طالبان بخشی از زمین‌ها و خانه‌های باشندگان پنجشیر را که بدون قباله شرعی است و همچنین ساحات باز مورد استفاده جمعی را «امارتی» اعلام کرده‌اند و از این مکان‌ها برای ساحات نظامی و جابه‌جایی افراد غیربومی استفاده می‌کنند.
بربنیاد اطلاعات منابع معتبر مردمی به روزنامه اطلاعات روز، تا کنون در ولسوالی‌های شتل، عنابه و آبشار این ولایت، ده‌ها جریب زمین عامه و ملکیت‌های شخصی مردم از سوی طالبان «امارتی» اعلام شده است.
منابع محلی در پنجشیر می‌گویند طالبان برای رسمی‌‌سازی این روند، از حدود دو سال قبل کمیته‌ای را زیر نام «کمیته غصب و استرداد زمین‌های امارتی» تحت ریاست مولوی فضل‌الله دیوبند، رییس زراعت این گروه ایجاد کرده‌اند. در این کمیته اداره‌های مختلف ملکی و نظامی طالبان شامل هستند؛ از جمله «ریاست زراعت، ریاست شهرسازی، ریاست تطبیق احکام و فرامین، ریاست شهرداری، ریاست اطلاعات و فرهنگ، فرماندهی امنیه و ریاست استخبارات» این گروه.
باشندگان پنجشیر می‌گویند کمیته یادشده برخی زمین‌های شخصی افراد که به‌‌صورت موروثی از پدران‌‌شان به آنان رسیده اما سند شرعی مورد قبول طالبان در دست ندارند را «امارتی» اعلام کرده است. افزون بر آن، زمین‌های عامه‌ای که در روستاها مورد استفاده جمعی قرار داشته‌اند، مانند علفچرها، خرمن‌گاه‌های گندم و مکان‌های تفریحی نیز هدف این اقدام قرار گرفته است.
براساس آمار منتشرشده از سوی ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در پنجشیر، از آغاز فعالیت کمیته غصب و استرداد زمین‌های زراعتی تا کنون، ۴۳۷ جریب زمین تحت بررسی این کمیته قرار گرفته و ۲۱ جریب آن «امارتی» اعلام و استرداد شده است.
غصب زمین‌های ارثی
محمود، یکی از باشندگان ولسوالی شتل پنجشیر ادعا می‌کند که سال گذشته کمیته غصب و استرداد زمین‌های امارتی طالبان، زمین‌های شخصی‌ای که از پدران‌‌شان به ارث برده بودند را از ایشان گرفته است.
او در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «زمین‌های ما در کنار دریا و جاده عمومی ولایت پنجشیر، در منطقه‌ی پنج‌پیران قرار داشت. طالبان برای ما فورمه‌هایی فرستادند و گفتند که باید این فورمه‌ها را خانه‌‌پری کرده و با اسناد شرعی دوباره تسلیم کنیم. ما که این زمین‌ها را از پدر و اجداد خود به ارث برده بودیم، هیچ سند خریدوفروش در اختیار نداشتیم. طالبان گفتند که چون نتوانستید اسناد ارائه کنید، زمین‌های‌‌تان غصبی است. این کمیته طالبان هم زمین‌های ما را غصبی تأیید کرد و استرداد نمود.»
به‌‌گفته‌ی فیصل، باشنده‌ی دیگر این ولسوالی، این زمین‌ها در مجموع نزدیک به ۱۰ جریب وسعت دارد و مربوط به ۱۲ خانواده می‌شود و روی آن، چند رستورانت و دکان نیز ساخته شده است، اما طالبان آن‌ها را نیز گرفتند؛ «یکی از این رستورانت‌ها که در کنار جاده عمومی پنجشیر موقعیت داشت، اکنون به قرارگاه نظامی طالبان تبدیل شده است و در کنار آن، ایست بازرسی نیز ایجاد کرده‌اند.»
