پس از خروج شمار زیادی از نیروهای خارجی در سال 2014 از افغانستان و افتادن بار جنگ بر دوش نیروهای دفاعی و امنیتی افغان، فعالیت طالبان در کشور گسترش یافت و این گروه روز به روز نیرومندتر شد. دو سال قبل سیگار گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد نفوذ دولت افغانستان از 72 درصد در ماه عقرب 1394 به 56 درصد در عقرب 1397 کاهش یافته بود. تا دو سال قبل تنها مناطق مرکزی بود که از حملات طالبان مصون مانده بود. اما با آغاز روند صلح، این گروه حملاتش را بر مناطق مرکزی نیز آغاز کرد. این حملات در یک ماه گذشته شدت یافته و بزرگان و باشندگان مناطق مرکزی را نگران کرده است.
در بیش از یک ماه گذشته، مناطق نوار مررزی در ولسوالی‌های شولگره و چهارکنت در بلخ، بلخاب و سانچارک در سر پل، دره صوف بالا و خرم و سارباغ در سمنگان، پاتو و کیتی در دایکندی، لعل و سرجنگل در غور و ناور در غزنی که دارای ساکنان عمدتا هزاره‌ها هستند، هدف حملات گسترده‌ی جنگ‌جویان طالب قرار گرفتند. هرچند آمار دقیقی از تلفات این حملات در دست نیست، اما محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان به‌تازگی گفته است که در حدود دو هفته‌ی گذشته تنها در ولسوالی پاتوی دایکندی 67 نفر در حملات طالبان کشته و زخمی شده‌اند.
طالبان اما تا حالا به هر منطقه‌ای که در مناطق مرکزی حمله کرده، شکست خورده‌اند. در اکثر مناطق مرکزی، گروه‌های شبه‌نظامی متشکل از روستاییان شکل گرفته‌اند. آنان بی‌آن‌که هیچ حمایتی از سوی حکومت مرکزی، دریافت کنند در برابر طالبان تمام‌قد ایستاده‌اند و می‌جنگند و نمی‌گذارند که طالبان بر مناطق‌شان حاکم شوند. آنان در واقع حافظ قلمرو دولت جمهوری اسلامی افغانستان هستند.
ناظران و سیاستمدارن مناطق مرکزی معتقدند که طالبان در مناطق مرکزی پایگاه اجتماعی ندارند و از همین رو نمی‌توانند این مناطق را تصرف کنند و اگر تصرف هم کنند نمی‌توانند دوام بیاورند.
آقای محقق که دیروز (یک‌شنبه، 9 سنبله) در مراسم عاشورا صحبت می‌کرد، ضمن این‌که از حملات اخیر طالبان بر مناطق مرکزی و ساحات هزاره‌نشین، ابراز نگرانی کرد، هشدار داد که تلاش طالبان برای سقوط کامل یک ولسوالی و یا ولایت در مناطق هزاره‌نشین نتیجه نخواهد داد و این گروه موفق به این کار نخواهد شد.
پیش‌تر، سرور دانش، معاون دوم رییس‌جمهور نیز به به گونه‌ی تلویحی به طالبان گفته بود که حملات‌شان بر مناطق مرکزی نتیجه نمی‌دهد و شکست می‌خورند. او گفته بود: «طالبان باید بدانند که اگر پا به هزاره‌جات بگذارند، وارد باتلاقی خواهند شد که بیرون‌شدن از آن برای آن‌ها بسیار دشوار خواهد بود.» آقای دانش تأکید کرده بود که هزاره‌ها و مناطق هزاره‌نشین هرگز جنگ‌طلب و طرفدار تشدید خشونت نبوده و نیستند، «اما اگر خانه و سرزمین آنان مورد تعدی و تعرض قرار گیرد تا آخرین نفس از خود دفاع خواهند کرد».
