همزمان با شدت‌گرفتن روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان و سقوط پی‌هم ولسوالی‌های ولایات شمالی افغانستان به‌دست گروه طالبان، سرانجام رییس‌جمهور اشرف غنی پس از ماه‌ها انتظار چراغ سبز واشنگتن را برای سفر به ایالات متحده امریکا و ملاقات با جو بایدن، رییس‌جمهور این کشور دریافت کرد. این سفر در هفته‌ی گذشته (۲۵ جون) صورت گرفت اما نه آن‌گونه که آقای غنی برای رسیدن به آن تلاش کرده بود. او می‌خواست در این سفر تنها باشد اما واشنگتن درصورتی با این سفر موافقت کرد که آقای غنی تنهایی به امریکا سفر نکند بلکه عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی را نیز با خود ببرد.
اشرف غنی و عبدالله عبدالله در هفت سال اخیر در دو انتخابات ریاست‌جمهوری رقیب همدیگر بوده‌اند و هردوبار پس از ماه‌ها جنجال بر سر نتیجه‌ی انتخابات، مجبور به تشکیل حکومت مشارکتی شده‌اند؛ حکومت وحدت ملی که پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۴ با میانجی‌گری مستقیم وزیر خارجه پیشین امریکا تشکیل شد و حکومت کنونی که برخاسته از یک توافق سیاسی میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله شکل گرفته است.
سفر هیأت افغانستان به واشنگتن درحالی انجام شد که حکومت افغانستان پیش از معلوم‌شدن نتیجه‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا چشم‌به‌راه پیروزی جو بایدن بود. کابل فکر می‌کرد که دونالد ترمپ، رییس‌جمهور پیشین امریکا در مذاکرات صلح با طالبان بی‌گدار به آب زده است و اگر جو بایدن پیروز شود، مسیر صلح افغانستان به نفع کابل تغییر خواهد کرد. اما جو بایدن پس از بررسی توافق‌نامه‌ی صلح امریکا با گروه طالبان، به راهی رفت که حکومت پیش از او رفته بود. آقای بایدن به توافق صلح امریکا با طالبان پابند ماند و دستور خروج نیروهای امریکایی از افغانستان تا ماه سپتامبر را صادر کرد؛ اقدامی که کابل انتظارش را نداشت. از همین‌رو گزارش‌هایی منتشر شد که اشرف غنی تلاش کرده است تا به‌تنهایی به دیدار جو بایدن برود.
انتظار می‌رفت سفر آقایان غنی و عبدالله به امریکا و ملاقات با مقام‌های امریکایی تغییری در رفتار حکومت امریکا ایجاد کند و همین‌طور مذاکرات صلح جمهوری اسلامی افغانستان با گروه طالبان را که ماه‌هاست به بن‌بست رسیده است، دوباره به حرکت بیاورد. پیام واشنگتن در این سفر کوتاه و کهنه بود: خروج نیروهای امریکایی از افغانستان ادامه می‌یابد اما واشنگتن حمایت سیاسی و مالی خود از دولت افغانستان را ادامه می‌دهد.
اشرف غنی در جریان سفرش به امریکا و ملاقات با مقام‌های آن کشور به تکرار گفت که به تصمیم رییس‌جمهور بایدن مبنی بر خروج نیروهای امریکایی از افغانستان احترام می‌گذارد و حکومت به رهبری او تلاش می‌کند پیامدهای این خروج را مدیریت کند. آقای غنی در پایان سفر خود در یک نشست خبری در واشنگتن گفت که رییس‌جمهور بایدن به‌گونه‌ی صریح گفته است که مأموریت سفارت امریکا در کابل ادامه می‌یابد و این سفارت به‌گونه‌ی عمل خواهد کرد که از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان حمایت شود.
در پایان سفر اشرف غنی و هیأت همراهش به ایالات متحده امریکا، کاخ سفید در بیانیه‌ای گفت که امریکا به کمک‌های اقتصادی خود به افغانستان ادامه خواهد داد تا صلح و آینده‌ی باثبات در این کشور تأمین شود. براساس این بیانیه، کمک‌های امریکا به افغانستان شامل کمک‌های بشردوستانه، کمک‌های صحی برای مبارزه با ویروس کرونا و کمک به نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان می‌شود.
