اوغوزخان ارطغرل، سفیر کبیر جمهوری ترکیه در افغانستان
امروز صدمین سالگرد تأسیس روابط دیپلماتیک بین ترکیه و افغانستان است. افغانستان امروز در تاریخ یکم مارچ ۱۹۲۱ میلادی با به امضا رسانیدن پیمان اتفاق، حکومت انقره را به رسمیت شناخته است. من اصطلاح «حکومت انقره» را به کار می‌برم، زیرا ترکیه در سال ۱۹۲۳ تأسیس گردیده و در سال‌های قبل از آن، تحت رهبری آتاترک به‌شکل امتحانی از جانب مجلس بزرگ مردم ترکیه رهبری گردیده، که ما آن را حکومت پارلمانی و یا حکومت انقره می‌نامیم.
به منظور تجلیل همه ساله از یکم مارچ به‌عنوان روز دوستی ترک و افغان، هر دو وزارت امور خارجه در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۰ میلادی در استانبول توافق‌نامه را امضا کردند.
برای هر دو جانب یک وظیفه اخلاقی و تاریخی است که ارزش و معنای واقعی این پیوند آزمایش‌شده را به نسل‌های جدید بیاموزند. با وجودی که ما از صدمین سالگرد تأسیس روابط دیپلماتیک برخورداریم، این رابطه تنها به قرن گذشته محدود نیست. اولین ردپای ترکان به قرن دوم قبل از میلاد برمی‌گردد که ترکان ساکا (ایسکیت) دولت خود را در شمال افغانستان تأسیس کردند. به دنبال آن قبیله‌ی دیگری از ترکان به نام‌های افتالیت، امپراتوری خود را در قرن پنجم در منطقه تأسیس کردند، که دربرگیرنده مناطق بلخ، تخار، کابل، غزنی، زابل و قندهار امروزی میباشد. افغانستان در زمان غزنویان در قرن دهم، سلجوقیان در قرن یازدهم و خوارزم‌شاهیان در قرن دوازدهم به یکی از سکونت‌گاه‌های مهم ترک‌ها تبدیل شده است. به دنبال اشغال مغولیان در قرن سیزدهم، ترک‌ها در قرن ۱۶ و ۱۷، این‌بار در زمان بابرشاه، به اقامت در این جغرافیا ادامه داده‌اند.
تعامل بین ترک‌ها و افغان‌ها در قرن هجدهم همچنان ادامه داشت، که احمد شاه درانی با سلطان مصطفا، سومین عثمانی، تبادل نامه کرد و همچنین در اواخر قرن نوزدهم هنگامی که سلطان عبدالحمید عثمانی یک هيئت دیپلماتیک به افغانستان اعزام کرد. در اوایل قرن بیستم، حبیب الله خان با پیشنهاد محمود طرزی، مشاوران ترک را در همه عرصه زندگی، به افغانستان دعوت کرد. جای تعجب نیست که اولین شفاخانه دولتی در سال ۱۹۱۲ میلادی توسط برخی از این مشاوران تأسیس شد.
در اواخر دهه ۱۹۱۰ میلادی، محصلین افغان که در آناتولی تحصیل می‌کردند، به جنگ استقلال ترکیه پیوستند و به شهادت رسیدند. زنان افغان نیز با اهداء زیورات با ارزش‌شان به‌خاطر مبارزه استقلال ترکیه، در مشکلات مردم ترکیه همدرد شدند. در سال ۱۹۲۰ میلادی، جمال پاشا، یکی از تأثیرگذارترین رهبران امپراتوری عثمانی به کابل آمد و یک‌سال برای نوسازی اردوی افغانستان ماند. آتاترک، حتا سخت درگیر جنگ استقلال ترکیه بود و در زمانی که خواهران و برادران افغان بیشتر از همه به کمک ما نیاز داشتند، از اعزام هیأت‌های متعددی به افغانستان متشکل از داکتران، افسران نظامی و معلمان دریغ نکرد.
جنگ‌های استقلال‌طلبانه در اواخر ۱۹۱۰ و اوایل ۱۹۲۰ میلادی، هردو ملت ترک و افغان را از نگاه قلبی و ذهنی باهم نزدیک‌تر ساخته است. آن‌ها در همبستگی کامل اندوه و خوشی‌های مشابه را تجربه کردند. همان‌طوری‌که غازی امان‌الله خان، در مراسمی که در ۱۰ اکتبر ۱۹۲۲ میلادی به مناسبت پیروزی جنگ استقلال ترکیه در کاخ دلکشا برگزار گردیده بود، خاطر نشان ساخت، «ترک‌ها و افغان‌ها برادر هستند. شادی ترک‌ها شادی ما است؛ غم و اندوه آن‌ها غم و اندوه ماست.»
