پس از هفت ماه از شیوع ویروس کرونا بخش عمده‌ای از مکاتب دولتی در افغانستان هنوز بسته است. این موضوع نگرانی‌های اعضای مجلس نمایندگان و شماری از فعالان بخش آموزش و پرورش را برانگیخته است. آنان از بی‌توجهی نسبت به سرنوشت میلیون‌ها کودک انتقاد می‌کنند.
هرچند، با کم‌شدن آمار رسمی شیوع ویروس کرونا، اخیرا وزارت معارف در هماهنگی با وزارت صحت عامه، آغاز درس‌های حضوری صنف یازدهم و دوازدهم مکاتب دولتی و تمام مکاتب خصوصی را اعلام کرد. اما درس‌های حضوری از صنف اول تا دهم مکاتب دولتی هنوز آغاز نشده است.
نوریه نزهت، سخنگوی وزارت معارف به اطلاعات روز می‌گوید طرح بازگشایی مکاتب برای تصویب به ریاست‌جمهوری فرستاده شده، اما معلوم نیست که چه زمان در کابینه تصویب یا رد می‌شود. خانم نزهت در مورد جزئیات طرح بازگشایی مکاتب جزئیات نداد، اما گفت که این کار به تدریج و با انعطاف‌پذیری نسبت به شرایط شیوع ویروس کرونا انجام خواهد شد.
کارزار بازگشایی مکاتب
اخیرا شماری از فعالان مدنی و کارگزاران فعالیت‌های آموزش و پرورش کارزاری را در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخته‌اند که در آن خواهان بازشدن مکاتب در تمام سطوح‌اند. فرشته کریم، از مسئولان این کارزار در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌گوید که با بستهماندن مکاتب دولتی از صنف اول تا دهم، میلیون‌ها کودک در معرض آسیب‌های جدی قرار گرفته است. او می‌گوید حکومت و کابینه نسبت به این موضوعِ «حساس و سرنوشت‌ساز» بی‌توجهی کرده و تصویب طرح بازگشایی مکاتب را به تعویق می‌اندازد.
فعالان مدنی و شماری از کارگزاران فعالیت‌های آموزش و پرورش می‌گویند که ادامه‌ی بستهماندن بخشی از مکاتب سبب ایجاد شکاف اجتماعی، آموزشی و تربیتی می‌شود. از این‌که تمام مکاتب خصوصی باز است اما بخش عمده‌ای از مکاتب دولتی (صنوف اول تا دهم) که بیشتر کودکانِ خانواده‌های فقیر را شامل می‌شود بسته، است. از این‌رو کودکان نادار و فقیر بیشتر از پیش متأثر شده و از رشد باز می‌مانند. از جانب دیگر با بستهماندن مکاتب دولتی، خانواده‌های پولدار تصمیم می‌گیرند که کودکان‌شان را به مکاتب خصوصی بفرستند. درحالی‌که کودکان فقیر همچنان در معرض آسیب باقی می‌مانند.
خانم کریم می‌گوید دلیل منطقی برای بستهماندن مکاتب به‌ویژه بخشی که بیشتر مربوط کودکان‌اند وجود ندارد؛ آن هم در شرایطی که تمام دانشگاه‌ها و مکاتب خصوصی باز شده است. همچنین شرایط قرنطین در هیچ سازمان دولتی و خصوصی مراعات نمی‌شود، تنها بستهماندن بخشی از مکاتب تأثیری برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا ندارد.
به گفته‌ی خانم کریم، بستهماندن مکاتب دولتی صرف دستاویز تبلیغاتی و نمایشی برای حکومت است برای این‌که نشان دهند در برابر شیوع ویروس کرونا برنامه دارند، درحالی‌که این کار با رعایت‌نشدن شرایط قرنطین در تمام بخش‌های دیگر تأثیر ندارد.
مسئولان وزارت معارف می گویند که بازگشایی مکاتب همانند سایر کشورها به تدریج و مرحله‌ای انجام می‌شود. نوریه نزهت، سخنگوی وزارت معارف می‌گوید که از اول شیوع ویروس کرونا تاکنون برنامه‌های این وزارت اضطراری بوده و در آینده نیز چنین خواهد بود. به گفته‌ی او مکاتب در تمام سطوح به تدریج باز می‌شود و با آن هم با شرایط شیوع ویروس کرونا تصمیم‌ها تغییر خواهد کرد.
آسیب‌های جدی به کودکان
فعالان مدنی و اعضای مجلس نمایندگان می‌گویند که خطر شیوع ویروس کرونا وجود ندارد و یا دست‌کم این خطر بسیار کم‌تر از آن است که در این شرایط سبب محروم‌ماندن تنها کودکان از آموزش و پرورش شود و آسیب‌های جدی را متوجه آنان کند. درحالی‌که شرایط قرنطین در تمام سطوح بخش‌های دیگر رعایت نمی‌شود.