فصل نو روابط
حکومت افغانستان تاکنون تلاش کرده است دستاوردهای سفر رییس‌جمهور و هیأت همراهش به امریکا را بزرگ و مهم جلوه دهد. مقام‌های حکومت در نشست‌های خبری و گفت‌وگوهای اختصاصی با رسانه‌ها اذعان می‌کنند که پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان فصل نو روابط میان دو کشور آغاز شده است.
وحید عمر، مشاور ارشد و رییس عمومی اداره ارتباطات عامه و استراتژیک ریاست‌جمهوری روز سه‌شنبه (۸ سرطان) در یک نشست خبری در کابل درباره سفر هیأت افغانستان به واشنگتن به خبرنگاران معلومات داد و گفت که استقبال بی‌سابقه‌ی ایالات متحده امریکا از هیأت افغانستان، نشان‌دهنده‌ی دوستی پایدار میان دو کشور است و «این نوع پذیرایی، برداشتی را که گویا افغانستان دیگر در محراق توجه امریکا نیست، باطل ساخت.»
آقای عمر در این نشست گفت: «پیام رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا، رهبری مجلس سنا و مجلس نمایندگان آن کشور در دیدار با هیأت افغانستان این وضاحت را داشت که امریکا افغانستان را تنها نمی‌گذارد، رابطه‌ی امریکا با افغانستان استراتژیک است و بیرون‌شدن نیروهای این کشور از افغانستان به معنای ختم این رابطه نیست بلکه این رابطه تقویت می‌یابد.»
از طرف دیگر، سفر رییس‌جمهور غنی به امریکا درحالی انجام شد که گفت‌وگوهای صلح با طالبان ماه‌هاست به بن‌بست رسیده است و برخلاف توقع از این مذاکرات، جنگ در کشور شدت گرفته است. علاوه بر این، رهبری حکومت افغانستان تاهنوز قادر به ایجاد یک اجتماع سیاسی قوی در خصوص مذاکرات صلح در صف جمهوری اسلامی افغانستان نگردیده است؛ چیزی که برای موفقیت روند صلح ضروری خوانده می‌شود و مقامات امریکایی نیز بارها گفته‌اند اجماع سیاسی باید در داخل افغانستان شکل بگیرد.
عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی با وصف تأیید گفته‌های مقام‌های حکومتی، اما روایت متفاوتی از سفر هیأت افغانستان به امریکا دارد. آقای عبدالله روز چهارشنبه (۹ سرطان) در ششمین نشست کمیته‌ی رهبری شورای عالی مصالحه ملی افغانستان گفت که «پیام امریکا واضح بود. آن‌ها گفتند که از نظام و نیروهای امنیتی افغانستان حمایت می‌کنند اما خواستار اجماع سیاسی و مبارزه‌ی جدی و صادقانه با فساد بودند.»
دو روز پیش از آن نیز آقای عبدالله گفته بود که «سران امریکا، به‌ویژه رییس‌جمهور بایدن، وزیر دفاع، مشاور امنیت ملی، اعضای کانگرس و مجلس سنای ایالات متحده امریکا، به حمایت از روند صلح، اجماع منطقه‌ای در حمایت از مذاکرات و نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان تأکید ورزیدند. پیام مقام‌های واشنگتن در مورد صلح و حمایت از نیروهای امنیتی و تمویل و کمک به این نیروها واضح بود.»
مقام‌های حکومت امریکا پیش از این سفر نیز به خروج نیروهای کشورشان از افغانستان تأکید کرده اما گفته بودند که واشنگتن به حمایت سیاسی و مالی خود به دولت افغانستان ادامه می‌دهد. از طرف دیگر، امریکایی‌ها بارها خواهان به‌توافق‌رسیدن جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان شده و افزایش خشونت‌ها در افغانستان را غیرقابل‌قبول خوانده‌اند. با این وصف گفته‌های مطرح‌شده در سفر هیأت افغانستان به امریکا، بر خلاف صحبت‌های مقام‌های حکومت افغانستان، سخن تازه‌ای در این سفر مطرح نگردیده است.
لابی برای جنگ یا مهره‌ی سوخته؟
همزمان با سفر هیأت افغانستان به امریکا، در داخل کشور جنگ شدت گرفته است. طالبان دست‌کم حدود ۵۰ ولسوالی را از کنترل حکومت خارج کرده‌اند. در سمت مقابل حکومت نیز استراتژی جنگ را روی دست گرفته است و با حمایت از بسیج‌های مردمی علیه طالبان، از پیروزی نظامی بر طالبان سخن می‌زنند.
