در مقابل یکی از فروشگاه‌های بزرگ پوشاک در کابل دور دختر جوانی را نیروهای طالبان حلقه زده‌اند. آنان که به درستی کلمات فارسی را تلفظ نمی‌توانند، شکسته شکسته و آمیخته با خشم دختر را تهدید می‌کنند که لباس مناسب بپوشد، در غیر آن با او در زندان برخورد خواهد شد. دختر قدش را راست می‌کند و لباسش را بالاتر می‌کشد. به اندازه‌ای که ساق جوراب‌ها و بند پا‌هایش از زیر جین آبی نمایان می‌شود. او فریاد می‌زند: «حالا بزنید، بکشید. از زندگی سیر آمده‌ام.»
سه عضو مسلح طالبان به‌دنبال این فریاد، چوب‌دستی (دنده‌‌های برقی) که تا چند لحظه پیش بالا برده بودند را آهسته پایین می‌آورند و دختر از وسط آنان و جمعیت به کوچه‌ی منتهی به جاده ناپدید می‌شود.
آخرین مدل لباس سال
طالبان با دست‌یافتن به قدرت در افغانستان، مقررات سخت‌گیرانه‌ای در زمینه‌ی اجباری‌سازی پوشش زنان وضع کردند. وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه در ۱۹ ثور ۱۴۰۱ خورشیدی دستوری را صادر کرد که طبق آن، زنان و دختران باید با پوشش کامل سر تا پا (با حجاب سیاه گشاد یا برقع) در اماکن عمومی ظاهر شوند.
طالبان در این دستور از ولی (سرپرست) زنان نیز خواستند که به زنان و دختران اجازه‌ی خروج از منزل را تنها در صورت لزوم بدهند. وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان برای این‌که این دستور را بتواند اجرایی کند، هشدار داد که تخطی از این مقررات مجازات «ولی» یا سرپرست زن خاطی را به‌دنبال خواهد داشت. در فرمان متذکره در توضیح «ولی» یا سرپرست نیز پرداخته شده است. این وزارت «ولی» زن را بسته به نسبت زن با مرد خانواده، از جمله پدر، همسر و برادر زن تعریف کرده است.
به‌دنبال این فرمان، نوع و رنگ لباس‌های زنانه در دکان و فروشگاه‌های لباس زنانه در کابل تغییر کرد. جای لباس‌های مدرن را حجاب‌هایی با رنگ تیره -اکثرا سیاه- با طرح‌های عربی-ایرانی و برقع گرفت. پوشش مردم در سطح شهر نیز به رنگ‌های تیره و سیاه درآمد.
یکی از دکان‌داران فروشگاه «برچی سیتی سنتر» در غرب کابل می‌گوید که بعد از سقوط کابل فروش لباس‌های مدرن که تا پیش از آن بازار خوب داشت، از کار افتاد و باعث زیان دکان‌داران شد. به‌خصوص دکان‌دارانی که لباس‌فروشی‌های زنانه داشتند. این فروشنده می‌گوید: «قبل از سقوط ما آمادگی سال را گرفته بودیم و آخرین مدل‌های لباس زنانه را از ترکیه، ایران و… وارد کرده بودیم. وقتی کابل سقوط کرد مجبور شدیم همه را جمع کنیم و حجاب آوردیم.»
به همین ترتیب، طالبان پوشیدن حجاب سیاه را در اداره‌های دولتی و در نهادهای آموزشی اجباری کردهاند. اما با بسته‌شدن مکان‌های آموزشی به‌روی زنان و منع کار زنان، میزان حضور زنان در بیرون از خانه حتا با حجاب به‌صورت قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت. طرحی که به‌باور زنان معترض، هدفمندانه برای منزوی کردن زنان از اجتماع از سوی طالبان به اجرا گذاشته شده است.
اعتراض با لباس
در چنین فضایی، اما شماری از زنان و دختران جوان نه تنها دستور حجاب اجباری طالبان را رعایت نمی‌کنند، بلکه این دستور و طرح خانه‌نشینی زنان را با نافرمانی به چالش می‌کشند.
لیلی (مستعار) ۲۴ ساله باشنده‌ی شهر کابل است. او سند کارشناسی از رشته‌ی حقوق و علوم سیاسی دارد و با دوستانش عهد کرده است که خاموشانه سیاست طالبان در برابر زنان را نپذیرند. او روزانه با پوشیدن لباس‌های دلخواهش مسیرهای طولانی داخل شهر کابل را می‌پیماید و خرید می‌کند. او می‌گوید که تلاش او مقاومت و عادی‌سازی حضور زنان در اجتماع است: «حجاب را اجباری کردهاند و گفتند که زنان بدون لزوم از خانه بیرون نشوند. اعتراضات خیابانی را نیز به‌شدت سرکوب می‌کنند. اگر این‌ها را بپذیریم به‌زودی شهرها از حضور زنان خالی و به مرور زمان اجتماع با حضور زنان بیگانه می‌شود.»
او اضافه می‌کند که پی‌آمد طرح طالبان این است که روزی خواهد رسید تا زنان به‌خاطر بیرون‌رفتن از خانه نیز مجازات شوند.
او سرش را با روسری سبز پوشانده و موهای جلو سرش از زیر آن بیرون ریخته است. بالاپوشی که به رنگ زرد روشن به تن کرده، با جین آبی و کرمج سفید سِت شده است. این پوشش او را در فضای بیرون و میان جمعیت زنان که اکثرا سیاه‌پوش اند، بیشتر نمایان‌تر کرده است. او می‌گوید: «من لباس دلخواه خودم را می‌پوشم و هر روز بیرون می‌روم. از دیگران نیز می‌خواهم که این کار را انجام دهند. باورم این است که آهسته آهسته چشم نیروهای طالبان نیز به حضور ما با همین پوشش عادت می‌کنند.»
