کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی؛ اعتبار تازه یا برگشت به روسیاهی گذشته؟

سر انجام پس از ماه‌ها انتظار، رهبران حکومت وحدت ملی برسر اعضا و رییس کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی به توافق رسیدند. رییس جمهور غنی در روزهای پایانی ماه رمضان اعضای این کمیسیون و رییس آن را با صدور فرمانی معرفی کرد.

ایده و طرح ایجاد کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی پس از ختمِ انتخابات جنجالی و پر از تقلب سال 93 مطرح شد و یکی از موارد اساسی و اصلی توافق‌نامه سیاسی تشکیل حکومت وحدت ملی در افغانستان بود. بر اساس توافق‌نامه سیاسی تشکیل حکومت وحدت ملی، رییس جمهور مکلف شده بود که با صدور فرمانی پس از مراسم تحلیف، کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی را ایجاد نماید؛ کمیسیونی که باید در نظام انتخاباتی افغانستان اصلاحات بنیادین را ایجاد کند. این کمیسیون مکلف است در نهادهای انتخاباتی و قوانین انتخاباتی اصلاحاتی را اعمال کند که بر اساس آن انتخابات‌های بعدی بدون تقلب، تخلف و دست برُد به آرای مردم، برگزار شود و اعتماد از دست رفته‌ی مردم به انتخابات و رأی دهی و نقش آنان در تعین رییس جمهور و وکلای مجلس دوباره احیا شود و مردم مطمئن شوند که رأی آن‌ها بار دیگر دزدی نخواهد شد.

اما اینک پس از چند ماه انتظار، اسامی افرادی که به عنوان عضو این کمیسیون انتخاب شده اند، نگرانی‌ها در مورد آوردن اصلاحات واقعی در قوانین و نهادهای انتخاباتی را افزایش داده است. افرادی که در کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی مقرر شده اند، بیشتر شرکای سیاسی و انتخاباتی دو تیم انتخاباتی است. در میان کسانی که به عنوان عضو این کمیسیون برگزیده شده است، چهره‌هایی که تخصصی قوانین انتخابات را بفهمند و یا عملاً تجربه خوب در مدیریت انتخابات را داشته باشند، دیده نمی‌شود. هیچ یکی از افرادی که در این کمیسیون برگزیده شده اند دانش حقوقی لازم برای فهم و تغییر و تفسیر قوانین انتخاباتی و نیز تجربه‌ی کافی در برگزاری انتخابات و مدیریت یک فرآیند ملی را ندارند. از این رو توقعات مردم برای رسیدن به اصلاحات اساسی و معقول برای برگزاری انتخابات سالم و دموکراتیک و قانونی، پایین آمده است و ناامیدی از این‌که نظام انتخاباتی اصلاح خواهد شد، بیشتر شده است.

لجاجت رییس جمهور و رییس اجراییه برسر گماشتن و مقرر کردن افراد وابسته به ستادهای انتخاباتی و یاران دوران انتخاباتی شان، امیدواری برای ایجاد و آوردن اصلاحات واقعی در نظام انتخاباتی افغانستان را بسیار کاهش داده و اکنون ترکیب اعضای این کمیسیون نه تنها که نویدی برای آوردن اصلاحات در نظام انتخابات است، بلکه بسیاری‌ها آن‌را هشدار دیگری برای ضعیف‌تر شدن انتخابات، نهادهای انتخاباتی و قوانین انتخابات می‌دانند.

اصلاحات در نظام انتخاباتی، که بر اساس آن قوانین انتخابات و نهادهای انتخاباتی باید اصلاح شوند، زمانی ممکن است که افراد شایسته و متخصص، بر اساس دانش و درایت یا بر اساس تجربه‌ی خوب و موفقانه در مدیریت انتخابات در کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی گماشته می‌شدند. اما افرادی که در کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی مقرر شده اند، از پس چنین مسئولیت کلانی بر نخواهند آمد. بسیاری از اعضای این کمیسیون نه تنها که تجربه کافی در مدیریت نهادهای انتخاباتی مانند کمیسیون انتخابات و کمسیون شکایات انتخاباتی را ندارد، بلکه با اساسات نظام‌های انتخاباتی در جهان نیز آشنا نیستند. افزون بر آن، نگرانی جدی‌تر دیگر وابستگی و سرسپردگی این افراد به افراد سیاسی است که اکثریت شان از تقلب در انتخابات به نفع خودشان دریغ نخواهند کرد.

لذا، این کمیسیون با این ترکیب از عهده مسئولیت کلانی به نام اصلاح نظام انتخابات در افغانستان بر نخواهد آمد و نگرانی از این‌که انتخابات در افغانستان یک بار دیگر آلوده و مورد دست‌برد قرار بگیرد، جدی است و باید جدی گرفته شود.