دیروز وقتی به فیسبوک‌تان سر زدید، حتماً با چندین استاتوسی روبه‌رو شدید که درباره‌ی مرگ، استعفا، منصوب شدن به کار دولتی، عروسی و سفر به خارج از افغانستان بود. خبرهایی مربوط به کشته شدن شماری از شخصیت‌های سیاسی و مقام‌های بلندپایه‌ی دولتی نیز شامل آن بود. این خبرها اما هیچ‌یک واقعی نبودند. این خبرها از کجا آمدند؟
روز اول ماه آپریل مشهور است به «آپریل فول» یا «روز احمق‌ها». میلیون‌ها نفر با گفتن دروغ‌های جالب، همدیگر را سر کار می‌گذارند. کسی که این شوخی‌های دروغین را باور کند، «احمق آپریل» یا «April Fool» لقب می‌گیرد. دروغ گفتن از صبح تا ظهر ادامه پیدا می‌کند و درصورتی که کسی بعد از این زمان، دروغ بگوید نیز احمق آپریل نامیده می‌شود.
بسیاری‌ها منشأ آن‌را تلاش «پاپ گریگوری سیزدهم»، از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رُم، در سال 1582 برای جایگزینی «تقویم ژولین» با «تقویم گریگوری» می‌دانند. پاپ گریگوری آغاز سال نو میلادی را از پایان ماه مارچ به اول جنوری تغییر داد و برخی بدون آگاهی از قانون جدید، آغاز سال نو را همچنان در اولین روز آپریل جشن می‌گرفتند.
رسانه‌های مشهور جهان نیز با انتشار اخبار دروغ و گاهی بسیار جالب مخاطبان خود را سرکار می‌گذارند. یکی از این اخبار دروغین خبر واژگونی برج پیزا بود که در دهه‌ی 1950 از سوی تلویزیون هالند پخش شد.
در افغانستان اما روز احمق‌ها پدیده‌ی تازه‌یی است. هنوز بسیاری‌ها با آن ناآشنا هستند و دروغ‌های این روز را باور می‌کنند. موبایل و انترنت در ترویج این پدیده نقش اساسی را به عهده دارد.
با توجه به ماهیت دروغین نشر اخبار دروغین در این روز، اما کاربران شبکه‌های اجتماعی در این روز آن را تبدیل به سوژه‌هایی با محتواهای متفاوت کردند، از اعتراض به حکومت گرفته تا اعتراض به رسوم و عنعنات. این کاربران با نشر اخبار طنز گونه، حکومت، رهبران حکومت و کارهای آنان را به نقد گرفتند.
غنی؛ سوژه‌یی برای آپریل فول
شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی کارکردها و شخص رییس‌جمهور غنی را با زبان طنز به نقد گرفته و حساب نوشته‌ی‌شان را به پای اول آپریل گذاشتند. عده‌یی نوشتند که آقای غنی فوت کرده است و شماری گفتند استعفا کرده است. به این ترتیب، اپریل فول هم بدل به سوژه‌یی برای اعتراض سیاسی و ابراز نارضایتی شد.
کاربری در فیسبوک نوشته است: «آقای اشرف غنی احمدزی رییس‌جمهور انتخابی افغانستان است که توسط یک انتخابات شَفاف و سراسری پیروز گردید».
شماری از کاربران فیسبوک عکس تابلویی را منتشر کردند که در آن عکس رییس‌جمهور شعار «ای وطن می‌سازمت! با تمام قوتِ نسل جوان‌ام می‌سازمت!» نصب شده است. کاربران شبکه‌های اجتماعی با نشر این عکس نوشته‌اند: «شاید بی‌مناسبت به اول اپریل نباشد».
کاربر دیگر نیز با نشر همین عکس نوشته است: «به این میگن اپریل فول.»
آقای غنی این هفته به چندین کشور از جمله اندونیزی و استرالیا سفر می‌کند. یکی از کاربران فیسبوک نوشته است: «طیاره‌ی حامل هیأت بلندپایه‌ی افغانستان به‌شمول اشرف غنی رییس‌جمهور که عازم استرالیا بود، در مکان نامعلومی سقوط کرده است».
نقد پنج هزار سال تاریخ
همواره گفته می‌شود افغانستان تاریخ پنج هزار ساله دارد. رییس‌جمهور نیز بارها از این تاریخ به نیکویی یاد کرده است. اما کاربران شبکه‌های اجتماعی در نقد این تاریخ پنج هزار ساله در روز اول آپریل نوشتند. شماری به زبان طنز نوشتند: «افغانستان تاریخ پنج هزار ساله دارد». یکی دیگر از کاربران فیسبوک نیز نوشته است: «پنج هزار سال دروغ گفتین بس نیست؟».
