دیپلمات/احمد بلال خلیل
بخش سوم و پایانی
سیاست کابل در قبال هند و پاکستان در حکومت وحدت ملی
در حکومت وحدت ملی به‌رهبری رییس‌جمهور اشرف غنی در افغانستان، روابط دوجانبه میان افغانستان و پاکستان معکوسا متناسب به روابط دوجانبه بین هند و افغانستان بود. در دو سال گذشته، روابط دوجانبه‌ی افغانستان و پاکستان از دوره‌های دشواری گذشت و در مقایسه با روابط کابل با دیگر همسایه‌هایش، روابط افغانستان-پاکستان بی‌ثبات‌تر، مبتنی بر شک و بدبینی بود. با این‌حال، همه‌چیز همیشه تاریک و دلگیر نبود. سیاست اشرف غنی در قبال اسلام‌آباد و دهلی از زمان تشکیل حکومت وحدت ملی تاکنون در حقیقت از سه مرحله گذشت.
مرحله‌ی اول
پس از تشکیل حکومت وحدت ملی، غنی تلاش کرد تا برای متوقف ساختن ناامنی و تامین صلح پایدار در افغانستان کمک پاکستان را به‌دست بیاورد. رییس‌جمهور جدید احساس کرد که پاکستان پشت خشونت‌ها است، بنابراین، اگر کابل نگرانی‌های پاکستان را از میان بردارد این کشور به افغان‌ها کمک خواهد کرد. طرف افغان استدلال کرد که نگرانی اولیه‌ی پاکستان در افغانستان عامل هند است و بنابراین کابل باید به این موضوع به‌طور موقت، اگر نه به‌طور دایمی، روی این مسأله سازش کند. به این دلیل بود که کابل به پاکستان متمایل شد و به سختی کار کرد تا روابط را تقویت کند.
پس از تشکیل حکومت وحدت ملی، رییس‌جمهور افغانستان برای 7 ماه از هند دیدار نکرد تا پاکستانی‌ها را خوشحال کند و احتمالا برای دلجویی از پاکستان [دریافت] سلاح‌های سنگین از هند را رد کرد. از سوی دیگر، کابل سربازان افغان را برای آموزش به اکادمی نظامی پاکستان فرستاد و برای تشریک اطلاعات استخباراتی با سازمان استخباراتی پاکستان (آی.اس.آی) تفاهم‌نامه امضا کرد. کابل هم‌چنین برای سرکوب گروه‌های مستقر در افغانستان که پاکستان را هدف قرار می‌دهند به‌سختی کار کرد. افغانستان لطیف‌الله محسود، معاون تحریک طالبان پاکستان را که در ماه اکتوبر 2013 در افغانستان دستگیر شده بود، به پاکستان تحویل داد. کابل بعدا در ماه دسامبر 2014 افراد مظنون قتل‌عام در مکتب دولتی ارتش در پاکستان را بر اساس اطلاعات استخباراتی که پاکستان فراهم شده بود دستگیر کرد و حتا عملیات‌های نظامی را علیه تحریک طالبان پاکستان در افغانستان راه‌اندازی کرد و بسیاری از رهبران آن را کشت.