عمر صمد، سفیر پیشین افغانستان در فرانسه و عضو ارشد مرکز آسیای جنوبی شورای آتلانتیک میگوید رییس‌جمهور غنی در سفر به امریکا و ملاقات با رهبران آن کشور چند هدف را دنبال می‌کرد. به گفته‌ی او «به‌دست‌آوردن تعهدات جدید مالی و نظامی از جانب امریکا برای دفاع از موضع سیاسی‌شان»، «بسیج پایه‌ی اساسی حامیان امریکایی ارگ در واشنگتن»، «ارسال پیام به نخبگان افعان و کشورهای منطقه که هنوز هم ارگ از پشتیبانی امریکا برخوردار است» و «تحت شعاع قراردادن پروسه صلح و تبارزدادن گزینه‌ی جنگ و بسیج ملی برای بقای قدرت» از جمله‌ی اهداف سفر آقای غنی به امریکا بوده است.
آقای صمد در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز افزود: «تا جایی‌که دیده می‌شود، به استثنای هدف اولی، متباقی اهداف‌شان تا حدی برآورده شد ولی تأثیر ناب بالای سرنوشت یا راهبرد طویل‌مدت نخواهد داشت. امریکا به خروج نیروها پابند است ولی معلوم نیست که در آینده در صورت تشدید جنگ داخلی موقف جانبدارانه اتخاذ خواهد کرد یا خیر و به چه شکلی. در کوتاه‌مدت، قربانی این تحول از یک‌سو پروسه‌ی صلح و از طرف دیگر، مردم افغانستان خواهند بود. باید گفت که در ایجاد چنین فضایی، طالبان هم نقش دارند چون‌که فرصت را مهیا ساختند تا ارگ آن‌ها را متهم به پیشروی و تشدید خشونت و جنگ نماید.»
عده‌ای هم بر این باورند که سفر رییس‌جمهور غنی به امریکا دستاورد قابل ملاحظه‌ای نداشته است. این گروه استدلال می‌کنند که از دو سال به این‌سو اشرف غنی از طرف امریکا تنها گذاشته شده است، از همین‌رو او حتا پیش از پیروزی جو بایدن در انتخابات در تلاش بود به واشنگتن سفر کند و با دوستان خود در تماس شود تا سیاست امریکا را در حمایت از خود تغییر دهد.
طارق فرهادی، مشاور پیشین رییس‌جمهور افغانستان میگوید که «سفر اشرف غنی دیر آمد و درست نیامد، زیرا بایدن از اول می‌دانست که اشرف غنی درخواست سفر دارد. لذا وقتی موافقت کرد که تقریبا به خروج نیروهای امریکایی از افغانستان حدود ده روز باقی مانده است (این مصاحبه هفته گذشته انجام شده است).» به گفته‌ی او، با خروج قوای خارجی اشرف غنی در افغانستان ضعیف می‌شود، زیرا او در چند سال اخیر خود را بر مردم افغانستان به‌عنوان دوست امریکا «فروخته بود.»
آقای فرهادی در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز گفت: «دو فکتور است که امریکا اشرف غنی را تنها گذاشت. یکی این‌که در حکومت این‌قدر فساد بالا رفت که برای امریکایی‌ها راپورهای استخباراتی رسید که در حقیقت غنی هم در این‌جا هیچ‌چیزی نمی‌کند. بعضی خویشاوندان نزدیکش در فساد دست دارند. پول امریکایی‌ها که برای عساکر می‌آیند خورد و برد می‌شود و غنی هیچ چیز نمی‌کند. در عین حال آقای خلیلزاد هم چندان غنی را دوست نداشت. به این نتیجه رسیده بود که برای آمدن استقرار در افغانستان، غنی عقبه‌ی کلتوری و ریشه را در افغانستان ندارد که در آینده یک زعیم باشد. در حقیقت برای افغانستان فردا، که همرای طالب و این‌ها حکومت شود، غنی دیگر یک پرزه‌ی بیکاره است.»
