مادرانی که به داکتر مراجعه نکرده، افزون به وضع بد صحی خودشان، کودکان کم‌وزن و یا هم کودکان با وزن زیاد به دنیا آورده‌اند.»
به گفته‌ی داکتر اچکزی، شماری از این مادران حتا بدون دریافت کوچک‌ترین مشاوره‌های صحی در خانه زایمان کرده و دچار فیستولای ولادی شده‌اند: «مادری را به ما آورده بود که به خواست خانواده، در خانه زایمان کرده بود. بر اثر ولادت در خانه دچار پارگی درجه چهار (فیستولا یا ناهنجاری ولادی) شده بود. ما کاری نتوانستیم و به شفاخانه‌ی دیگر راجع کردیم.»
داکتر نجم‌السما شفاجو، رییس انجمن داکتران نسایی و ولادی میگوید به‌دلیل مراجعه‌نکردن زنان باردار به داکتر، نارسایی در زمان ولادت افزایش یافته است: «تنها در نزد خودم، چهار مادر دیر از زمان موعود مراجعه کرده‌اند. نوزادان این مادران در بطن‌شان تلف شده بودند. اگر به‌موقع مراجعه می‌کردند، این وضع پیش نمی‌شد.»
زایمان در خانه
زایمان زنان در خانه در افغانستان به‌دلیل سنتی‌بودن جامعه یک امر معمول است. زایمان در خانه طرفداران زیادی دارد.
راضیه مادر جوانی که انتظار اولین فرزندش را می‌کشد، تصمیم گرفته است که در خانه زایمان کند. او از ایده‌ی به دنیا آوردن فرزندش در خانه خوشحال است: «مادران ما در خانه زایمان کرده‌اند. آنان صحت‌مند هستند. این از مبتلا شدن خیلی بهتر است.»
این ایده به ذهن «شقایق» هم رسیده است و می‌خواهد فرزندش را در خانه به دنیا بیاورد: «مادربزرگ‌ها مگر چطور زایمان می‌کردند؟ میزان آلودگی در شفاخانه‌ها زیاد، اما در خانه کم است.»
داکتر هما اکسیر، رییس شفاخانه ملالی میگوید که با شیوع ویروس کرونا در افغانستان، میزان مراجعه خانم‌های باردار به شفاخانه‌ها به‌خصوص به شفاخانه ملالی به‌شدت کاهش یافته است: «اکثر خانم‌ها به‌دلیل ترس از مبتلاشدن به ویروس کرونا، مراقبت‌های درمانی قبل از ولادت‌شان را متوقف کرده‌اند و حتا به درخواست خانواده زایمان در خانه را پذیرفته‌اند.»
به گفته‌ی خانم اکسیر، در جریان چهار ماه گذشته به شفاخانه ملالی هیچ خانمی برای معاینات زمان بارداری مراجعه نکرده‌اند. اما برعکس میزان زنانی که در خانه زایمان کرده و دچار اختلالات زایمان شده افزایش یافته است: «تنها در دو ماه اخیر میزان مراجعه زنانی که دچار اختلالات ولادی مثل خون‌ریزی زیاد و فیستولا شده و نوزدانی که دچار کم‌وزنی و سوءتغذی‌اند، زیاد شده‌اند. در کنار این، مراجعه‌ی زنان بارداری با وضع بد صحی نیز در این اواخر زیاد شده است.»
به دنبال گسترش کرونا در افغانستان، دولت محدودیت بر گشت‌وگذار شهروندان در سراسر کشور وضع کرد و راه‌های مواصلاتی به مرکز را بست. در این وضع، شمار زیادی این زنان از دریافت خدمات صحی محروم شدند و شماری نیز به‌دلیل ترس از ابتلا به ویروس کرونا، خود عمدا به مراکز صحی مراجعه نکرده و در خانه‌ها وضع حمل کرده‌اند.
در همین حال داکتر فاطمه داوری، زایمان در خانه را امن نمی‌داند و میگوید که زایمان در خانه احتمال مرگ‌ومیر مادر و جنین را بالا می‌برد. به گفته‌ی او شرایط زایمان در خانه به هیچ عنوان در افغانستان مهیا نیست: «برای زایمان در خانه باید حتما پزشک متخصص حضور داشته باشد. جنین درشت نباشد، چیزی سلامت مادر و جنین را تهدید نکند و در صورت لزوم و ضرورت بتوان مادر را در مدت ده دقیقه به مراکز درمانی رساند تا بتواند از خدمات شفاخانه بهره ببرد. ما هنوز چنین شرایطی را نداریم که بتوانیم به زنان باردار توصیه‌ی زایمان در خانه را داشته باشیم.»
شکایت از خدمات صحی ضعیف
شماری از زنان باردار که در زمان شیوع کرونا به داکتر مراجعه کرده‌اند، از رفتار نامناسب و کیفیت پایین خدمات صحی در شفاخانه‌ها شاکی‌اند.
هدیه یکی از این زنان است. او میگوید: «این‌جا داکتران در مورد مشکلات صحی درست توضیح نمی‌دهند و رهنمایی نمی‌کنند از طرفی کیفیت دوا بسیار پایین است.»
