حزب «عدالت و آزادی افغانستان» به رهبری سرور دانش، معاون دوم ریاست‌جمهوری پیشین اعلام موجودیت کرد. هدف این حزب، مقابله با «حاکمیت استبدادی، انحصاری و وابسته‌ی طالبان و ایجاد تغییر در وضعیت موجود و نجات کشور از یوغ انحصارطلبی و بیدادگری» خوانده شده است.
در اعلامیه این حزب نوبنیاد که امروز (دوشنبه، ۲ عقرب) منتشر شده، آمده است که فرایند دولت-ملت‌سازی و حاکمیت ملی در افغانستان، بعد از امضای توافقنامه دوحه و تعاملات پیچیده‌ی خارجی و داخلی، به ناکامی کشانده شده است.
به نقل از این اعلامیه، با تسلط طالبان بر افغانستان یک‌بار دیگر حاکمیت شوم «استبداد، اختناق، انحصار، ستم و بی‌عدالتی بر همه عرصه‌های زندگی مردم افغانستان سایه افکنده و گروه طالبان بدون هیچ نوع مشروعیت داخلی و بین‌المللی و به‌صورت فراقانونی، یک رژیم استبدادی، تک‌قومی و تک‌جنسیتی تمامیت‌خواه را بر مقدرات کشور حاکم ساخته‌اند».
در اعلامیه حزب «عدالت و آزادی افغانستان» وضعیت کشور اسفبار خوانده شده و آمده است که با توجه به این وضعیت، جمعی از فعالان سیاسی، نخبگان علمی، فرهنگی و متنفذین اجتماعی تصمیم گرفتند که به «منظور مقابله با حاکمیت استبدادی، انحصاری و وابسته‌ی طالبان و ایجاد تغییر در وضعیت موجود و نجات کشور از یوغ انحصارطلبی و بیدادگری و تأسیس یک نظام مبتنی بر قانون، آزادی، عدالت و آرای مردم، مبارزه هدفمند خود را در چوکات اصول اسلامی، ارزش‌های انسانی، باورهای جمعی و منافع عمومی مردم افغانستان، تحت عنوان حزب عدالت و آزادی افغانستان آغاز کنند».
این حزب در بخشی از اعلامیه‌ی خود گفته است که طالبان راهی جز مقاومت و مبارزه باقی نگذاشته‌اند. اما این جریان سیاسی جنگ را راه حل نمی‌داند؛ مبارزه سیاسی، فکری، فرهنگی و مدنی را ترجیح می‌دهد و بر گفت‌وگو و راه حل سیاسی برای عبور از بحران تأکید می‌ورزد.
این جریان در عین حال گفته است: «با توجه به رویکرد خشونت‌طلبانه و انحصارگرایانه‌ی گروه طالبان و برای تغییر وضعیت موجود و احقاق حقوق مردم، تمام شیوه‌های معقول مبارزه بر ضد استبداد و ستم را مشروع تلقی می‌کند و در صورت لزوم از همه ابزارها استفاده خواهد کرد.»
حزب «عدالت و آزادی افغانستان» در ادامه آورده است که افغانستان نظام‌های مختلف را تجربه کرده و اکنون برای رسیدن به ثبات دایمی، «نظام جمهوری اسلامی فدرالی» مناسب‌ترین سیستم است.
در اعلامیه این حزب آمده است که نظام فدرالی در دنیا مؤثریت و کامیابی خود را نشان داده و در کشورهای بزرگ جهان مورد استفاده و تطبیق قرار گرفته است.
برخی از جریان‌های سیاسی دیگر از جمله حزب کنگره ملی به رهبری عبدالطیف پدرام نیز پیش از این خواستار ایجاد نظام فدرالی شده بود.
در اعلامیه این حزب نوبنیاد به رهبری دانش آمده است: «خوشبختانه نظام فدرالی هم در قالب نظام ریاستی و نیمه‌ریاستی و هم در قالب نظام پارلمانی قابل تطبیق است و اکنون در میان حلقات و گروه‌های زیادی از هموطنان ما نیز مورد تأیید میباشد. پیشنهاد ما این است که زمان آن فرا رسیده است که در چارچوب یک «تفاهم وسیع ملی» زمینه عملی شدن این نظام را در کشور خود فراهم سازیم».
دانش در گذشته از اعضای حزب وحدت اسلامی به رهبری محمدکریم خلیلی بود. او در انتخابات ۲۰۱۴ از آدرس این حزب معاون اشرف غنی معرفی شده بود؛ اما در انتخابات ۲۰۱۹ خلیلی از عبدالله حمایت کرد.
دانش پس از سقوط حکومت اشرف غنی بدست طالبان با خانواده‌اش در نیوزیلند پناهنده شده است.