یکی از اولین قطع‌نامه‌هایی که توسط حکومت انقره به تصویب رسید، در رابطه به گشایش نمایندگی دیپلماتیک در کابل بود. براین اساس، یک افسر ترک افغانی‌الاصل، آقای عبدالرحمان صمدان، در سال ۱۹۲۰ میلادی به‌عنوان نماینده ترکیه در افغانستان توظیف شد. سفارت ترکیه تبدیل به اولین مأموریت دیپلماتیک در کابل شد. ترکیه دومین کشوری بود که افغانستان را به رسمیت شناخت. همچنان افغانستان دومین کشوری بود که حکومت انقره را به رسمیت شناخت.
در ۱۰ جون ۱۹۲۱ میلادی، سفارت افغانستان در انقره افتتاح شد و آتاترک خود پرچم افغانستان را به بالای قطب برافراشت. امان‌الله خان اولین رییس دولت خارجی بود که در ماه می سال ۱۹۲۸ میلادی به ترکیه سفر کرد. ترکیه همچنین در این سفر اولین توافق‌نامه همکاری فنی خود را امضا کرد. همکاری نزدیک ترکیه با افغانستان تا آغاز جنگ جهانی دوم ادامه داشت. قسمت میانه مرز افغانستان و ایران توسط یک کمیسیون از ترکیه در سال‌های ۱۹۳۴-۱۹۴۵ میلادی تظیم شده است. هنگامی که آتاترک در سال ۱۹۳۸ میلادی درگذشت، افغانستان تنها کشوری بود که به‌طور رسمی عزای یک هفته را با پرچم‌های نیمه برافراشته اعلام کرد.
بعد از جنگ جهانی دوم، ترکیه نقش مهمی برای ایجاد ساختارهای مدرن دولتی و نهادهای عامه در عرصه‌های اداری، نظامی، فرهنگی، آموزشی و صحت در افغانستان ایفا کرد. ترکیه تا دهه ۱۹۶۰ میلادی به اعزام معلمان، داکتران، افسران نظامی و کارشناسان در زمینه‌های مختلف ادامه داد. سفر ظاهر شاه به ترکیه در تاریخ ۲۶ آگست- ۸ سپتامبر ۱۹۵۷ میلادی در آن زمان‌های به گرمی انجام شد. به‌عنوان نمایش مشخص حمایت، نخست وزیر ترکیه عدنان مندرس در تاریخ ۲۶-۳۰ جولای ۱۹۵۶ میلادی از کابل دیدار کرد و به دنبال آن یک سفر ۱۰ روزه رییس‌جمهور جلال بایار در ۱۲-۲۲ سپتمبر ۱۹۵۸ میلادی، شامل کابل، قندهار، هلمند، کندز و بغلان میباشد.
این همکاری نزدیک تا زمان اشغال شوروی در سال ۱۹۷۹ میلادی ادامه داشت. پس از سال ۱۹۸۹ میلادی، ترکیه از نزدیک درگیری را دنبال کرد و تلاش کرد تا از طریق سفارت خود که تا سال ۱۹۹۶ میلادی باز بود، به تلاش‌های صلح و ثبات کمک کند.
طی ۱۹ سال اخیر، ترکیه به آموزش افسران نظامی و پلیس افغانستان آغاز کرده، که تا اکنون ۵۰۶۱ نظامی و ۹۹۱۳ افسر پلیس را آموزش داده است. امروز، ترکیه بیشترین کمک‌های انکشافی را در طول تاریخ خود ارائه کرده، که عمدتا در عرصه‌های آموزش، زیرساختی و صحت میباشد. افغان‌ها بزرگترین متقاضی و دریافت‌کننده بورسیه‌های تحصیلی ترکیه هستند. در هشت ولایت ۲۱ مکتب و چهار مرکز آموزشی ترکیه با ۷۰۸۰ دانش‌آموز وجود دارد و ما قصد داریم تا مکاتب جدیدی را در ولایت‌های دیگر نیز افتتاح کنیم. به‌عنوان بخشی از تلاش‌های ما برای دستیابی به مناطق مختلف افغانستان، دومین سرقنسولگری خود را در ماه جون سال ۲۰۲۰ میلادی در هرات افتتاح کردیم و آماده‌سازی‌ها برای افتتاح قنسولگری سوم در قندهار در سال جاری ادامه دارد.
افغانستان از چهار دهه به این‌سو از مشکلات سیاسی و داخلی رنج می‌برد. مدت‌هاست که از آغاز گفت‌وگوهای صلح گذشته است. پس از آغاز روند صلح افغانستان در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۰ میلادی، اکنون یک فرصت تاریخی برای دستیابی به صلح وجود دارد. با وجود این همه، نباید فراموش کنیم که راه صلح طولانی و پر از چالش است. بنابراین، هدف نهایی نباید هر صلحی باشد، بلکه یک صلح پایدار و دائمی باشد. بنابراین هر یک از طرفین مسئولیت تاریخی دارند که این فرصت را از دست ندهند.
ترکیه همیشه طرفدار روند صلح به رهبری و مالکیت افغانستان بوده است. در این راستا، تا زمانی که به کمک ما نیاز باشد، آماده‌ایم تا از برادران افغان خود پشتیبانی کنیم تا در تلاش برای دستیابی به صلح پایدار مورد استقبال همه اقشار جامعه افغانستان و بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی مشارکت داشته باشیم.