نیروهای طالبان بارها او را اخطار داده‌اند که نوع «پوشش غرب‌گرایانه‌اش» را کنار بگذارد و مطابق به فرهنگ مردم افغانستان لباس به تن کند، اما او توجه نکرده است. اعضای خانواده‌اش نیز می‌گویند که لیلی در انتخاب لباس منحصر به فرد است.
یک کارمند وزارت صحت عامه‌ی طالبان نیز می‌گوید که شماری از کارمندان زن در این وزارت با وجود دستور اجباری بودن حجاب، در طرز پوشش‌شان حتا آزادی‌خواه‌تر از گذشته شدهاند.
در همین حال، یکی از داکتران زن با اسم مستعار (ساره) می‌گوید که برای او تنها همین راه اعتراض مانده است. او تصریح می‌کند که حجاب نیمه دارد و شوهرش از ترس طالب مدام با او مشاجره می‌کند که مبادا اسباب زندانی‌شدنش را فراهم کند. ساره می‌گوید: «به‌دلیل این‌که صورتم را نمی‌پوشانم، یک روز نیروهای طالبان در پیش سفارت پاکستان من را کُتَک زدند و به‌نام بی‌حیا من را سرزنش کردند. اما نپوشانیدن صورت و پوشیدن رنگ‌های روشن شیوه‌ی اعتراض برای من است.»
به‌گفته‌ی این داکتر، زنان همه چیز را از دست داده‌اند و اکنون برای زنده‌ماندن به‌عنوان یک انسان مبارزه می‌کنند. پیشتر ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان نیز در گزارش خود گفته بود که زنان افغانستان به کلی از اجتماع حذف شدهاند.
طالبان از زمانی که بر افغانستان مسلط شدهاند، مقررات سخت‌گیرانه‌ای را برای حضور زنان در اجتماع وضع کردهاند. اکنون نقش‌آفرینی و آوازخوانی برای زنان ممنوع است. رسانه‌ها حق نشر و پخش آهنگ به صدای زن را ندارند. به استثنای وزارت‌های صحت عامه، معارف و بخش‌هایی از وزارت داخله‌ی حکومت سرپرست طالبان، در دیگر نهادهای دولتی و خصوصی و نهادهای خارجی زنان حق کار را ندارند. زنان کارمند نهادهای دولتی در هفته یک روز برای امضا کردن حاضری‌شان در بیرون از نهادهای دولتی حاضر می‌شوند.
به همین ترتیب، مراکز درمانی در ولایت‌ها حق ارائه‌ی خدمات درمانی را به زنان بدون محرم ندارند. افزون به این، کارمندان صحی در شماری از مراکز درمانی کابل و دیگر ولایت‌ها از ارائه‌ی برنامه‌ی تنظیم خانواده به زنان منع شدهاند. زنان نیز شاکی اند که مراکز درمانی خصوصی نیز فروش وسایل و داروهای جلوگیری از بارداری را متوقف کردهاند.
در کنار این، نهادهای دولتی طالبان تنها شش ساعت در هفته برای زنان اختصاص یافته است. حق آموزش زنان در تمامی سطوح معطل شده است. از اشتراک دختران در آزمون کانکور نیز جلوگیری شده است. نهادهای آموزشی از صدور و طی مراحل اسناد تحصیلی دانشجویان دختر نیز منع شدهاند.
زنان از رفتن به پارک‌ها، حمام‌های عمومی، ورزشگاه‌ها، کافه‌ها و رستورانت‌ها منع شدهاند. به همین ترتیب زنان حق سفر بدون محرم را ندارند و در تاکسی‌های شهری نیز زنان نمی‌توانند بدون محرم سوار شوند.
زنان افغانستان می‌گویند که طالبان انتظار دارند زنان به این وضع زندگی اعتراض نکنند. در اول جدی امسال زنان در واکنش به بسته‌شدن دروازه‌ی دانشگاه‌ها به‌روی دانشجویان دختر دست به اعتراض زدند و این اعتراض به خشونت کشید. بسیاری از زنانی که در این اعتراض خیابانی شرکت داشتند، مدعی اند که مورد لت‌و‌کوب نیروهای طالبان قرار گرفته‌اند؛ چیزی که نوارهای تصویری نیز آن را تأیید می‌کند. افزون به این، پنج زن معترض نیز بازداشت شدند. بعد از اول جدی تا ۱۶ حوت اعتراض خیابانی زنان متوقف شد، اما با این وجود چند زن معترض بازداشت شدند که از جمله بازداشت ظریفه یعقوبی، نرگس سادات، فرحت پوپلزی و حمیرا یوسف رسانه‌ای شد.
یکی از زنانی که با فشارهای جهانی از بند رها شده است، می‌گوید که بازداشت زنان همچنان در خفا در شهر کابل و دیگر بزرگ‌شهرها جریان دارد.
در چنین شرایط و با آن‌که به نظر می‌رسد دسته‌های اعتراضی زنان از هم‌پاشیده و زنان معترض از افغانستان متواری شدهاند، اما زنان و دختران همچنین سیاست‌های طالبان را به چالش می‌کشند. افزایش شمار مکاتب زیرزمینی، ایجاد دانشگاه آنلاین زن، ایجاد تجارت‌های آنلاین زنان، برگزاری مجالس کتاب‌خوانی و شعر از اقداماتی اند که زنان روی‌دست گرفته‌اند. در اقدامی دیگر، زنان در اعتراض به شرایط بد زندگی و ممنوعیت آموزشی، طرح کتاب‌خوانی در پشت دروازه‌های دانشگاه‌های کشور را نیز راه انداخته‌اند.