اما وزارت صحت این گفته‌ها را رد می‌کند و میگوید که عرضه خدمات صحی به مادر و نوزاد مانند گذشته در کشور جریان دارد.
در کنار این ناهنجاری‌های صحی در زمان شیوع کرونا، زنان همچنان با فشارهای روانی نیز دست به گریبان‌اند، زیرا در فهرست بلندبالای تحقیقات، زنان باردار به‌عنوان جامعه هدفی مجزا به چشم می‌خورند؛ جامعه هدفی که در کنار استرس زایمان باید دوران قرنطینه و دلواپسی آلوده‌نشدن خود و فرزندشان را تاب بیاورند.
«سه‌ماه و نیم قرنطینه طاقتم را طاق کرده.» مهناز هفت‌ماهه باردار است و به‌دلیل ترس از مبتلاشدن به کرونا در این مدت برای آزمایش قبل از ولادت به شفاخانه نرفته است: «در این مدت برای گرفتن فشار و وزن و برای سونوگرافی به داکتر مراجعه نکرده‌ام.»
به گفته‌ی مهناز خدمات صحی در کشور خوب نیست و افزون به آن محیط آلوده، نگرانی او را بیش‌تر کرده است. برای همین او تصمیم گرفته است که در شفاخانه‌ی خصوصی زایمان کند، اما همچنان اضطراب دارد: «یکی از آشناهای‌مان که در شفاخانه خصوصی کار می‌کند، میگوید بین شفاخانه خصوصی و دولتی فرقی نیست. از وقتی این را شنیده‌ام شب‌ها نمی‌توانم خواب راحتی داشته باشم. اگر من و بچهام آلوده شویم، چه خاکی بر سرم بریزم؟»
رویا (اسم مستعار) یکی دیگر از زنان باردار میگوید که در کنار دیگر استرس‌ها، خواست وزارت صحت مبنی به نیاوردن فرزند در جریان همه‌گیری کرونا، اضطراب او و دیگر زنان مثل او را بیش‌تر کرده است.
با گسترش ویروس کرونا در افغانستان، در تاریخ ۱۶ سرطان سال جاری، وزارت صحت عامه کشور از خانواده‌ها خواست که تا زمان آمدن واکسین کرونا، از آوردن فرزند خودداری کنند، زیرا در جریان همه‌گیری کرونا، احتمال ابتلای زنان باردار به این ویروس نسبت به دیگر زنان بیش‌تر است.
براساس آمار رسمی، سالانه در افغانستان حدود یک میلیون کودک به دنیا می‌آیند. به گفته‌ی داکتران، تولد این شمار نوزادان در جریان همه‌گیری کرونا با ناهنجاری‌ها به همراه است زیرا زنان باردار به‌دلیل ترس از مبتلا شدن به کرونا به مراکز درمانی مراجعه نکرده‌اند.
براساس معلومات ارایه‌شده از سوی وزارت صحت عامه، کودکان متولدشده در دوره‌ی بحران کرونا از نظر جسمی بیش‌تر سوءتغذی بوده و مادران نیز دچار فشار روحی روانی بوده‌اند.
داکتر فاطمه داوری توصیه می‌کند که در صورت داشتن استرس با پزشک خود صحبت کنند و از مشاوره‌های روانی بهره ببرند: «اگر اضطراب به اندازه‌ای است که مانع فعالیت روزانه‌ی‌شان می‌شود، حتما باید به روان‌پزشک مراجعه کنند.
به گفته‌ی خانم داوری، استرس زیاد بارداری و ترس از مبتلاشدن، در کنار آسیب‌های فراوان صحی، شماری زیاد از زنان باردار را به فکر زایمان در خانه انداخته است که عواقب بدی در پی دارد.
روان‌شناسان نیز تأیید می‌کنند که اضطراب و استرس دوران بارداری، سلامت کودک و مادر را به خطر می‌اندازد. دکتر شرف‌الدین عظیمی، یکی از این روان‌پزشکان میگوید که استرس و اضطراب بیش‌تر از حد معمول آن برای همه به‌ویژه برای خانم‌های باردار اثر بدی بر جا می‌گذارد: «استرس و اضطراب زیاد می‌تواند، سبب تولد‌های زود‌رس، اختلال درآکسیجن‌رسانی به کودک، سوءشکل‌های ولادی، کم‌وزنی و … کودک شود. افزون به این سلامت روانی کودکان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و در درازمدت حتا سبب ابتلای آنان به اوتیسم و سایر اختلالات روانی نیز شده می‌تواند.»
این روان‌شناس میگوید که اضطراب‌ها و نگرانی‌ها یا منشأ واقعی دارند مثل نگرانی از ابتلا به کرونا که این روزها طبعا نگرانی واقعی است و یا منشأ غیرواقعی دارند که ساخته و پرداخته‌ی ذهن افراد است و زنان باردار هر دوی این را تحمل می‌کنند: «افرادی که در موقعیت‌های خاص‌اند مانند زنان باردار نگرانی و اضطراب بیش‌تر دارند. این نگرانی قدرت آسیب‌زایی بالایی دارند.»