طارق فرهادی به این باور است که امریکا نمی‌خواهد حکومت در افغانستان سقوط کند و حمایت خود را از این حکومت ادامه می‌دهد اما حکومت فعلی افغانستان کار خود را مشکل ساخته است، زیرا کسانی که انتظار کمک مالی امریکا را دارند، تنها نیروهای ارتش نه بلکه پس از این خیزش‌های مردمی نیز چشم‌به‌راه این پول خواهند بود و مشکل فساد باعث می‌شود اشرف غنی کمک امریکا را نیز به جایی که باید، رسانده نتواند.
چگونه باید از فروپاشی جلوگیری کرد؟
همزمان با رییس هیأت افغانستان به امریکا، گزارش‌هایی منتشر شد که در آن گفته شده است پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان، حکومت این کشور در مدت شش ماه سقوط می‌کند. این ادعا بیشتر پس از آن شدت گرفته است که طالبان در یک ماه اخیر به‌گونه‌ی بی‌سابقه توانسته در شمال افغانستان به پیشروی‌های زیادی دست یابند و در مواردی نیروهای نظامی بدون مقابله با جنگ‌جویان طالبان، پاسگاه و یا مراکز ولسوالی‌ها را ترک کرده‌اند.
از طرف دیگر، مذاکرات صلح به بن‌بست رسیده است و تاکنون تلاش‌های امریکا، سازمان ملل متحد و دیگر کشورهای حامی روند صلح در افغانستان برای شکستن این بن‌بست نتیجه‌بخش نبوده است. حالا که خروج نیروهای خارجی از افغانستان در حال کامل‌شدن است، آگاهان سیاسی می‌گویند امریکا باید بالای طالبان فشار وارد کند تا به میز مذاکره برگردند و برای مشکل فعلی افغانستان چاره‌ی سیاسی پیدا کنند.
عمر صمد، سفیر پیشین افغانستان در فرانسه میگوید «در همچو حالت، امریکای کم‌علاقه، به اعلام کمک‌های بشری و انکشافی اکتفا خواهد کرد و اگر وضع افغانستان بحرانی‌تر شد به آسانی می‌تواند در آینده رفع مسئولیت نماید. این امکان هم وجود دارد که امریکا تا زمان خروج کامل نیروهایش از فرصت استفاده نماید و با سه کشور ترویکا و همکاری کشورهای ذیدخل، پروسه‌ی سیاسی را با جدیت بیشتر به‌راه اندازد تا گره کور جنگ و راه مصالحه و گفت‌‌وشنود به‌طور جدی‌تر باز شود که این کار می‌تواند مانع دامن‌زدن به جنگ داخلی شود.»
طارق فرهادی، مشاور پیشین رییس‌جمهور افغانستان به این باور است که روی‌کارآمدن یک حکومت قوی در افغانستان می‌تواند از رفتن کشور به‌سوی هرج‌ومرج جلوگیری کند. حکومت فعلی یک حکومت قوی نیست و با تغییر و تبدیلی مقامات و حمایت از «ملیشه‌ها» خود را ضعیف‌تر ساخته و نیاز است که این حکومت استعفا دهد. او می‌افزاید: «همراه طالبان امریکا گپ بزند که اگر غنی استعفا دهد، چه کسی برای آن‌ها قابل‌قبول است که جنگ را متوقف کرده و همراه‌شان کار کنند. امریکایی‌ها باید معلوم کنند که طالبان به چه قیمت و با کی حکومت کرده می‌توانند، اگر وضع به‌سوی استعفای غنی به‌پیش برده شود. نام این شخص معلوم نیست اما طالبان هم باید بگویند که تا آخر جنگ نمی‌خواهند، نمی‌خواهند ملا برادر رییس‌جمهور شود و ما قبول داریم که فلانی رییس‌جمهور شود. همین فلانی را امریکا با طالبان باید واضع سازد.»
رییس‌جمهور غنی همواره به صلح و واگذاری قدرت از طریق انتخابات تأکید می‌کند اما طالبان تن به قبول انتخابات به‌عنوان یکی از راه‌حل‌های منازعه‌ی فعلی نمی‌دهند. آن‌ها مدعی‌اند که انتخابات در کشور شفاف نیست و هرازگاهی به انتخابات‌های گذشته و پیامدهای آن اشاره کرده‌اند. حالا حامیان خارجی افغانستان و طرف‌های دخیل در جنگ و صلح افغانستان همه به یافتن راه‌حل سیاسی برای منازعه‌ی جاری در کشور تأکید دارند اما می‌گویند این راه‌حل سیاسی باید در نتیجه‌ی مذاکرات صلح میان جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان به‌دست آید.