بازهم روایت فساد، ناکارآمدی و هدر دادن فرصتهایی که یکی پی دیگری تلف میشوند؛ این بار اما در انجوهای خارجی و کمکهای ایالات متحدهی امریکا برای بازسازی افغانستان. سیگار یا نهاد بازرس ویژهی سنای امریکا در مورد کمکهای این کشور برای بازسازی افغانستان در گزارش تازهاش اعلام کرده که مقداری از کمکهای حدود 100 میلیارد دالری امریکا که در پروژههای بازسازی، تقویت نیروهای امنیتی، حکومتداری خوب و ایجاد سهولت برای توسعهی اقتصادی توسط امریکا هزینه شده، در حال ضایع شدن میباشد. در این گزارش ضعف برنامه، ناکارآیی مدیریتی، قراردادیهای از راه دور، تأخیر در ساخت و ساز و فساد اداری از عوامل اصلی این امر خوانده شدهاند. هر یک از این موارد از مشکلات اصلی زمینگیر شدن روند بازسازی و انکشاف افغانستان و به هدر رفتن میلیونها دالر سرمایههای ملی و کمکهای جامعهی جهانی به افغانستان میباشد. ظرفیتسازی، ایجاد کارآمدی، اصلاحات و مبارزه با فساد اداری از اولویتهای اصلی دولت افغانستان و جامعهی جهانی در طول یازده سال گذشته بوده، اما هنوز هم در این مسیر در آغاز راه قرار داریم. ظرفیت کاری ادارههای دولتی از ده سال گذشته چندان تفاوتی نکرده، هرچند که در این مدت تعداد دانشگاه خواندهها و مدرکدارهای بیکار و سرگردان چندین برابر افزایش یافته است، حکومت افغانستان از نظر کارآمدی هنوز هم در صدر کشورهای بیثبات و ناکام است، در همان جایگاهی که ده سال پیش به عنوان یک کشور جنگزده و درهم ریخته قرار داشت. فساد اداری هنوز هم در ادارات افغانستان بیداد میکند. باوجود همهمهها و تلاشهای بیشمار داخلی و خارجی هنوز هم فساد اداری در ادارات افغانستان بیداد میکند و پروندههای فساد و اختلاس بدون این که از سوی نهادهای عدلی و قضایی بازگشایی شوند، یکی پس از دیگری بسته میشوند. این پدیده اکنون دامن انجوهای بینالمللی را نیز گرفته و سبب ناکارآمدی عظیم کمکهای بینالمللی به افغانستان گردیده است.
یازده سال تمام مردم افغانستان و جامعهی جهانی همه از فساد در ادارههای دولتی افغانستان شکایت کردند، اما هیچگاهی به گردابهای فساد، اختلاس و ناکارآمدی در انجوهای بینالمللی نپرداختند. انجوهای بینالمللی در خلوت نظارت دولت افغانستان و نگاههای کمفروغ مردم و رسانهها بر اعمال و اموراتشان، بساط اختلاس، غارت و حیف و میل را پهن کردند و صدها میلیون دالر از درک کمکهای جامعهی جهانی به افغانستان را هدر دادند. این نهادها هیچگاهی به الزامهای قانونی و نقش نظارتی دولت افغانستان تن ندادند و هیچگاه از کار و کردارشان به دولت افغانستان حساب ندادند. جامعهی جهانی نیز بر اعمال و برنامههای آنها نظارت نکرد و در نتیجه، در غیاب هیچگونه ناظری، چنان کردند که امروز شاهدش هستیم. بخش عمدهی پروژههای بازسازی و توسعهای که از درک کمکهای امریکا صرف پروژههای نظامی، بازسازی و زیربنایی شدهاند، اکنون بهدردنخور بوده و بدین ترتیب صدها میلیون دالر از پول مالیه دهندگان شهروندان امریکایی به جیب انجوها و قراردادیهای آنها سرازیر شدهاند.
متأسفانه در این مدت، نظارت جدی نیز بر فعالیت انجوهای خصوصی صورت نگرفته است. یکی از دلایل اصلی کندی روند بازسازی و بهبود نیافتن وضعیت زندگی مردم، همین امر میباشد. عدم نظارت جدی بر فعالیتهای انجوهای خارجی مصرف کننده کمکهای بینالمللی سبب فساد، حیفومیل و غارت شدن پولها گردیده است. بیشتر پولها صرف وسایل تجملی و زاید و معاشهای بلند گردیده که از کمکهای جامعهی جهانی به مردم فقیر و درد کشیدهی افغانستان تأمین میشوند.
بیشتر پولها از طریق معاشهای دالری بلند به کارمندان این مؤسسات و وسایل تجملی و لوکس، دوباره به خارج برگشته یا به جیب قراردادیهای خصوصی رفته و بخش اندک آن صرف پروژههای عمرانی و بازسازی در افغانستان گردیده است. بنابراین، نظارت جدی و همهجانبه برفعالیتهای انجوها و نیز شفاف بودن امورات این انجوها از الزامات اساسی بازسازی کشور بوده و بدون آن نمیتوان از کمکهای جامعهی جهانی به سود مردم افغانستان استفاده کرد. امریکا و جامعهی جهانی با رها کردن انجوهای خودسر و بدون و حساب و کتاب، بخش عمدهی فرصت افغانستان برای بازسازی و میلیاردها دالر مالیات شهروندان امریکا را هدر داد و اکنون دوباره احیا کردن مبالغ حیف و میل شده و باز گرداندن آنها به مسیر اصلی، کار دشواری است.