به‌دلیل این تغییر در سیاست افغانستان، دیدارهای دوجانبه‌ی [رهبران] پاکستان و افغانستان به سطحی افزایش یافت که در 15 سال گذشته سابقه نداشت. نخست‌وزیر پاکستان، مشاور امور خارجه‌ی نخست‌وزیر پاکستان، رییس ستاد ارتش، رییس آی.اس.آی، ناسیونالیست‌های پشتون و دیگر رهبران سیاسی و نمایندگان پارلمان پیوسته از کابل دیدار کردند و وعده سپردند که طالبان را به میز مذاکره خواهند آورد. در این مرحله، دهلی جدید صبوری اختیار کرد. به گفته‌ی هارش پنت، تحلیلگر هندی، «زمان خودش را می‌گرفت تا آقای غنی جدید دوست داشته شود، کسی که ظاهرا هزینه‌های تمایلش به پاکستان را دیر می‌شمارد». با این‌حال، این صبوری هند نیز به آرامی متانت‌اش را از دست می‌داد و چند سیگنال دیپلماتیک از نارضایتی‌اش فرستاد. هندی‌ها به‌دلیل اوضاع [نامطلوب] در افغانستان از سرمایه‌گذاری بیشتر در یک پروژه‌ی زیربنایی حمل‌ونقل سه‌جانبه در چابهار خودداری کردند. هند هم‌چنین در سال 2014 هیات پایین‌رتبه‌یی به کنفرانس قلب آسیا در پکن و سپس در کنفرانس همکاری اقتصادی منطقه‌یی برای افغانستان (ریکا) در سال 2015 در کابل فرستاد و وزیر خارجه‌ی هند در آن حضور نداشت. دهلی جدید در ادامه چندین درخواست کتبی و شفاهی کابل را در زمینه‌ی «احیای موافقت‌نامه‌ی همکاری استراتژیکِ امضاشده در سال 2011 به‌منظور برگزاری نشست شورای همکاری استراتژیک» را رد کرد.
مرحله‌ی دوم
سیاست کابل در قبال پاکستان، پس از ناکامی اسلام‌آباد در روی‌دست‌گرفتن اقدامات مشخص و مستحکم علیه طالبان یا آوردن آن‌ها به میز مذاکره به آهستگی تغییر کرد. در عوض، ناامنی و انفجار بمب‌ها چندین بار کابل را لرزاند. پس از نخستین گفت‌وگوهای رسمی با طالبان در موری، خبر مرگ ملا عمر رهبر طالبان درز کرد که نه‌تنها روند صلح افغانستان را تخریب کرد، بلکه نقطه‌ی آغاز موج تازه و مرگباری از حملات خونین در افغانستان نیز شد. به این دلیل بود که غنی گفت پاکستان در یک «جنگ اعلام‌نشده» در افغانستان دخیل است.
بنابراین، کابل تلاش کرد روابط هند و افغانستان را تقویت کند، روابطی که در ختم ریاست‌جمهوری کرزی به حال خود واگذار شده بود. افغانستان نخست عبدالله عبدالله، رییس اجرائیه را در اواسط ماه مارچ به هند فرستاد؛ غنی نیز در ماه بعدی، اپریل 2015، از هند دیدار کرد. کابل مشتاق بود روابط دوجانبه را دوباره در مسیر استراتژیک قرار بدهد و بنابراین پیوسته از طرف هندی خواست براساس موافقت‌نامه‌ی همکاری استراتژیک، نشست‌های شورای همکاری استراتژیک را دایر کند. با این‌حال، همان‌طور که در بالا اشاره شد، هندی‌ها [درخواست] کابل در این مورد را رد کردند. بعدا، حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی افغانستان و حکمت‌خلیل کرزی، معیین وزارت خارجه در ماه نوامبر به هند رفتند و این مسأله را، همراه با درخواست هلیکوپترهای تهاجمی، مطرح کردند.
مرحله‌ی سوم
اکنون سیاست افغانستان وارد مرحله‌ی سوم شده است که در آن کابل، به‌دلیل ناکامی پاکستان در عمل به وعده‌هایش در نشست‌های دوجانبه و در نشست‌های گروه همکاری چارجانبه، از اسلام‌آباد بسیار فاصله گرفته است و مهم‌تر از آن، به دهلی [نزدیک شده است].حرکات دیپلماتیکی از طرف افغانستان و هند در مرحله‌ی دوم راه را برای روابط استراتژیک و امنیتی آرام هموار کرد. با این‌حال، حملات بر پایگاه هوایی پتانکوت در پایگاه یوریِ ارتش در هند، همراه با افزایش ناامنی، بالاترین میزان تلفات ملکی و سقوط چندین ولسوالی افغانستان به‌دست طالبان، به‌دلایل مقناطیسی برای روابط نزدیک هند و افغانستان تبدیل شدند. هردو کشور حالا با هم کار می‌کنند تا پاکستان را در سطح منطقه منزوی بسازند. آن‌ها، به‌شمول ایران، موافقت‌نامه‌ی حمل‌ونقل و ترانزیت چابهار را به‌عنوان راهی برای به حاشیه بردن و دور زدن پاکستان در زمینه‌ی تجارت دوجانبه میان افغانستان و هند و ترانزیت افغانستان امضا کردند.