مسعوده کرخی، عضو کمیسیون امور دینی، معارف و تحصیلات عالی مجلس نمایندگان به اطلاعات روز می‌گوید که بر اثر بستهماندن مکاتب بیش از ده میلیون کودک و نوجوان بی‌سرنوشت شده‌اند و نباید بیشتر از این این حالت ادامه یابد. خانم کرخی گفت که این کار میزان جرم و بی‌بند و باری را میان جوانان و کودکان افزایش داده است. درحالی‌که صدها هزار کارمند و آموزگار معاش دریافت می‌کنند، اما کودکان بدون دلیل موجه در بی‌سرنوشتی و بی‌برنامه‌گی قرار دارند.
مسعوده کرخی، عضو مجلس نمایندگان، حکومت را به بی‌برنامگی و بی‌توجهی متهم می‌کند و می‌گوید سیاست «یک بام و دو هوا» قابل قبول نیست: «درحالی‌که تمام نهادهای خصوصی و دولتی دیگر باز شده، اما به قشر آسیب‌پذیر کودکان و نوجوانان توجه نمی‌شود.» به گفته‌ی خانم کرخی خطر شیوع ویروس کرونا تنها در کودکان نیست، حکومت باید به زودترین فرصت طرح بازگشایی مکاتب در تمام سطوح را تصویب کند.
درحالی‌که به گفته‌ی خانم کرخی، وزارت‌های صحت عامه و معارف وعده‌ی بازگشایی مکاتب دولتی را در اول میزان داده بودند، اما هنوز به این وعده عمل نشده و حکومت همچنان به بی‌توجهی‌اش ادامه داده است.
خانم کریم می‌گوید از آسیب‌های جدی بستهماندن مکاتب برای کودکان فقیر به‌ویژه دختران این است که آنان ممکن است برای همیشه از رفتن به مکتب محروم شوند. خانم کریم می‌گوید ممکن است در این فاصله‌ی زمانی خانواده‌های فقیر فرزندان‌شان را برای کار بفرستند، یا این‌که بهانه‌ای شود که دختران‌شان را بنابر فرهنگ سنتی و عرفی از مکتب‌رفتن بازدارند و دیگر هرگز به مکتب نفرستند. این تهدید‌ها متوجه دختران و پسران‌اند به‌ویژه در خانواده‌های فقیر بیشتر با فرهنگ‌های سنتی و عرفی.
از انتقاد‌های جدی اعضای مجلس نمایندگان و فعالان مدنی این است که کودکان بیشتر نیاز به تداوم برنامه‌های درسی‌شان دارند. از این‌که زود فراموش می‌کنند و با فاصله‌ی زمانی زیاد از کتاب، درس و مشق‌شان به‌ویژه در خانواده‌های فقیر بیشتر در معرض آسیب قرار دارند. میلیون‌ها کودک اکنون در هفت ماه از شیوع ویروس کرونا از درس و مشق‌شان دور مانده‌اند. درحالی‌که وزارت معارف پیش از این درس‌های حضوری صنوف یازدهم و دوازدهم که بیشتر جوانان و نوجوانان‌اند آغاز کرده است.
تهدید کرونا
استدلال وزارت معارف این است که شمار دانش‌آموزان در سطوح پایین مکاتب، بیشتر از سطح بالا است. همچنان میزان دانش‌آموزان در مکاتب خصوصی کم‌تر از مکاتب دولتی است. ازین‌رو امکان جلوگیری از شیوع کرونا در مکاتب خصوصی و سطوح بالای مکاتب دولتی بیشتر است.
درخواست بازگشایی مکاتب در تمام سطوح در حالی است که با سردشدن هوا تهدید اوج‌گیری دوباره‌ی شیوع ویروس کرونا وجود دارد. در شماری از کشورهای اروپا و کشور همسایه‌ی ایران موج‌های دوم و سوم شیوع ویروس کرونا آمده است. وزارت صحت عامه‌ی افغانستان نیز اخیرا هشدار داده که امکان موج دوم شیوع ویروس کرونا در فصل سرما وجود دارد.
سخنگوی وزارت معارف می‌گوید که طرح بازگشایی مکاتب در تمام سطوح را در حالی آماده کرده است که شیوع ویروس کرونا میان دانش‌آموزان مکاتب خصوصی و صنوف یازدهم و دوازدهم مکاتب دولتی قابل نگرانی نبوده است. او گفت که در این طرح رعایت نکات بهداشتی گنجانیده شده است. خانم نزهت گفت که بیشتر مکاتب خصوصی تاکنون شرایط بهداشتی را مراعات کرده و در مکاتب دولتی نیز تلاش می‌شود که مراعات شود.
این در حالی است که هفته‌های پیش دانشگاه غور به‌دلیل مبتلاشدن 30 دانشجو به ویروس کرونا بسته شد. همچنان مسئولان صحی ولایت هرات در 26 سنبله اعلام کردند که 10 آموزگار و 9 دانش‌آموز در طی یک هفته در هرات به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند.