یک جنگ‌جوی طالب بمب بشکه‌ای زردرنگ را به یک خانه مخروبه در محلی مسکونی پرتاب می‌کند و به سرعت از آن فاصله می‌گیرد. جنگ‌جوی دیگری طالب این جریان را ضبط کرده و در هنگام انفجار بمب، به شکل متوالی بانگ «الله اکبر» سر می‌دهد و خانه در یک چشم بر هم زدن فرو می‌پاشد. این رویداد که روز (چهارشنبه، ۱۲ اسد) در «کارته سخی» شهر کابل رخ داد، نمونه‌ی کوچکی از چگونگی عملیات طالبان در مناطق مسکونی را نشان می‌دهد.
چندین ساکن محل به روزنامه اطلاعات روز گفتند که طالبان پیش از انفجار بمب بشکه‌ای از سلاح‌های سبک و سنگین استفاده کرده‌اند.
خالد زدران، سخن‌گوی فرماندهی امنیه طالبان برای کابل گفته است که این عملیات با «دقت» انجام شده و به غیرنظامیان تلفات وارد نشده، اما دو نیروی‌شان به‌شمول یک پولیس زن کشته شده‌اند.
او مدعی شده است که حمله آنان بر مخفیگاه عناصر «شریر» بوده، اما مشخص نیست که واژه «شریر» به چه کسان و یا گروهی اطلاق شده است.
طالبان کندک‌های انتحاری، واسکت‌های انتحاری، موتربمب، بمب‌های بشکهی و ماین‌های کنار جاده‌ای را از عوامل پیروزی‌شان در جنگ با نظام جمهوریت مورد حمایت غرب یاد می‌کنند. بیشتر نیروهای طالبان در این بخش با تجربه شده‌اند و بارها در جنگ ۲۰ ساله مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
استفاده از بمب بشکه‌ای در جریان عملیات در کابل نشان می‌دهد که طالبان اگر حکومت را هم در اختیار داشته باشند، از روش‌های قبلی‌شان در جنگ صرف نظر نمی‌کنند.
روز سه‌شنبه ۲۸ سرطان، میان طالبان و افراد مسلح در کارته «مجاهد» شهر ایبک، مرکز ولایت سمنگان در شمال کشور درگیری رخ داد. شمار زیادی از نیروهای طالبان به بام یک خانه مسکونی بلند شده بودند و به افراد مسلح با سلاح‌های سبک و سنگین شلیک می‌کردند.
پس از پایان درگیری، طالبان با نمایش گذاشتن اجساد دو تن مدعی شدند که آنان عضویت گروه داعش را داشتند و شماری از هم قطاران‌شان هم بازداشت شده‌اند. البته اتهاماتی بر طالبان وارد می‌شود که مخالفان‌شان را تحت نام «داعش» سرکوب می‌کنند.
عکس: شبکه‌های اجتماعی
یک منبع مردمی در کارته «مجاهد» به روزنامه اطلاعات روز میگوید که در روز حمله، غیرنظامیان در خانه‌های‌شان گیر کرده بودند و تقریبا دو ساعت را با ترس و لرز زیاد سپری کردند: «طالبان خانه‌ها را تلاشی می‌کردند و پس از رفتن به یک خانه، درگیری رخ داد. ما خیلی ترسیده بودیم که مبادا شلیک‌های اشتباهی به خانه‌ی ما اصابت کند.»
در دوم ماه عقرب سال گذشته، درگیری دیگری میان نیروهای طالبان و افراد مسلح در منطقه «پل خیمه‌دوزان» شهر هرات رخ داد. یک منبع معتبر به روزنامه اطلاعات روز گفت که در این درگیری هفت کودک، سه زن و هفت مرد و یک طالب کشته شده‌اند. طالبان مانع نشر آمار تلفات غیرنظامیان شدند. طالبان گفتند که درگیری با «آدم‌ربایان» بوده، اما هیچ مدرکی برای ثابت کردن ادعای‌شان ارائه نکردند. این درگیری در منطقه مسکونی انجام شد و زیان‌های هنگفت مالی نیز برجا گذاشت. ویدیویی که از جریان این عملیات در اختیار روزنامه اطلاعات روز قرار گرفت نشان می‌دهد که طالبان از بام‌های خانه‌های مسکونی برای رساندن خود به محل درگیری استفاده می‌کنند.
جنگ‌جویان طالبان در این ویدیو با شکل غیرمعیاری خودشان را به یک بام می‌اندازند و حتا سلاح امریکایی M-4 را از فاصله تقریبا دو متر به زمین پرتاب می‌کنند.
البته به‌دلیل محدودیت شدید بر فعالیت خبرنگاران و اجازه‌نیافتن خبرنگاران برای پوشش رویدادها، بخش کوچکی از چگونگی عملیات‌های طالبان در مناطق مسکونی در این گزارش بازتاب داده شده است.
فعالان حقوق بشر از این وضعیت نگران هستند.
سید اشرف سادات، عضو گروه حفاظت از غیرنظامیان از طالبان می‌خواهد که چگونگی عملیات‌های‌شان در مناطق مسکونی را با توجه به حفظ جان غیرنظامیان تغییر بدهند. او به روزنامه اطلاعات روز میگوید که نیروهای طالبان در عملیات‌های‌شان به شکل غیرحرفه‌ای عمل کرده‌اند و نتوانسته‌اند جان غیرنظامیان را حفظ کنند: «شما می‌بیند که با بمب بشکه‌ای یک خانه را انفجار می‌دهند. سازمان‌های حقوق بشری باید با نیروهای طالبان کار کنند تا آنان متوجه جان غیرنظامیان شوند. اگر غیرنظامیان در جریان عملیات‌ها آسیب ببینند، این نقض آشکار حقوق‌بشر است.»
پوشش مشابه طالبان و مهاجمان
نزدیک به یک سال از سلطه‌ی طالبان بر افغانستان می‌گذرد و همزمان با شتاب آنان برای تشکیل پولیس، ارتش و استخبارات، تاکنون هم شمار زیادی از نیروهای طالبان یونیفورم نظامی ندارند و با لباس شخصی سلاح حمل می‌کنند.
در بیشتر مواقع هم نیروهای لباس‌شخصی طالبان برای مقابله با مهاجمان به محل رویدادها می‌روند. این امکان تفکیک آنان را برای شهروندان کشور دشوار کرده و مردم غالبا نمی‌دانند که چه‌کسانی طالب و چه‌کسانی مهاجم مسلح هستند.
احمدمختار، ۲۸ سال سن دارد و ساکن هرات است. او در اواسط ماه سرطان به چشم خود دیده که مهاجمان با لباس شخصی و شبیه به طالبان بالای این گروه در مربوطات پسته نمبریک هرات گلوله‌باری می‌کنند.
او نخست تصور کرده بود که مهاجم نیروی طالب است: «خیلی روز بدی بود و طالبان بدون دقت به هر طرف فیر می‌کردند. فردی که کلاشنیکُف داشت بالای طالبان در نزدیکی کوچه غیزان انداخت می‌کرد. وقتی طالبان یونیفورمی نداشته باشند و آموزش ندیده باشند، این برای غیرنظامیان خطرناک است.»
اما طالبان نتوانسته‌اند که برای تمامی نیروهای‌شان یونیفورم آماده بسازند. تنها بخش کوچکی از نیروهای طالبان یونیفورم نظامی دارند.
خالد، ۱۶ سال دارد و در آن روز، صدای پی‌هم شلیک طالبان با مهاجمان در مربوطات پسته نمبریک هرات، خاطرات یک سال گذشته -هنگام حملات طالبان برای سقوط شهر- را تازه کرده است: «خیلی آن روز ترسیده بودم. هر وقت صدای فیر می‌شود، فکر می‌کنم طالبان به خانه‌ی ما حمله می‌کنند. سال گذشته هر صبح ما با صدای فیرهای طالبان از خواب بیدار می‌شدیم.»
عملیات نظامیان سابق
در نظام جمهوریت فشار حملات گروه‌های «هراس‌افگن» در مناطق پرجمعیت و مسکونی زیاد بود، اما نیروهای دولتی در سریع‌ترین زمان ممکن اقدام به مقابله می‌کردند.
با بهره‌گیری از حمایت ناتو، بخش‌های کشفی نهادهای امنیتی با تجهیزات پیشرفته‌ی کمپیوتری مجهز شده بودند تا میزان مؤثریت بالا رفته و خطر تلفات در عملیات‌ها در مناطق مسکونی پایین بیاید؛ اما نظامیان سابق میگویند که طالبان به‌دلیل دانش پایین قادر به استفاده از این سلاح‌ها نیستند.
نیروهای خارجی با خروج از افغانستان بخشی از این تجهیزات را تخریب کرده‌اند تا طالبان به این تکنالوژی‌ها دسترسی پیدا نکنند.
حالا طالبان برای غلبه بر چالش‌های امنیتی در شهرها از حمایت غرب برخوردار نیستند. به نظر می‌رسد که تنها روش آشنای طالبان همان غلبه با زور است که با ریسک بالای تلفات در میان غیرنظامیان همراه است.
محمدنعیم غیور، رئیس پیشین استخبارات پولیس در ولایت‌های غربی به روزنامه اطلاعات روز میگوید که نظامیان سابق نهایت تلاش خود را می‌کردند که مراحل حقوقی، شامل اجازه‌نامه از سوی نهادهای عدلی و قضایی را اخذ کنند و در حدالامکان نماینده دادستانی را برای نظارت از عملیات با خود داشته باشند.
اما به باور او، در بیشتر عملیات‌های طالبان در مناطق مسکونی به مسایل حقوقی توجه نمی‌شود: «طالبان در جریان جنگ شان با نظام جمهوریت و نیروهای خارجی و چه حالا در دوران حاکمیت شان، به مسایل حقوقی در جریان عملیات توجه نمی‌کنند. بسیاری از افراد طالبان به‌گونه‌ی خودسر خانه‌های مردم را بازرسی می‌کنند و آنان را بازرسی بدنی می‌کنند. در برخی مواقع، افراد مظنون را شکنجه، لت‌وکوب و زندانی می‌کنند و حتا می‌کشند. خود شما دیدید که در جریان عملیات در مناطق مسکونی بمب بشکه‌ای انفجار دادند.»
پایان جنگ چریکی
طالبان بیش از دودهه با نیروهای دولتی افغان تجربه جنگ میدانی و چریکی دارند، اما این روش به باور کارشناسان نظامی، برای تأمین امنیت شهرها و تأسیسات کافی نیست.
داعش بخش زیادی از حملات بر طالبان بر افغانستان را بر عهده گرفته است. عملا داعش با حملاتی بالای طالبان، توانایی‌شان در راستای تأمین امنیت را به چالش کشیده است. داعش از روش طالبان مبنی بر استفاده از بمب، حملات در مناطق پر جمعیت، حمله بالای کاروان‌های نظامی و تأسیسات نظامی استفاده می‌کند. طالبان توانستند که با این‌گونه عملیات‌ها بر افغانستان کنترل پیدا کنند.
اما تفاوت عمده‌ای که میان عملیات طالبان و نیروهای نظام سابق برای مقابله با مهاجمان وجود دارد بی‌اعتمادی مردم نسبت به طالبان است که میزان همکاری‌شان با نیروهای طالب را نیز به‌شدت کاهش می‌دهد.
محمدرضا، در کابل زندگی می‌کند و در پل سرخ بساط دارد. او به روزنامه اطلاعات روز میگوید که با سابقه‌ی طالبان مبنی بر انفجار، انتحار و کشتن غیرنظامیان، هیچ باوری به عملیات طالبان برای دفاع از غیرنظامیان ندارد: «من نمی‌توانم که به طالبان اعتماد کنم. وقتی طالبان را با تفنگ و لباس‌های شخصی‌شان می‌بینم، بخدا از ترس گوشت‌های بدنم آب می‌شود. طالبان همیشه مردم را کشت و حالا می‌خواهد که از ما دفاع کنند؟!»
تقلا برای تغییر
بخشی از نیروهای دولتی نظام جمهوریت با معیارهای ناتو آموزش دیده بودند. برای مقابله با مهاجمان مسلح، قطعات خاص پولیس، امنیت ملی و حتا نیروهای کماندو با پوشش هوایی اعزام می‌شدند.
شمار زیادی از نیروهای آموزش‌دیده در سطح ناتو، از همکاری با طالبان امتناع کرده‌اند.
طالبان برای آموزش دادن به نیروهای‌شان در تلاش متقاعد کردن و تضمین گرفتن از استادان آکادمی‌های پولیس و ارتش نظام جمهوریت هستند و برخی هم به سر وظایف شان برگشته‌اند.
در اواسط ماه سرطان ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان در دیدار با تمیم بن احمد آل ثانی، امیر قطر در دوحه خواستار همکاری‌های نظامی شده است.
او پس از بازگشت در مصاحبه با تلویزیون ملی گفت که از قطر در راستای پرداخت حقوق ماهانه به نیروهای‌شان، تهیه یونیفورم و ساخت تأسیسات نظامی و کمک مالی کمک خواسته است.
قطر از حامیان اصلی طالبان است و به باور بسیاری‌ها، حمایت قطر از طالبان باعث شد که آنان با اعتماد به نفس بیشتری هم در میدان سیاست و هم در میدان جنگ به موفقیت دست پیدا کنند.
برخی از مخالفان طالبان به کنایه میگویند که قطر سیاست خارجی حکومت شان را بدست دارد و تلاش می‌کند که در سطح کشورها برای این گروه «لابی» کند.
مشخص نیست که قطر در چه ابعاد و با چه ظرفیت از طالبان حمایت نظامی خواهد کرد.
طالبان همچنان از بمب‌های بشکه‌ای زردرنگ، سلاح‌های سبک و سنگین و نیروهای بدون یونیفورم در عملیات‌های نظامی علیه مهاجمان و مخالفان‌شان استفاده می‌کنند. اما به گفته‌ی محمدرضا از باشندگان کابل، این روش‌ها برای غیرنظامیان «وحشت‌آفرین» و «خطرناک» است و باید طالبان روش عملیات در مناطق مسکونی را تغییر دهند.