روز سخنگویان حکومت
بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی عکس‌های سخنگویان حکومت را منتشر کرده و آنان را به دروغ‌گویی متهم کردند. آنان اطلاع‌رسانی این سخنگویان را زیر سوال برده و گفتند سخنگویان حکومت راست نمی‌گویند. این کاربران نوشتند که بهتر است روز اول آپریل به روز سخنگویان حکومت نامگذاری شود.
یکی از کاربران فیسبوک عکسی از سخنگویان حکومتی را منتشر کرده و نوشته است: «دروغگویان عزیز روزتان مبارک باد!» «روز اول اپریل در افغانستان بنام روز سخنگویان دولت نامگذاری شد.»
کاربر دیگر نوشته است: «اگر امروز روز دروغ است پس برای سخنگویان حکومت هر روز اپریل فول است.»
بیان فقر جنسی
بسیاری‌ها در این روز نامزد شدند، ازدواج کردند و صاحب فرزند شدند. شماری هم نوشتند که عاشق شده‌اند و کسی را دوست دارند. شماری در پیوند به این امر نوشتند که خیلی‌ها جرأت بیان کردن این حرف‌ها را در روزهای دیگر ندارند و با استفاده از اول آپریل حرف‌های آرزوها و حرف‌های درونی‌شان را عمومی می‌کنند.
«من ازدواج کردم» ممکن است آپریل فول باشد اما در پُشت این جمله آرزو و خواسته‌ی بسیاری از جوانان افغانستان نهفته است. ازدواج در بسیاری از مناطق کشور هزینه‌ی سنگینی را می‌طلبد که بسیاری‌ها قادر به تأمین آن نمی‌باشند.
اما در سوی دیگر شماری این آرزو و خواسته را نقد کرده و آن‌را نوعی سرگشتگی و فقر جنسی خواندند. این افراد باور دارند که پرداختن به این موضوعات در روز اول آپریل نشان می‌دهد که نخستین دغدغه‌ی ما را مسأله‌ی جنسی شکل می‌دهد یا به تعبیری این افراد با پرداختن به این مسایل نیازهای اولیه‌ی خود را آفتابی می‌کنند.
ملتِ راستگو یا دروغگو؟
با وجود آن‌که بسیاری‌ها از اول آپریل استقبال کرده و اخبار دروغین نشر کردند، در سوی دیگر شماری ادعا کردند که ما به تمام روزهای سال را دروغ می‌گوییم و نیازی نیست که از آپریل فول استقبال کنیم. این افراد نوشته‌اند که بهتر است این روز را به روز راستگویی تغییر داده و در این روز راستگو باشیم. شماری هم با طنز نوشته‌اند: «ما ملتِ راستکار، راستگو، صادق، با حیا و وطن‌پرست هستیم.»
تشنه‌ی مرگ بودن
در این روز بسیاری‌ها یا مردند یا کشته شدند. شماری خبر مرگ کسی را نوشتند و برایش آرزوی بهشت کردند. این اخبار دروغین بسیاری‌ها را شوکه کرد و خانواده‌هایی را نگران.
ضیاالحق مهرنوش، یکی از کاربران فیسبوک نوشته است: «هنوز از مرگ‌ومیر انسان‌های سیر نگشته‌ایم و حتا در روزی که برای گفتن دورغ شوخی‌گونه اختصاص داده‌ایم، در ذهن‌مان به‌کشتن آدم‌ها می‌پردازیم. یعنی داریم درگیرش هستیم.
حال بیندیشید که پس تفاوت ما باآن‌هایی عملا آدم می‌کشند، در چیست؟ این رویکرد، می‌نمایاند که اگر ما هم توانایی و شهامت کشتن آدم‌ها را داشته باشیم، دریغ نخواهیم کرد».
آپریل فول؛ تبارز دهنده‌ی آرزوهای ما
زمری باهر، در صفحه‌ی فیسبوک خود در مورد روز اول آپریل نوشته است: «دروغ‌های امروز، تبارز دهنده‌ی آرزوهای ما است. تعدادی علاقه دارند بمیرند، برخی‌ها دوست دارند سفر نمایند، عده‌یی دیگر می‌خواهند به مسند‌های بلند دولتی برسند. مگر هویدا شد که برخی‌ها خیلی کودکانه می‌اندیشند و آرزوهای جالبی دارند.
برای تعدادی فرصت خوبی بود تا با عنوان‌گذاری «اپریل فول» یا بدون ذکر آن، حرف دل تنگ خود را بنویسند و عقده‌ها و دل‌پُری های خود را تخلیه نمایند. این روز هر چه بود، مگر از منظر تخلیه‌ی روانی، برای تعدادی روز خوبی بود. ناگفته نماند که چند تلاش مذبوحانه برای احمق ساختن من با آب یکسان شد.»
آپریل فول هرچند سوژه‌ی داغ روز بود اما شماری آن را از منظر دینی بد دانسته و دروغ را به‌لحاظ دینی یک پدیده‌ی زشت خواندند. آنان با توسل به آیات قران و احادیث نوشتند که با دروغ گفتن خود را گنهکار نسازید.