این باشنده‌ی پنجشیر مدعی است که بهدلیل محدود بودن زمین در این ولایت، خریدوفروش زمین معمول نیست و اکثر مردم سندهای قانونی برای خانه و زمین‌های‌‌شان، که از نسل‌های گذشته به ارث برده‌اند، ندارند.
او می‌گوید که همراه با بزرگان محل و متنفذان ولسوالی، نزد والی طالبان و سایر مقام‌های محلی رفته‌اند تا آنان را قانع سازند که این زمین‌ها غصبی نیست؛ اما تلاش‌های‌‌شان بی‌نتیجه مانده و طالبان حاضر به پذیرش خواست آنان نشده‌اند.
غصب زمین با فرمان امیر
فرجاد، باشنده‌ی ولسوالی عنابه ولایت پنجشیر نیز روایت مشابهی دارد. او می‌گوید که کمیته غصب و استرداد زمین‌های طالبان، بیش از ۵۰ منزل مسکونی را در روستاهای عنابه و ملکان ولسوالی عنابه هدف قرار داده و اعلام کرده است که این خانه‌ها در زمین‌های «امارتی» ساخته شده است.
احمدنثار، یکی دیگر از باشندگان ولسوالی عنابه در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «با افزایش جمعیت و بزرگ شدن خانواده‌ها، مردم محل با کمبود زمین برای اعمار خانه روبه‌رو شدند. زمینی که در بالای روستا وجود داشت، متعلق به عموم مردم روستا بود و پیشتر صرف به‌‌عنوان مالچر استفاده می‌شد. اهالی تصمیم گرفتند که این زمین‌ها میان خانواده‌های روستا برای ساخت خانه تقسیم شود. اکنون قدمت برخی از این خانه‌ها به بیش از ۲۰ سال می‌رسد.»
احمدنثار می‌افزاید: «اوایل امسال، طالبان با نمایندگان ما صحبت کرده بودند. گفتند خانه‌های‌‌تان در زمین امارتی ساخته شده‌اند و باید اسناد تمامی زمین‌ها را تهیه کنیم. وعده دادند که به منطقه می‌آیند و با مردم گفت‌وگو می‌کنند.»
او روایت می‌کند که یک روز، کمیته غصب و استرداد طالبان همراه با محافظان و مأموران‌شان، در مجموع حدود بیست نفر، وارد روستا شدند؛ «در آن نشست، به طالبان گفتیم زمین‌هایی که شما ادعا می‌کنید امارتی است، در واقع متعلق به مردم محل است. هیچ مدرکی مبنی بر امارتی بودن آن وجود ندارد. ما هم به‌‌خاطر نیاز و نداشتن جای مجبور شدیم در این‌جا خانه بسازیم.»
اما طالبان حاضر به پذیرش سخنان مردم نشدند. فرجاد می‌گوید: «مولوی فضل‌الله دیوبند، رییس زراعت طالبان به ما گفت که مشکلات شما را درک می‌کنیم، اما این زمین‌ها امارتی است. چون اسناد ندارید، مطابق به فرمان امیرالمؤمنین، هر زمینی که سند نداشته باشد و بر آن خانه اعمار شده باشد، امارتی محسوب می‌شود و ما آن را استرداد می‌کنیم.»
او می‌گوید: «آن روز طالبان رفتند و گفتند که در تماس خواهند بود. از آن زمان تا حال، هر روز در بیم زندگی می‌کنیم که ممکن است بیایند و ما را از خانه‌های‌مان بیرون کنند. وقتی از کمیته‌‌ی‌شان در مورد سرنوشت خانه‌ها می‌پرسیم، فقط می‌گویند که هنوز تحت بررسی است.»
