نصیر احمد درانی وزیر انکشاف دهات در مراسم معرفی برنامه صد روز کاری خویش گفت است که تاکنون برنامههای توسعه روستاها متوازن و عادلانه اجرا نشده است. یکی از اولویتهای کاری او در این مدت این است که برنامههای توسعه روستایی را متوازن و عادلانه تنظیم و اجرا نماید. براساس برنامهی توسعه روستایی، هزینه توسعه روستایی به طور سرانه 80 دالر میباشد و براساس نفوس اجرا میشود. به گفته وزیر توسعه روستاها اجرای برنامههای توسعهی روستاها در ده ولایت کشور، پایینتر از حد معیار بوده، روستاهای هشت ولایت نزدیک به معیار و روستاهای شانزده ولایت بیش از حد معیار از هزینهی توسعه روستایی مستفید شده اند. بربنیاد آمار وزارت توسعه روستایی کشور تاکنون بیش از 75 هزار طرح توسعه روستایی به ارزش یک ملیارد و 624 ملیون دالر در سرتا سر کشور اجرا شده است.
از آنجاییکه افغانستان کشوری است که نظام اقتصادی آن مبتنی بر کشاورزی و مالداری میباشد، به علت فقر و ساختار اجتماعی و اقتصادی سنتیییکه دارد، هنوز به طور عموم شرایط زندگی در روستاها سخت و فاقد دسترسی به حد اقل امکانات رفاهی و توسعهای میباشد. بیشترین جمعیت افغانستان در روستاها و دور از شهرها زندگی مینمایند. زندگی روستایی در افغانستان آمیختهای از عقب ماندگی و سنتگرایی میباشد. نبود امکانات توسعه و تغییر در روستاها باعث شده است زمینههای تغییر فرهنگی و اجتماعی در روستاها محدود باشد. از این لحاظ در جامعه افغانستان تقابل سنت و نوگرایی و غلبه سنت گرایی برمدنیت و نوگرایی ناشی از همین فاصله میان شرایط زندگی روستایی و شهری است.
درصد سال اخیر جریان نوگرایی افغانستان با سنتگرایی ریشهداری که از متن زندگی عقب مانده روستایی افغانستان آب میخورد به شکست مواجه شده است. بستر پهن سنتگرایی در روستاهای افغانستان یکی از چالشهای جدی فرا راه توسعه در این کشور میباشد. از این رو توسعه روستایی یکی از نیازهای جدی افغانستان در راستای توسعهپذیری، امنیت و حکومتداری میباشد. باید دولت بیشتر از پیش به توسعه روستاها و اجرای توسعه متوازن در تمامی روستاها و ولایتهای کشور توجه کند. برنامههای توسعهای روستاها باید ناظر به نیازهای اساسی جامعه طرح شود و کارکرد تغییر آفرینی برنامههای توسعهای از نظر دور نگهداشته نشود.
تاکنون برعلاوهای که برنامههای توسعهای در کشور نامتوازن و غیرعادلانه تطبیق شده است، در شیوه و چگونگی اجرای آن نیز نارساییهایی وجود دارد.
مهمترین اشکالی که در اجرای برنامههای توسعه روستایی وجود دارد اینها میباشند.
1 ـ شیوه اجرایی برنامه توسعهای روستاها این است که تیم ارزیابی در یک روستا میروند و همه اعضا و بزرگان روستا را جمع میکنند و از مردم خواهش مینمایند، نیازمندی شان را بگویند و براساس رای گیری پروژه توسعهای آنها را مشخص مینمایند. تا اینجای کار کدام اشکالی دیده نمیشود، از آنجایی که جامعه افغانستان سنتی میباشد و در این جامعه، ملاها واربابها از اعتبار و شان اجتماعی بالایی برخوردار میباشند الویتسنجی برنامههای توسعهای روستا بیشتر در دست آنها میباشند و آنها ذهنیت مردم را طوری شکل میدهند که آنها بخواهند و این گونه، این افراد در چگونکی انتخاب برنامهها و تطبیق آن نقش فعال دارند در بسیاری موارد دیده شده است که برنامههای توسعه روستاها تحت تاثیر گرایشها و سلیقههای شخصی این افراد قرار گرفته و نیازها و الویتهای توسعه نادیده گرفته شده است. بنابرین؛ با توجه به این که توسعه روستایی اولین بار است که در افغانستان از طریق یک روند عمومی و مردمی تطبیق میشود برای اینکه برنامههای توسعه روستاها خوب تطبیق شود، باید دولت اولویتهای اساسی توسعه روستایی را در نظر بگیرد و کارکرد برنامهها را برای توسعه جامعه اهمیت دهد.
مهمتریننیازهای توسعه روستایی در افغانستان جادهسازی، ترمیم کانالهای آب زراعتی، برق، اعمار ساختمان مکتبها و درمانگاهها می باشد. اما در بسیاری از برنامههای توسعه روستایی این اولویتها نادیده گرفته شده است.
2 ـ اشکال اساسی دیگر برنامههای توسعه روستاها که تاکنون اجرا شده، این است به این برنامهها به عنوان یک پروژه گذرا و سطحی نگاه شده است و از چگونگی تطبیق آن کمتر نظارت شده و نیز به مردم در مورد اولویتهای توسعه و اینکه کدام برنامهها در زندگی آنها میتوانند تغییر ایجاد کند آگاهی داده نشده است. لازم است در این خصوص نیز توجه شود، دولت باید برنامههای توسعه روستایی را طوری طرحریزی کند که بتواند در زمینه تقویت زمینههای توسعه و تغییر جامعه کمک کند.