در این دوره، هند نه‌تنها چهار هلیکوپتر تهاجمی Mi-25 را به افغانستان تحویل داد، بلکه کابل، یک‌بار دیگر، با فهرستی از درخواست‌های اسلحه‌ی سنگین به هند رجوع کرد که اخیرا توسط رییس ستاد ارتش افغانستان به طرف هندی تسلیم شد. دیدارهای دوجانبه نیز میان کابل و دهلی افزایش یافت؛ از ماه دسامبر 2015 تاکنون، اشرف غنی و نرندرا مودی صدراعظم هند بیش از پنج بار با هم ملاقات کرده‌اند. هم‌چنین هیات‌های بلندپایه‌ی هندی در کنفرانس‌های بین‌المللی در مورد افغانستان شرکت کرده‌اند.
علاوه برآن، در این مرحله، غنی پاکستان را نیز به‌شدت مورد انتقاد قرار داد. قرار گزارش‌ها او علنا گفته است که «بزرگترین چالش برای افغانستان طالبان یا القاعده نیست، بلکه روابط دولت-به-دولت با پاکستان است». این، دوباره ما را به جایی می‌آورد که این نوشته آغاز شد، در کنفرانس قلب آسیا در آمریتسار. رییس‌جمهور افغانستان در سخنرانی‌اش مشتی نکوبید، وقتی گفت: «ما باید تروریسم فرامرزی و پولی برای مبارزه با تروریسم را شناسایی کنیم. پاکستان 500 میلیون دالر را برای توسعه‌ی افغانستان تعهد کرده است. آقای عزیز [مشاور امور خارجه‌ی نخست‌وزیر پاکستان]، این مبلغ می‌تواند [در پاکستان] برای مهار تروریسم استفاده شود چرا که بدون صلح، هیچ مبلغ کمکی نیازهای مردم ما را رفع نمی‌تواند». غنی هم‌چنین از رحمت‌الله کاکازاده (سرکنسول طالبان در کراچی در دوران امارت طالبان در اواخر دهه‌ی 1990) نقل‌قول کرد که به گاردین گفته بود ستیزه‌جویی طالبان یک ماه دوام نخواهد کرد اگر پناهگاه‌های‌شان در پاکستان را از دست بدهند. (کاکازاده به‌زودی این گفته را رد کرد و گفت که خبرنگاران گاردین منظور او را نفهمیده‌اند).
حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان، سیاست مشابهی در قبال پاکستان به اجرا گذاشته است. تفاوت در این است که امروزه بخش بزرگی از افکار دیپلماتیکی بین‌المللی به‌دلیل نزدیکی و دوستی اولیه‌ی غنی با پاکستان در حمایت از او است. آینده‌ی روابط افغانستان و پاکستان، چنانچه غنی در مصاحبه‌یی با «دِ هندو» گفت به این وابسته است که رهبری پاکستان «فراتر از اطمینان‌دادن‌های کلامی‌اش اقدام می‌کند» یا خیر. کابل که در وضع دشواری گیر افتاده است، دروازه را برای بهبود روابط باز نخواهد کرد، این پاکستان است که باید اولین‌گام را برای بهبود روابط دوجانبه و توسعه‌ی اجتماعی-اقتصادی و امنیت منطقه بردارد. با این‌حال، این‌بار بهبودی روابط افغانستان و پاکستان به قیمت روابط کابل با هند به‌دست نخواهد آمد.