روح‌الله، یکی از باشندگان ولسوالی آبشار ولایت پنجشیر می‌گوید طالبان در این ولسوالی، مکان‌های باز و بدون ساخت‌‌وساز در داخل روستاها را، که ملکیت جمعی اهالی محسوب می‌شود، «امارتی» ثبت کرده‌اند؛ در حالی که این زمین‌ها در میان درختان، خانه‌ها و مزارع زراعتی مردم قرار دارند. او هشدار می‌دهد که اگر روزی در این نقاط تأسیسات نظامی یا دیگر ساختمان‌های دولتی ساخته شود، باشندگان محل در معرض آسیب جدی قرار خواهند گرفت.
او می‌گوید: «در منطقه‌ی سنگی‌خان این ولسوالی، زمینی در کنار دریا و خانه‌های مردم وجود دارد که متعلق به تمام باشندگان روستا است و در آن، مواشی می‌چرند. اما اکنون طالبان گفته‌اند که چون این زمین مربوط به شخص مشخصی نیست، امارتی است و آن را به‌‌نام زمین امارتی ثبت کرده‌اند.»
منابع روزنامه اطلاعات روز در ولسوالی‌های مختلف پنجشیر می‌گویند طالبان در هر ولسوالی، برای تأسیس پایگاه‌های نظامی، شهرک‌های مهاجرین و ساخت پارک‌های صنعتی، شمار زیادی از زمین‌های عامه را غصب کرده‌اند. این منابع تأکید می‌کنند که در شماری از این زمین‌ها خانه نیز اعمار شده بود، اما پس از «امارتی» اعلام شدن زمین، طالبان دستور تخلیه و تخریب خانه‌ها را صادر کرده‌اند.
غلامسرور، یکی از باشندگان ولسوالی عنابه در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «در منطقه‌ی استقامت کوه، زمین‌هایی وجود داشت که میان مردم محل توزیع کرده بودیم تا خانواده‌هایی که خانه نداشتند، در آن خانه بسازند. طالبان گفتند که هیچ یک از شما قباله ندارید، این زمین امارتی است و ما قصد داریم در این منطقه شهرک مهاجرین بسازیم.»
او می‌افزاید: «طالبان نقشه شهرک را طراحی کردند و خانه‌هایی که در محدوده این نقشه قرار داشت، به صاحبان‌‌شان اعلام شد که در زمین غصبی خانه ساخته‌اند و باید آن را ترک کنند.»
به‌‌گفته‌ی غلامسرور، طالبان تا کنون ساخت‌‌وساز شهرک را آغاز نکرده‌اند، اما به مردم هشدار داده‌اند که هنگام آغاز پروژه، خانههایشان ویران خواهد شد. به آنان توصیه شده است که تا آن زمان برای خود سرپناه پیدا کنند.
همچنین، دو منبع دیگر از ولسوالی عنابه تأیید می‌کنند که طالبان پس از غصب ده خانه‌ی مسکونی در منطقه‌ی دشت این ولسوالی، آن‌ها را به پایگاه نظامی تبدیل کرده‌اند. اکنون لوای نظامی طالبان در این خانه‌ها مستقر است.
مهر سکوت بر دهان معترضان
محمدرشاد، یکی از باشندگان پنجشیر که اکنون در شهر کابل زندگی می‌کند، می‌گوید خانه‌های آنان در حال حاضر در تصرف طالبان قرار دارند و از سوی این گروه به پایگاه نظامی تبدیل شده‌اند.
محمدرشاد از روند تصرف خانههایشان توسط لوای نظامی طالبان چنین روایت می‌کند: «طالبان پس از تسلط بر پنجشیر، تمام تأسیسات دولتی منطقه، از جمله مؤسسه تحصیلات عالی و تربیه معلم را به قرارگاه نظامی تبدیل کردند. پس از شش ماه، تصمیم گرفتند که در همان محل، لوای نظامی ایجاد کنند. آنان کانتینرها را در کنار خانه‌های ما مستقر ساختند و به ما گفتند که باید این محل را ترک کنیم، چون قرار است تأسیسات نظامی ساخته شود. وقتی گفتیم این‌جا خانه‌ی ما است، گفتند باید با قوماندان لوا صحبت کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «حدود ۱۵ نفر به دفتر مولوی مسافر، قوماندان لوای طالبان رفتیم. او به ما گفت که این منطقه حالا لوا است و ساحه‌‌ی نظامی محسوب می‌شود؛ در یک منطقه‌ی نظامی، افراد ملکی اجازه‌ی زندگی ندارند. هیچ توضیح یا مهلتی به ما داده نشد و ما را بدون پاسخ رها کردند.»