روند صلح و شدت‌گرفتن فعالیت‌های طالبان
ناظران و آگاهان نظامی معتقدند که حملات اخیر طالبان بر مناطق مرکزی در راستای امتیازگیری این گروه در گفت‌وگوهای بین‌الافغانی انجام شده است.
به اعتقاد علی‌اکبر جمشیدی، نماینده دایکندی در مجلس نمایندگان از روزی که بحث روند صلح در کشور جدی شد، طالبان با گسترش فعالیت‌هایش در بخش‌های مختلف کشور از جمله مناطق مرکزی، تلاش کردند نشان دهند که این گروه بخش وسیعی از افغانستان را در اختیار دارد تا در مذاکرات صلح امتیازات بیش‌تری به دست بیاورد.
به باور آقای جمشیدی حملات اخیر طالبان بر مناطق هزاره‌نشین هم با نزدیک‌شدن زمان شروع گفت‌وگوهای بین‌الافغانی رابطه‌ی مستقیم دارد: «گروه طالبان تلاش می‌کند که در میدان‌های جنگ دست‌آورد داشته باشد تا سر میز مذاکره، حرفی برای گفتن داشته باشد. مناطق مرکزی افغانستان هم متأثر از همین وضعیت کلی افغانستان است.»
غلام‌حسین ناصری، نماینده‌ی کابل در مجلس نمایندگان هم معقتد است که دست‌اندازی طالبان بر مناطق مرکزی و افزایش حملات این گروه بر روستاهای نوارمرزی در این مناطق، با گفت‌وگوهای صلح مرتبط است.
جمشیدی، نماینده دایکندی می‌گوید، هدفی دیگری که طالبان با حمله بر مناطق مرکزی دنبال می‌کنند، ایجاد سروصدا و جنگ تبلیغاتی است، زیرا به گفته‌ی او، حتا کوچک‌ترین حمله بر یک روستای نوارمرزی در مناطق هزاره‌نشین، تحت پوشش وسیع رسانه‌ای قرار می‌گیرد و به این ترتیب جنگ تبلیغاتی طالبان به پیش می‌رود.
خواست ایجاد پایگاه‌های مستحکم ارتش در مناطق مرکزی
ولایت مرکزی و مناطق هزاره‌نشین، به‌لحاظ امنیتی از ساحات سبز افغانستان به‌شمار می‌رود. باشندگان این مناطق حامی دولت جمهوری اسلامی افغانستان هستند و در 20 سال گذشته هیچ هزینه‌ی نظامی را بر دوش حکومت مرکزی نگذاشته‌اند.
پس از آن‌که فعالیت طالبان در اطراف ولایت‌های مرکزی افزایش یافت و جنگ‌جویان این گروه بر روستاهای نوارمرزی مناطق هزاره‌نشین حمله کردند، اعتراض‌های مدنی در کابل و شماری دیگر از شهرهای کشور راه‌اندازی شد. دو سال پیش، پس از آن‌که جنگ‌جویان طالب بر منطقه‌ی حوتقول در ولسوالی جاغوری غزنی حمله کردند، شماری از شهروندان کشور در کابل شب‌هنگام تظاهرات کردند. ایجاد پایگاه‌های مستحکم اردوی ملی در یکی از ولایت‌های مرکزی از خواست‌های عمده‌ی معترضان بود.
در سال 1396 براساس فیصله کابینه یک هیأت متشکل از ارگان‌های مختلف به رهبری وزارت دفاع به‌منظور ایجاد یک چتر امنیتی برای مناطق مرکزی تشکیل شد و به ولایت‌های مرکزی سفر کرد. علی‌اکبر جمشیدی که عضو این هیأت بود، می‌گوید پس از بررسی، طرح ایجاد یک لوای اردوی ملی در بامیان به ریاست‌جمهوری پیشنهاد شد. براساس آن طرح قرار شد که یک کندک در مقر لوا در بامیان مستقر باشد و پنج کندک دیگر آن در دیگر ساحات مناطق مرکزی: «ما رفتیم جاهای لوا و کندک‌های آن را تعیین موقعیت کردیم.» اما آقای جمشیدی می‌گوید این طرح وقتی به ارگ ارائه شد، از طرف برخی حلقات نزدیک به رییس‌جمهور سبوتاژ شد و کارش نیمه باقی ماند: «این طرح بهترین طرح برای حمایت از ولایت‌های مرکزی افغانستان است. فعلا هم مجمع وکلا بر تطبیق آن پافشاری دارد. ولی تا کنون از جانب حکومت پاسخ مثبت در راستای عملی‌سازی آن طرح داده نشده است.»
