با سقوط حکومت به‌دست طالبان، روزهای دشوار اطلاع‌رسانی در افغانستان به‌ویژه در ولایت‌های غربی کلید خورد. بیشتر رسانه‌های آزاد و مستقل در این ولایت‌ها تعطیل، کارمندان بیکار، پخش فیلم و موسیقی ممنوع و حضور زنان روی تصویر پایان یافت. این روایتی از فعالیت رسانه‌ها زیر پرچم «امارت اسلامی» طالبان است.
هرات پس از کابل، بیشترین شمار رسانه‌ها و خبرنگاران را داشت، اما حالا فعالیت بیشتر این رسانه‌ها متوقف و یا هم محدود شده است. آمار نهاد نی یا حمایت‌کننده رسانه‌ها نشان می‌دهد که تنها در هرات ۲۰ تلویزیون، ۲۲ رادیو و ده‌ها رسانه چاپی و آنلاین، پیش از سقوط هرات به‌دست طالبان در تاریخ ۲۱ ماه اسد فعالیت می‌کرد، اما حالا رسانه‌ها به کمترین حد طی دو دهه اخیر فعالیت دارند.
به گونه‌ی مثال، تلویزیون «عصر» یکی از بزرگترین رسانه‌های دیداری در هرات، بیش از یک هفته نشرات نداشت و پس از آن هم تولید برنامه کاهش یافته است. روزگاری خبر تلویزیون عصر بیینده‌ی زیادی داشت، اما با سقوط حکومت، بخش خبر این رسانه تعطیل شد.
این روایت دشوار از فعالیت رسانه‌ها در هرات است.
کمبود شدید کارمند
بسیاری از رسانه‌های هرات به‌شمول تلویزیون «ترقی» بهدلیل نبود کارمند حرفه‌ای قادر به آغاز نشرات‌شان نیستند؛ چرا که یا کارمندان‌شان ترک هرات کرده‌اند و یا نمی‌خواهند که زیر سلطه‌ی حکومت طالبان فعالیت رسانه‌ای داشته باشند.
سید زبیر سادات، مدیر مسئول تلویزیون ترقی هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که بسیاری از کارمندان وظایف‌شان را ترک کرده‌اند و حالا حیران مانده که چگونه خلای نبود کارمند را جبران کند.
او چشم‌انداز فعالیت رسانه‌ها در هرات را دشوار می‌داند: «بسیاری از کارمندان اصلی ما وظیفه‌شان را ترک کرده‌اند و یا خارج کشور رفته‌اند و یا تلاش می‌کنند که از افغانستان خارج شوند. حالا نیروی مسلکی در هرات خیلی کم است و ما اگر کسی را آموزش هم بدهیم، زمان زیادی می‌برد تا وی بتواند که کارهای اصلی شبکه را پیش ببرد.»
عبدالله سلجوقی، مدیر مسئول رادیو و تلویزیون معراج به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که پایبندی طالبان به آزادی بیان و حضور زنان، دو شرط اصلی‌شان برای از سرگیری فعالیت نشراتی است: «ما کارمندان زن در رسانه داریم و همچنین موسیقی پخش می‌کنیم و تا زمانی‌که اطمینان از مصونیت جانی خود پیدا نکنیم، نشرات خود را آغاز نمی‌کنیم.»
دست بسیاری از رسانه‌های هرات همچنین برای پرداخت معاش‌های بلند برای کارمندان نیز بسته شده است. بهدلیل مخالفت گروه طالبان با پخش موسیقی و تصاویر زنان، پخش آگهی‌های بازرگانی در رسانه‌ها تقریبا صفر شده است؛ چرا که در این آگهی‌ها یا موسیقی وجود دارد و یا تصاویر زنان.
سید زبیر سادات، مدیر مسئول تلویزیون ترقی هرات می‌گوید که با سقوط حکومت به‌دست طالبان، هیچ درآمدی ندارند و در سردرگمی به‌سر می‌برند که چگونه مصارف شبکه‌شان را پرداخت کنند.
ترک افغانستان
بسیاری از چهره‌های مطرح رسانه‌ای در هرات، از ترس طالبان به فعالیت رسانه‌ای‌شان نقطه پایان گذاشته‌اند و کشور را ترک کرده‌اند.
عبدالقیوم پدرام قاضی‌زاده، بیش از یک‌و‌نیم دهه با رسانه‌های مختلف در هرات همکاری داشته است، اما حالا ترک وطن کرده است. او در تاجیکستان به‌سر می‌برد و می‌گوید که برای حفظ جان خود و خانواده خود با دل ناخواسته با هرات وداع کرده است.
او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که تصمیم خروج از افغانستان، دشوار بوده، اما چاره‌ای جزء قبول‌کردن آن نداشته است: «متأسفانه بهدلیل تهدیدهای امنیتی هرات را ترک کردم و در خارج کشور زندگی می‌کنم. حالا فعالیت رسانه‌ای در هرات سخت شده است.»
به مانند آقای قاضی‌زاده، ده‌ها خبرنگار دیگر هرات را ترک کرده‌اند. هم اکنون هم شمار زیادی از کارمندان رسانه‌ای هرات به امید رفتن به اروپا و امریکا در کابل به‌سر می‌برند و تمایلی برای برگشت به سر کارهای‌شان ندارند.
دشواری فعالیت برای زنان
در رسانه‌های هرات ده‌ها زن دوشادوش مردان در بخش اطلاع‌رسانی، تولید برنامه و کارهای تخنیکی مصروف به کار بوده‌اند، اما تسلط طالبان، آغازی بر محدودیت بر فعالیت زنان شاغل در رسانه بوده است.
حالا در هیچ رسانه هرات، زن روی پرده تلویزیون حضور ندارد و تنها در یک رادیو، صدای زنان شنیده می‌شود.
حسینا عظیمی، یکی از کارمندان ارشد رادیو «کلید» در هرات است. او تصور نمی‌کرد که دوباره طالبان حاکم و بسیاری از زنان خانه‌نشین شوند. می‌گوید که مسئولان محلی طالبان به زنان شاغل در رسانه‌های دیداری حتا اجازه نداده‌اند که با چادرنماز به اجرای برنامه بپردازند.
خانم عظیمی به قوانین طالبانی مبنی بر اجازه کار دادن به زنان به دیده شک و تردید می‌نگرد و نگران تحمیل روایت شخصی طالبان از شریعت اسلامی در برخورد با رسانه‌ها و زنان شاغل است: «نگران قوانین طالبان است که براساس چه قوانینی حق کار به زنان می‌دهند، آیا مثل دوره قبلی خود سخت‌گیری می‌کنند و تصورات و دیدگاه شخصی خود را وارد شریعت می‌کنند و یا براساس روایت واقعی از شریعت اسلامی اقدام خواهند کرد.»
بسیاری از زنان شاغل در رسانه‌ها، از ترس طالبان حاضر به مصاحبه با روزنامه اطلاعات روز نشده‌اند. این زنان می‌ترسند که مصاحبه در مورد محدودیت شدید بر فعالیت زنان شاغل در رسانه، محدودیت‌های بیشتری بر آنان وارد کند.
ضیا‌گل عظیمی، مدیر مسئول خبرگزاری بانوان افغانستان در روزهای پایانی خروج نیروهای امریکایی، خوش‌اقبال بود و توانست از کشور خارج شود. او حالا در آلبانی، کشوری در قاره اروپا زندگی می‌کند. روایت این خبرنگار زن از طالبان در مصاحبه با روزنامه اطلاعات روز این است که در تفکر و اندیشه طالبان، هیچ جای برای فعالیت زنان در رسانه‌ها وجود ندارد: «زنان با آگاهی از تفکر طالبان، بدون این‌که طالبان به گونه‌ی رسمی مانع کار آنان شوند، مجبور شدند که کار خود را در رسانه ترک کنند.»
او با صراحت بیان می‌دارد که در تفکر و اندیشه طالبان هیچ تغییر مثبت مبنی بر حضور زنان در اجتماع ایجاد نشده است و هر نوع خوش‌بینی به طالبان، خیال واهی بیش نیست.
این زن خبرنگار آینده زنان در رسانه‌ها را در دوران حاکمیت طالبان دشوار و یا حتا ناممکن می‌داند: «در نبود زنان فعال در رسانه‌ها، دیگر هیچ زنی جرئت نمی‌کند که وارد کار رسانه‌ای در افغانستان شود.»
محدودیت شدید در بادغیس و غور
مصاحبه روزنامه اطلاعات روز با خبرنگاران ولایت‌های بادغیس و غور نشان می‌دهد که محدودیت اعمال‌شده‌ی مسئولان فرهنگی طالبان در این ولایت‌ها به مراتب بیشتر از هرات بوده است و طالبان اجازه تولید، خبر، پخش موسیقی و صدای زن را نداده‌اند.
در بادغیس تا قبل از سقوط به‌دست طالبان شش رادیو و یک تلویزیون فعالیت نشراتی آزاد داشتند، اما حالا محدودیت شدید بر فعالیت این رسانه‌ها ایجاد شده است.
هرچند تمام رسانه‌های بادغیس به استثنای رادیو «نریمان» نشرات خود را از سر گرفته‌اند، اما تنها تلاوت قرآن‌کریم، نعت و برنامه‌های اسلامی نشر می‌کنند.
عبدالرزاق صدیقی، صاحب امتیاز و مدیر مسئول رادیو «صدای بادغیس» در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که مسئولان فرهنگی طالبان به وی تذکر داده‌اند که تا تصمیم هیأت رهبری طالبان اجازه پخش خبر، برنامه‌های سیاسی و اجتماعی و آگهی‌های بازرگانی را ندارند.
او هشدار می‌دهد که تداوم این وضعیت باعث مسدودشدن دروازه‌های رسانه‌های محلی در بادغیس خواهد شد: «اگر برای ما اجازه پخش خبر، موسیقی و آگهی‌های بازرگانی داده نشود، ما رسانه خود را بسته می‌کنیم. قبل از سقوط بادغیس به‌دست طالبان، ما هشت کارمند در رادیو داشتیم، اما حالا تنها یک نفر با ما کار می‌کند.»
این مالک رسانه از گروه طالبان می‌خواهد که به آزادی بیان و فعالیت رسانه‌های آزاد احترام بگذارند.
وضعیت رسانه‌ها در ولایت غور نیز مانند بادغیس دشوار است و هر پنج ایستگاه رادیویی در این ولایت با آغاز حاکمیت طالبان، فعالیت‌‍شان را متوقف کرده‌اند و تنها تلویزیون ملی غور فعالیت دارد و بنگاه تبلیغاتی گروه طالبان مبدل گشته است.
یک تن از خبرنگاران غور که نخواست نامی از وی برده شود، به روزنامه اطلاعات روز گفت که طالبان به مسئولان ایستگاه‌های محلی رادیویی هشدار داده‌اند که هیچ‌گاهی اجازه پخش موسیقی، استخدام کارمندان زن و نشر آگهی‌های بازرگانی را ندارند.
این خبرنگار مدعی است که طالبان همچنین خواسته‌اند که تمام خبرها و گزارش‌ها قبل از نشر در رسانه، با آنان در میان گذاشته شود. او طالبان را به نقض آزادی بیان و سانسور بیش‌‌ازحد در محتوای نشراتی متهم می‌کند.
تا قبل از سقوط غور به‌دست طالبان، شش زن در رسانه‌های محلی غور کار می‌کردند، اما حالا حضور زنان هیچ شده است؛ چرا که طالبان به مسئولان رسانه‌ها هشدار داده‌اند که نشر صدای زن، تبعات بدی در پی خواهد داشت.
با وجود این، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی گروه طالبان به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که رسانه‌های آزاد می‌توانند فعالیت نشراتی‌شان را از سر بگیرند و هیچ محدودیتی بر فعالیت رسانه‌ها وجود ندارد و باید نشرات طبق شریعت اسلامی باشد.
فعالیت آزاد رسانه‌ها و رشد آزادی بیان، یکی از دست‌آوردها مهم طی دو دهه اخیر در افغانستان شمرده می‌شد، اما خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای معتقدند که این دست‌آوردها زیر تهدید جدی گروه طالبان قرار دارد.
آنان از جامعه جهانی و نهادهای حمایت‌کننده خارجی از رسانه‌ها می‌خواهند که بر طالبان فشار وارد کنند، تا محدودیت بر فعالیت آزاد رسانه‌ها را بردارد.