محمدرشاد می‌گوید: «طالبان روز‌به‌‌روز اطراف خانه‌های ما را احاطه کردند و پیش از آن‌که خانه‌های‌مان به‌‌صورت کامل در داخل قرارگاه نظامی قرار گیرند، مجبور به ترک آن شدیم. اکنون خانه‌های ما در داخل محوطه لوای طالبان قرار گرفته و این گروه از منازل ما استفاده می‌کند.»
محمد، یکی دیگر از باشندگان پنجشیر می‌گوید پس از آن‌که طالبان خانه‌های آنان را غصب کردند، به منطقه‌ی تاواخ ولسوالی عنابه، که هم‌جوار محل سکونت قبلی آنان است، کوچ کردند. او می‌افزاید که رستورانت‌ها و دکان‌های‌شان که در کنار سرک باقی مانده بود، همچنان فعال است و آنان مصروف هتل‌داری و دکان‌داری هستند؛ اما اکنون طالبان هشدار داده‌اند که این ساحه به‌‌عنوان منطقه‌ی نظامی اعلام شده و باید به‌‌طور کامل تخلیه شود.
او می‌گوید: «چهار ماه پیش برای ما اطلاع دادند که این منطقه را ترک کنید، چون حضور شما برای ما تهدید امنیتی است و تمام ساحه باید تخلیه شود. به آنان گفتیم شما خانه‌های ما را گرفتید، حالا هم لقمه‌‌نانی که برای خانواده‌های‌‌مان از این محل پیدا می‌کنیم، می‌خواهید از ما بگیرید. پاسخ دادند اگر قباله دارید، پول زمین را پرداخت می‌کنیم؛ اگر ندارید، ملکیت‌ها امارتی است. اما ما که این رستورانت‌ها، باغ‌ها و دکان‌ها را در بیست سال اخیر ساخته‌ایم، هیچ سندی نداریم. اکنون ترس آن را داریم که از این منطقه هم ما را بیرون کنند. تأسیسات طالبان هر روز در این محل گسترش می‌یابد و مردم پیوسته هشدار دریافت می‌کنند که باید این‌جا را ترک نمایند.»
محمد می‌گوید که شماری از افراد پشتون‌تبار که در نزدیکی‌های لوای طالبان دکان‌های خیاطی، خوراکه‌‌فروشی و نانوایی دارند، از سوی طالبان با هیچ‌‌گونه محدودیتی مواجه نشده‌اند. به‌‌گفته‌ی او، طالبان بیشتر خریدهای روزمره‌ی خود را نیز از همین دکان‌ها انجام می‌دهند. محمد هشدار می‌دهد که ممکن است در آینده، همین افراد در ملکیت‌هایی که از باشندگان اصلی گرفته شده، مسکن‌گزین شوند.
بهدلیل کوهستانی بودن جغرافیای پنجشیر و کمبود زمین در این ولایت، خریدوفروش املاک بسیار محدود بوده و اکثر معاملات زمین تنها با یک «خط عرفی» انجام شده است؛ نوشته‌ای ساده که سه یا چهار نفر آن را امضا یا با شصت تأیید کرده‌اند. اما طالبان این‌‌گونه اسناد را به‌‌عنوان سند قانونی نمی‌پذیرند.
یادداشت: نام‌های مصاحبه‌شوندگان مستعار انتخاب شده‌اند.