به گفته‌ی این نماینده مجلس پس از سقوط حاکمیت طالبان و روی‌کارآمدن نظام جدید، در مناطق مرکزی تأسیسات قابل اتکای نظامی ساخته نشده است و از همین رو، طالبان بی‌باکانه بر این مناطق حمله می‌کنند: «مثلا در ولایت دایکندی به جز از پولیس دیگر کدام نیروی دیگری مستقر نیست. در دیگر ولایت‌های مرکزی هم همین‌طور.»
شیرمحمد کریمی، کارشناس نظامی و رییس پیشین ستاد ارتش افغانستان می‌گوید که در حال حاضر، ایجاد لوا در مناطق مرکزی عملی نیست، زیرا به گفته‌ی او نه بودجه‌ی کافی در اختیار دولت افغانستان است و نه تهدیدات در حدی است که باعث سقوط ولسوالی یا ولایتی در مناطق مرکزی شود.
او پیشنهاد می‌کند که بهتر است ساحات مرکزی و مناطق هزاره‌نشین تحت پوشش قول اردوهای مستقر در غرب، شمال و جنوب و جنوب شرق قرار گیرد، طوری که کندک‌هایی از این قول اردوها در مناطق آسیب‌پذیر ساحات مرکزی مستقر شوند.
به گفته‌ی این نظامی پیشین، تشکیلات نظامی نظر به ضرورت در یک منطقه ایجاد یا برداشته می‌شود: «تا تهدیدات در شمال خیلی گسترش نیافته بود، تنها قول اردوی 209 شاهین در شمال فعال بود، ولی با شدت‌گرفتن ناامنی در زون شمال، قول اردوی پامیر نیز ایجاد شد.» حرف آقای کریمی این است که ساخت ایجاد تأسیسات کلان نظامی در یک منطقه به وضعیت امنیتی آن منطقه بستگی دارد. معنی این سخن آقای کریمی این است که وضعیت امنیتی در مناطق مرکزی در حال حاضر در حدی که نیاز به تشکیل یک لوا باشد، نگران‌کننده نیست و جابه‌جایی کندک‌های ارتش هم می‌تواند از پس این تهدیدات براید.
وزارت دفاع می‌گوید که اردوی ملی افغانستان براساس استراتژی کلان ملی فعالیت می‌کند و در هر نقطه‌ی افغانستان که تهدیدی باشد، عملیات می‌کند. فواد امان، معاون سخن‌گوی وزارت دفاع به روزنامه اطلاعات روز گفت که ساحات مرکزی افغانستان هم جز قلمرو افغانستان است و اگر جنگ‌جویان طالب در آن‌جا تحرکی از خود نشان داد، اردوی ملی آنان را سرکوب می‌کنند.
به گفته‌ی آقای امان، طالبان به‌دلیل این‌که تضعیف شده‌اند، از مقابله با نیروهای امنیتی و دفاعی افغان هراس دارند، بنابراین تلاش می‌کنند که با حمله بر مناطق مسکونی و غیرنظامیان «ترس و وحشت» ایجاد کنند.
معاون سخن‌گوی وزارت دفاع اضافه کرد که طرح ایجاد «نیروهای منطقوی اردوی ملی» در حال اجرا است و این نیروها در ساحات مرکزی هم تشکیل، تجهیز و تمویل خواهد شد. طرح ایجاد این نیروها در سال 1396 آغاز شد، اما تا حالا به مناطق مرکزی نرسیده است.